VETERİNER HİZMETLERİ MEVZUATI VE ETİK

Statü, bir kimsenin toplum içerisinde öğrenci, öğretmen, memur, mühendis, fakir, zengin gibi “kim” olduğunu belirtir. Sosyal statü, kişiye belirli sorumluluklar yüklemektedir. Herkesin sahip olduğu bir sosyal statü mevcuttur. Sosyal statü terimi, ne sadece yüksek saygınlık ve mevkiye, ne de bireyin kendi hakkındaki öznel görünüşüne uygunluk gösterir. Sosyal statü, “kişinin çevresindekilerin toplum içinde ona nesnel olarak uygun gördükleri mevki veya pozisyondur.”

Bireyin meslek seçimini etkileyen etmenler arasında zihinsel, özel, çeşitli kişilik özellikleri ve ilgiler, akademik başarı, cinsiyet, çevresel etmenler sayılmaktadır. Bunlardan özellikle ailenin sosyal ve ekonomik düzeyi, önemli etkenler arasında sayılmaktadır. Meslek seçimini etkileyen etmenler altı grupta toplanabilir:

Sosyolojik etmenler: Duyguları, değerleri, aile ile ilişkileri, bağlı olduğu arkadaş çevresinin beklentileri ve baskıları, ailenin sosyal düzeyi, yakın ilişki kurulan diğer kişiler.

Psikolojik ya da kişisel etmenler: Bireyin ihtiyaçları, duyguları, tutumları, değerleri, ilgileri ve yetenekleri.

Ekonomik etmenler: Ailenin ekonomik düzeyi, çevrenin ya da ülkenin genel ekonomik durumu, otomasyon ve teknik gelişmeler, bunların, toplumun insan gücü ihtiyacı üzerindeki etkileri.

Politik etmenler: Mesleğe girme olanakları, iş bulma olanakları, değişik eğitim ve yetişme fırsatları vb.

Şans ile ilgili etmenler: Doğal afetler, işleri ve iş yerlerini etkileyen beklenmedik olaylar, iç ve dış savaşlar vb.

Avrupa Veteriner Hekimleri Federasyonu (FVE) tarafından hazırlanan “İyi Veteriner Hekimlik Klavuzu (Good of Veterinary Practice)”nda ise veteriner hekimlerin hayvan gönenci, hayvan sağlığı, halk sağlığı ve çevrenin korunmasında önemli bir rol oynamakla beraber, geniş bir alanda hizmet verdiği belirtilmektedir:

• Hangi sektörde çalışırlarsa çalışsın veteriner hekimler, kontrolü altında bulunan hayvanların gönençlerini ve sağlığını sağlamak için çaba harcamalıdır.

• Veteriner hekimler hayvanlara saygı ile bakmalı, onları tedavi etmelidir.

• Veteriner hekimler hayvan sahipleri/hasta sahipleri ile iyi ilişkiler kurmalı, buna gayret etmelidir.

• Veteriner hekimler uygun bilgilendirme ve iyi iletişim sistemi ile hayvan sahipleri/hasta sahiplerinin güvenini kazanmalıdır.

• Veteriner hekimler yasal durumları değerlendirip, kuralların uygulanmasında diğer veteriner hekimler ile ilişki kurmalıdır.

• Veteriner hekimler meslektaşlarıyla iyi iliş- kiler içerisinde olmalı ve buna gayret gös- termelidir.

• Veteriner hekimler bir başka veteriner hekimin veya üçüncü bir şahsın isteklerini yerine getirirken, ilgi alanına uygunluğuna ve diğer veteriner hekimin hayvan sahibi/ hasta sahibi sayısını arttırmak için veya kişisel çıkarları için kullanılmadığından emin olmalıdır.

• Veteriner hekimler, halk sağlığının en iyi şekilde korunmasını sağlamalı ve bu konu üzerinde çalışmalıdır.

• Veteriner hekimler hayvan sahipleri/hasta sahiplerini topluma karşı olan sorumlulukları konusunda bilgilendirmelidir.

B, C, D ve E şıkları ÖSYM tarafından hazırlanan “Üniversiteler Yükseköğretim Programları ve Meslekler Rehberi”nde yer alan bilgilerdir.

