VETERİNER LABORATUVAR TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ - Deneme Sınavı - 15

Sınıf III biyolojik kabinler risk grubu 4 olan mikroorganizmalarla çalışan 4. biyogüvenlik seviyesindeki laboratuvarlarda kullanılan tamamen kapalı sisteme sahip kabinlerdir. İç hava sirkülasyonu yoktur. Çalışma yüzeyine kabin ile kombine tasarlanmış lastik eldivenlerle ulaşılır. Materyal akışı ve atık yolu doğrudan otaklav bağlantılı olduğundan güvenlik maksimumdur.

Büret, bir statife tutturulduktan sonra sol el ile musluk arkadan ilk üç parmakla tutulur. Musluk baş parmak ve işaret parmağı ile açılıp kapatılır. Sağ el ile çözeltinin akıtılacağı titrasyon kabı tutulur. Çözelti, bürete huni yardımıyla sıfır çizgisinin biraz üstüne kadar doldurulur. Daha sonra musluk alttan yavaşça açılarak sıvı yüzeyinde oluşan kavisin alt sınır çizgisine gelinceye kadar damla damla boşaltılır.

Desikatörler, kuru bir atmosfer sağlayan kapalı kaplardır. Dış atmosfer şartlarından etkilenen kimyasal madde veya kurutucular burada saklanır. Desikatörler kimyasal madde veya gereçleri kurutmak amacıyla değil daha çok onların kuruluğunu korumak amacıyla kullanılır. Desikatörler içindeki havanın kuruluğu kurutucu adı verilen maddelerle sağlanır.

Etüvler, nem tayini, kimyasal maddelerin kurutulması, laboratuvar malzemelerinin kurutulması, numunelerin sabit ağırlığa getirilmesi, kuru havalı sterilizasyon gibi birçok ısıtma ve kurutma işlemlerinde kullanılan laboratuvar cihazlarıdır.

Mantolu Isıtıcı: Bu tür ısıtıcılar içi boş yarım küre, silindir veya ceket şeklinde olabilir. Bu ısıtıcıların iç yüzeyleri ısıyı iyi ileten, elektriksel olarak yalıtkan bir maddeden yapılmış örgü ile kaplıdır. Sıcaklıkları duyarlı olarak ayarlanabilir. Kullanılma sırasında içine su veya çözelti kaçırılmamasına dikkat edilmelidir. Manto ısıtıcılar, balon ve benzeri reaksiyon kaplarının ısıtılmasında kullanılır.

Basınç altındaki doymuş buhar ile sterilizasyon, laboratuvar materyallerinin sterilizasyonunda kullanılan en etkili yöntemdir. Otoklavlar bu amaç için kullanılan cihazlardır. Normal şartlar altında buharın sıcaklığı 100 °C iken, havası tamamen alınmış ve 1 atmosfer basınç altındaki doymuş su buharının sıcaklğı 121 °C’dir. Otoklavda sterilizasyon için 121 °C ve 132 °C sıcaklık kullanılır.

Laboratuvarlarda numunenin yakılması veya gravimetrik analizlerde kızdırma, kül etme işlemlerinde kullanılan cihazlardır. Fırın tipine göre 1200 °C’ye kadar yakma yapmak mümkündür. Bu fırınlar laboratuvar fırını ya da kül fırını olarak da adlandırıl›ı. Yakma fırınları, kurutulan ve yakılan materyalin saf bir madde veya sabit bir bileşime dönüşebilmesi için gerekli olan yüksek sıcaklığı sağlar. Elektrik ile ısıtılır. İç kısmı, ısıya dayanıkl› seramikle yapılmıştır. Seramik kaplamanın arasına ve altına yakmayı gerçekleştirecek güçlü rezistanslar yerleştirilmiştir. Seramik kaplama ile dış yüzey arası, yalıtım maddeleri ile doldurulmuştur. Otomatik ayarlı ve dijital göstergeli olanları da vardır.

Manuel olarak gerçekleştirilen işlemlerin, yaptıklarını izleyebilen ve çevre şartlarına göre kendisini ayarlayabilen cihazlarla yapılması otomasyon olarak açıklanmaktadır.

