VETERİNER LABORATUVAR TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ - Deneme Sınavı - 4

Tehlike ayırt etme sistemine uygun olarak 2 veya daha fazla derecelendirmesi olan tüm maddeler için büyük bir baklava şekli içinde gruplanmış 4 küçük baklava şeklinde semboller bulunur. Üstteki kırmızı (şekilde 1 ile işaretli) parlayabilirliğini, soldaki mavi (şekilde 2 ile işaretli) sağlık tehlikesini; sağdaki sarı (şekilde 3 ile işaretli) reaktivite-stabilite tehlikesini (patlayabilen maddeler veya şiddetli kimyasal değişim gösteren maddeler için kullanılır) ve dipteki beyaz baklava, ise (şekilde 4 ile işaretli) özel bir tehlike bilgisi önlemi için kullanılır. Kimyasal maddelerde riskler 1-4 arasında derecelendirilmektedir. Bu derecelerden herhangi biri 2 ve üzerinde ise, kutuda bununla ilgili riski belirten şekil konmalı ve bu şeklin anlamı bilinmelidir.

Laboratuvar çalışmalarında temel kural sabırlı olmaktır. Genel olarak laboratuvarlarda aşağıdaki kurallara uyulmaldır. 1. Hareketi kısıtlayıcı giysiler, palto, manto giyilmemeli her zaman laboratuvar önlüğü ile çalışılmalı ve eldiven kullanılmalıdır. 2. Laboratuvar çalışmalarında giyilen önlük/gözlük gibi giysiler kantin, yemekhane ve kütüphane gibi sosyal alanlarda giyilmemelidir. Laboratuvarlarda açık sandalet türü terlik giyilmemelidir. 3. Hassas terazide tartma gibi pek az istisna hariç mutlaka laboratuvar gözlüğü kullanılmalıdır. Geniş yan koruyucuları olanlar tercih edilmelidir. Laboratuvarda kesinlikle kontak lens takılmamalıdır. Kontak lens kullanımında esas problem gözün kendini temizleme hızındaki azalmadır. Kontak lens kullanan bir kişinin gözüne bir kimyasal sıçradığında gözün etkili irrigasyonu yapılamayacağından daha büyük yaralanmaya neden olur. 4. Toksik olmadığı bilinen kimyasal maddeler dahil fiziksel özelliklerini belirlemek için ağıza alınmamalıdır. 5. Laboratuvarda birşeyler yemek ve içmek kesinlikle yasaktır. Laboratuvarlardaki dolaplara ve buzdolaplarına yiyecek ve içecek konulmamalıdır. 6. Sifon etkisini başlatmak veya pipetleri doldurmak için ağızla çekme yapılmamalıdır. 7. Laboratuvarda yalnız çalışılmamalıdır. Özellikle mesai saatleri sonrasında ve tatil günlerinde yapılan çalışmalar sırasında kişiler kontrol edilmelidir. 8. Kullanılan kimyasalların yanıcı olup olmadığı, reaktivitesi, toksik olup olmadığı ve uygun atım yolları gibi fiziksel özellikleri bilinmelidir. 9. Reaktif şişeleri alındıkları yerlere geri konulmalıdır. Reaktif şişesinden alınan fazla çözelti asla geri dökülmemeli, atılmalıdır. Atılacak çözeltiler, yoğun asit ve alkali ise bol akar su altında lavaboya dökülmelidir. 10.Asit ve bazların yoğun çözeltileri kullanılacaksa dikkatli çalışılmalıdır. Daima yoğun asit suya ilave edilmeli, tersi yapılmamalıdır. 11.Deney tüpünde çözelti ısıtırken tüpün ağızını yanımızdakilere veya kendimize doğru tutulmamalıdır. Deney tüpünde ısıtma işlemi, alev sıvı yüzeyi hizasına gelecek şekilde ve 45° eğik konumda devamlı çalkalayarak yapılmalıdır. 12.Laboratuvar çalışması sırasında kullanılan gaz ve su musluklarının kapatıldığından emin olunmalıdır. 13.Laboratuvar kazalarının çoğu dikkatsizlikten olur. Bu nedenle çalışırken dikkatli olunmalıdır. Ufak bir dikkatsizlik maddi büyük zararlara neden olabileceği gibi kendimizin veya laboratuvarda çalışanların sağlıkları açısından da tehlikeli olabilir. 14.Standart güvenlik teçhizatı bulunmalı ve nasıl kullanılacağı bilinmelidir. Tüm laboratuvarlarda yangın söndürme cihazları, göz yıkayıcı, güvenlik duşu, çeker ocak, döküntü temizleme kiti, ilk yardım gereçleri ve kimyasal atıklar için taşıyıcı bulunmalıdır. Laboratuvar çalışanları tarafından nerede olduğu bilinmelidir. 15.Asit veya alkali dökülmesi halinde dökülen yer bol akar suda yıkanmalıdır. 16.Kimyasal maddeler ne olduğunu görmek için gelişigüzel karıştırılmamalıdır. Şişelerin kapakları değiştirilmemelidir. 17.Şişelerden sıvı dökerken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. Çünkü şişeden akan damlalar etiketi ve üzerindeki yazıyı bozabilir, bu da karışıklığa neden olabilir. Boş bir şişeye çözelti konulduğunda hemen etiketlenmelidir. 18.Katı olan kimyasal malzemeler her zaman temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. 19.Asit, baz gibi aşındırıcı-yakıcı maddeler derimize temas ettiğinde derhal bol su ile yıkanmalıdır. Asitler, sodyum karbonatla, bazlar ise seyreltik asetik asitle nötralize edilerek sonra bol su ile yıkanmalıdır. 20.Kapalı veya tıpalı bir kapta/tüpte ısıtma yapılmamalı, gerekirse uygun önlemler alınmalıdır. Kaynatırken patlamaya meyilli sıvılara cam boncuklar konulmalıdır. Cam boncuklar çözeltiler ısıtılmadan ilave edilmelidir, aksi takdirde şiddetli kaynama olabilir. 21.Benzin, eter gibi çok uçucu maddeler, yanan ocak bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır. Uçucu maddenin buharları uzakta olsa da alevden yanabilir. 22.Uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir. 23.Asit buharların veya kimyasal buharların konsantrasyonu arttıkça zararı ve tehlikesi artar. İyi çalışan çeker ocakta çalışmak önemlidir. Laboratuvarın havalandırılmasına dikkat edilmelidir. Biyogüvenlik kabin, bir çok işlem için gereklidir. 24.Dökülme ve sıçrama sırasında/sonrasında alınacak önlemler, uyulacak kurullar ile dezenfeksiyon ve temizleme prosedürleri yazılı olarak bulundurmalı, uygulanması sağlanmalıdır. 25.Kontamine sıvı atıklar, atık lavabo sistemine boşaltılmadan önce kimyasal veya fiziksel olarak dekontamine edilmelidir. Risk değerlendirmesi sonucu atık işleme sistemine gerek var ise bu kurulmalıdır. 26. Laboratuvar her zaman düzenli, temiz ve çalışmaya uygun şekilde tutulmalı, lüzumsuz ya da lüzumundan fazla cihaz, alet ve materyal bulundurulmamalıdır. 27.Tüm kontamine materyaller, örnekler ve kültürler tekrar kullanım amacıyla temizlenmeden veya atılmadan önce dekontamine yada sterilize edilmelidir. Tıbbi atık yönetmeliğine uyulmalıdır. 28.Laboratuvar çalışmalarında bulunan sonuçlar, elde edilen rakamlar kâğıtlara değil bir deftere kaydedilmelidir