Sürekli-Akım Analizörlerinde örnek, hava kabarcıkları vasıtasıyla parçalara bölünmekte, bölünmüş örnekler ayrı ayrı inkubasyon ve tespit modüllerinden geçmektedir. Örnekler ve reaktifler, bir pompa aracılığıyla sistem içerisinde ilerletilmekte, tepkime camdan yapılmış sıkı bir sarmalın içerisinde gerçekleşmektedir. Hava kabarcığı örneği hem parçalara bölmekte hem de geçti¤i kanalın temizliğini sağlamaktadır. Reaktifler belirlenmiş sürelerde eklenmekte ve karışım en son olarak uygun ölçümlerin (endpoint) yapılacağı modülden geçmektedir

Total laboratuvar otomasyon sistemleri, işgücünü ciddi olarak azaltmakta ve analiz-raporlandırma sürecini hızlandırmaktadır. Ancak, maliyetinin yüksek olması ve bu sistemler için büyük alanlara ihtiyaç duyulması sistemin dezavantajdır.

Total laboratuvar otomasyon sistemleriyle karşılaştırılacak olurlarsa modüler entegre sistemler maliyet olarak daha ucuzdur, daha az alana ihtiyaç duyar ve daha çabuk kurulur. Laboratuvar informasyon sistemine bağlanmaları da daha kolaydır. Bu yaklaşımın bir sınırlaması, bir preanalitik sistem bu istasyona bağlandığı zaman yalnızca bu istasyon için örnek gönderilmesidir.

Tek başına sistemler; az yer kaplamaları ve maksimum esnekliğe sahip olmaları nedeniyle avantajlıdır. Ayrıca daha ucuzdur ve modüler entegre preanalitik sistemlerden daha kolay kurulurlar. Çalışmalar preanalitik örnek işleme otomasyonunun, örnek işleme zamanında 2-6 saat, iş gücü maliyetinde ise % 30-40’lık azalma sağlandığını göstermiştir. Ayrıca, bağımsız sistemler, barkodlama ve örnek dökülmesi hatalarında % 98 oranında azalmaya, örneğin sınıflandırılması ve diğer rutin hatalarda % 95 oranında azalmaya neden olmuştur.

Laboratuvar Informasyon Sisteminde Olması Gereken Özellikler;

Laboratuvar hizmetinin en iyi şekilde verilmesi, hizmetin sürekliliği, işlevsel akışkanlığın sağlanması, maliyetlerinin tespiti, hizmetlerin doğru ve hızlı yerine getirilmesi, hizmet kalitesinin arttırılması, bilgilere kısa zamanda doğru şekliyle ulaşılması, istatistik çalışmaların kolayca yapılması ve bilimsel veriler elde edilmesi, verilerin kullanılması gibi amaçlarla yapılan organizasyonlar ve hazırlanan yazılımların toplamına Laboratuvar informasyon Sistemi (LIS) denilmektedir.

Bir analitik çalışma sırasında veya oturumunda birçok örneğin işlenmesine yığın analizi (batch analysis) denir.

Sağlık hizmetinin en iyi şekilde verilebilmesi, gelir kaçaklarının önlenmesi, kaynakların doğru yönlendirilmesi, hastane yönetimine stratejik kararlar vermek üzere bilgi sağlanması amaçlarıyla Hastane informasyon sistemlerinin (HIS) kurulmasının gerekli olduğu genel olarak kabul edilmektedir.

Absorbsiyon spektroskopi yöntemi ile ölçülemeyecek kadar büyük partiküller içeren çözeltilerin analizine en uygun yöntemler turbidimetri ve nefelometridir. Biyolojik sıvılarda protein miktarları, antijen antikor kompleksi oluşumu prensibine dayanarak bu yöntemler yardımı ile ölçülebilir. Kimyasal analiz, ışığın ortamdan geçerken kırılım sonucunda şiddetinin azalması esasına dayanmaktadır. Türbidimetride, geçen ışığın yani kırılmaya uğramayan ışığın şiddeti ölçülmektedi. Nefelometride ise kırılan ışık ölçülmektedir.

Spektrofotometrelerde temel prensip Lambert-Beer yasası ile açıklanmaktadır.
Buna göre;
1. Çözelti üzerine gelen ışık ile çıkan ışık arasında matematiksel bir ilişki vardır.
2. Absorbans, soğuran maddenin konsantrasyonu ve çözeltiden geçen ışığın kat ettiği mesafenin uzunluğu ile doğru orantılıdır.
3. Ölçülen maddenin konsantrasyonu ile absorbans değeri arasında doğrusal bir ilişki vardır. Konsantrasyon arttıkça absorbans artar.

Polarimetri, transvers dalgaların polarize olmasının ölçülmesi ve yorumlanmasına yarayan yöntemdir. Çoğunlukla elektromanyetik dalgaların ve ışığın incelenmesinde kullanılır.