Eksi yüklü bileşenler anota, artı yüklüler ise katota çekilmektedir. Ortamda elektriksel mobilite için mutlaka tampon olmalıdır. Bileşenlerin net yükü ile mobilitesi arasında doğru orantı vardır. 

İfadelerinin tamamı doğrudur.

Elektroforez + ve - elektrotlar arasına doğru akım uygulanarak proteğin peptit gibi büyük bileşenlerin ayrımı ve tayini için kullanılan bir yöntemdir. Bileşenlerin hareketleri ölçülerek bileşenlerin molekül büyüklüğü ile ilgili bilgilerde edinilebilmektedir. Destek materyali olarak genellikle agar yada poliakrilamit jeller kullanılmaktadır.

İnce tabaka kromatografisi İTK ve kağıt kromatografisi düzlemsel bir kromatografi çeşidir. Diğerleri kolon kromatografisidir.

Partisyon kromatografisi bileşenleri polarlıklarına göre birbirlerinden ayırmaktadır.

Adsorpsiyon kromatografinin esasını, çözünmüş maddelerin katı yüzeyde soğrulma (adsorpsiyon) ve salınma olayları arasındaki fark oluşturur.

ELISA çeşitleri iki grupta incelenebilmektedir. 

1. Yarışmalı teknikler 

a) Antijen-enzim konjugatını kullanan teknik 

b) Antikor-enzim konjugatını kullanan teknik 

2. Yarışmalı olmayan teknikler 

a) Çift antikor sandviç tekniği 

b) Modifiye çift antikor sandviç tekniği 

c) İndirekt teknik 

Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) genetik mataryeli (DNA, RNA) çoğaltmak ve tanımlamak için kullanılmaktadır?

Biyolojik Örnekleri Alma ve Saklama KoşullarıClinical Laboratory Standards Institute (CLSI) H3-A5’de önerilen venöz kan alımı tekniği özetle şu şekildedir:

• Kan almaya başlamadan önce hastanın barkodu ile istemleri karşılaştırılır. Hastanın adı-soyadı sorularak kimliği doğrulanır.

• Eğer test için açlık gerekiyorsa hastanın aç olup olmadığı sorgulanır.

• Hastanın rahat bir şekilde oturması sağlanır. Kan alımı için gerekli tüp ve ekipman hazırlanır.

• Uygun ven seçilir. Yetişkinlerde antekubital fossada kalın ve derinin yüzeyine yakın ven tercih edilir. Kan alınacak bölgenin çevresi temizlenir. Derinin kendi halinde kurumasını beklenir. Kan alma bölgesinin 10-15 cm üzerinden turnike uygulanır. 

• Kan alma tüpü tutucusuna iğnesi vidalanır. Vene girmek için iğne ucu, kan alınacak venle hizalanarak ve deriye yaklaşık 15 derecelik açı yapacak şekilde ven içerisine itilir. 

Arteryal kan, enjektör iğnesiyle heparinli tüplere alınır. Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI) H11-A4’de önerilen arteryal kan alımı tekniği özetle şu şekildedir: 

• Kan gazı enjektörü hazırlanır. İğne ile (brakial arter için 18-20 G) 45-60 derecelik açıyla (femoral arter için 90 derece) deriden yavaşça ve dikkatlice girilir. 23-25 G iğne kullanılacaksa radial arterden girmek için bileğin dorsifleksiyonu gereklidir. Eğer artere girilmişse enjektörde pulsasyon hissedilir. Enjektör pistonu çekildikten sonra hava geliyorsa enjektör geri çekilir. 

• Arteryal kan alımı gerçekleştikten sonra enjektördeki heparin ve kanın karışması için enjektör alt üst edilir. Lökositlerin oksijen tüketimini en aza indirmek için buz üzerine yerleştirilir. 

• Kan alma işlemi tamamlandığında en az 2 dakika boyunca, tercihen 5 dakika kuru gazlı bez ile kan alınan bölgeye basınç uygulanır ve sıkıca bandajlanır.

Rat ve farelerde trombosit sayısı yüksek olduğu için ince çaplı kanüllerle kan alınırken pıhtılaşma olabilir. Bu nedenle 21 veya 23 G kanül tercih edilmeli ve hızlı davranılmalıdır  

Plazma: Pıhtılaşması antikoagulanlarla önlenmiş kandan şekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır. Bazı özel analizler için gereklidir.  

Heparin, birçok testin sonucunu etkilemeden küçük miktarlarda bile etki gösteren bir antikoagülandır. Heparin yeşil kapaklı tüplerde lityumheparin veya sodyumheparin şeklinde bulunur. Heparin trombini nötralize eden ve fibrin oluşumunu önleyen antitrombin III’ün etkisini hızlandırır. Heparin kalsiyum gibi iyonların ölçümlerini etkilemediği için EDTA’ya göre avantajlıdır.

Kırmızı kapaklı tüpler hiçbir ek madde içermez veya pıhtı aktivatörü içerir. Kırmızı kapaklı tüpler rutin biyokimya, kan bankası ve immunolojik ölçümlerinde kullanılır. Jelli serum ayırım (seperatör) tüpleri (SST) tam kandan serum izolasyonu için uygundur. Santrifüj esnasında kan tüpün dibindeki jele doğru hareket eder. Santrifüj sonrasında serum üstte, jel ortada, kanın şekilsel elemanları ise en altta yer alır. Bir kısım jelli tüplerde yapılan ilaç düzeyi ölçümleri etkilenebilmektedir. Bu tüplerde yer alan jel ölçülen ilacı absorbe ederek yanlış düşük sonuçlara neden olmaktadır. Bu etkilenme bekleme süresi artıkça artmaktadır. 

Gri kapaklı tüpler, sodyum florid ve lityum iodoasetat gibi antiglikolitik ajanlar içeren ve genellikle glukoz ölçümleri için kullanılan tüplerdir 

Sinovial sıvı eklem aralığında bulunan sıvıdır. Sinovyal sıvı diğer seröz sıvılardan farkı hyaluronik asit (müsin) içermesidir.

BOS, genellikle lomber bölgeden (en sık 3.-4. vertebral aralık) ponksiyonla alınır. Bazen ameliyat sırasında servikal bölgeden, beyindeki bir boşluktan veya ventrikülden sıvı alınır.