Salgın hastalıklar 18. yüzyılın başlarından itibaren yeniden bütün ağırlığı ile kendini göstermiştir. Bu yüzyılın ilk önemli hayvan salgını 1711’de Avrupa’da çıkan sığır vebasıdır. Bu konuda bilgi sahibi veteriner hekimlerin bulunmaması, salgınların ağır kayıplarla neticelenmesine yol açmıştır. Avrupa, doğudan gelen korkunç salgınlar neticesinde, sığır vebası ile tam bir savaşa girişmenin gereğini çok şiddetle hissetmekteydi. Bunun için de öncelikli olarak, artık ampirik olmayan, hayvan hastalıkları konusunda geniş bilgiye sahip veteriner hekimlerin yetişmesi gereği karşısında okulların açılma teşebbüsüne girişilmiştir. Sığır vebası salgınlarında 200 milyon civarında sığırın ölmesi, savaşlarda kullanılan hizmet hayvanlarında baş gösteren salgın hastalıkların artmasıyla, askerî, ekonomik ve sosyal yaşam olumsuz yönde etkilenmiştir. İnsanlar, salgın hastalıkların sebep olduğu felaketleri, doğal afetlerden sonra gelen en büyük felaketler olarak değerlendirmiştir. Bu salgınların önüne geçilememesi, veteriner hekimlerin yetiştirilmesinin gerekliliğini ortaya koymuştur. Bütün bu salgınlar dünyada ilk veteriner okulunun açılmasına sebep olmuştur. 1761’de pratisyen veteriner hekim ve hayvan hastalıkları konusunda ehil bir yazar olan “Claude Bourgelat”a Lyon’da sığır, at ve diğer evcil hayvanların anatomi ve hastalıklarının öğretilmesi için bir okul kurma yetkisi verildi. Okul, 1762’de Fransa’nın Lyon şehrinde Bourgelat direktör, materya medika ve botanik için bir profesör, hastalıkların tedavisi için bir, hastane için bir, nal tekniği için bir hoca ile öğretime başladı.

1762’de ilk veteriner okulunun kurulmasından sonra bunu diğer Avrupa memleketleri takip etmiştir. Ancak okulların açılması bütün sorunları giderememiştir. Sayıları hızla artan veteriner okullarından mezun olan veteriner hekimlerin bilimsel, mesleki, sosyal problemleri yanında, mektep görmemiş, kendine hayvan hekimi imajı veren ampiriklerle mücadele de her geçen gün daha önemli bir hâl almaktaydı. Buna benzer sebeplerle belli başlı memleketlerde veteriner hekimler cemiyet kurmak suretiyle bu savaşlarda ilk adımı atmışlardır. Bu bağlamda kurulan ilk dernek İngiltere’de veteriner okulu öğrencileri tarafından 1813’de kurulan “Veterinary Medical Society”dir.

Adak’ın “Sağlık Sosyolojisi, Kadın ve Kentleşme” adlı kitabında belirttiği “Tıp Sosyolojisi” ile Asil ve arkadaşlarının belirttiği “Sosyal eczacılığın çalışma alanları”nı göz önüne aldığımızda; Veteriner hekimliğin sosyolojisi denildiği zaman;

Veteriner hekimlerin yetiştirilmesi,

Veteriner hekimlerin eğitimi,

Veteriner hekimlerin rol-seti içindeki diğerleri ile ilişkileri,

Veteriner hekimliği örgüt ve organizasyonları,

Hayvan sağlığının iyileştirilmesi ile toplum sağlığının da gelişmesi akla gelmelidir.

Özen ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada da veteriner hekimlerin mesleği seçmelerindeki en etkili faktörlerin başında %28,2 ile “hayvan sevgisi” gelirken, “kişisel olarak tanıdığınız veteriner hekimler” %13,2 ile ikinci önemli faktör olarak görülmüştür. Ebeveynlerin etkisini ise %12,7 olarak tespit etmişlerdir.

Ülkemizde veteriner hekimliğini ilgilendiren ilk dergi, sivil veteriner okulunun kurucusu olarak bilinen Mehmet Ali Bey tarafından 1880’de çıkarılmıştır.
“Vasıta-i Servet” adlı bu dergide ziraate ait yazılar da çıkıyordu. Mehmet Ali Bey bu yayını ile memlekette sığır vebası savaşında ve sivil veteriner okulunun açılması konusunda aydınlatıcı ve teşvik edici yazıları ile çok hizmet etmiştir. Derginin asıl amacı, Türkiye’de sivil veteriner hekimliği öğretiminin başlatılması ve buna ilişkin gelişmelerin desteklenmesi olmuştur.

”Mecmua-i Fünun-u Baytariye” adlı dergi Türkiye’de tümüyle veteriner hekimliği konularını içeren ilk dergi olmuştur.

Türkiye’de veteriner hekimlerin; hayvana/hastaya, hayvan sahibine/hasta sahibine, meslektaşlarına ve ilgili meslek gruplarına yönelik ödevleri; başka bir deyişle mesleki uygulamaları sırasında uymak zorunda oldukları yasal ve ahlaki yükümlülükleri; 9 Temmuz 1994 tarihinde çıkarılan “Veteriner Hekimliği Deontoloji Yönetmeliği” ile bağımsız bir şekilde yasal güvencesine kavuşabilmiştir.

Brown ve Silverman; hayvan sahiplerinden veteriner hekim seçimini etkileyen en önemli 12 faktörü sıralamalarını istemişler ve 9. sırada önemli görülen “fiyat/ücret” konusunun üstünde yer alan 8 faktör şu şekilde olmuştur;

Veteriner hekimin nazik ve kibar olması,

Veteriner hekimin bilgili ve saygılı olması,

Veteriner hekimin yüksek kalitede verdiği hizmet/adının duyulmuş olması,

Veteriner hekimin geçmiş deneyiminin olması,

Hizmet yelpazesinin geniş olması,

Konumu,

Uygun saat,

Arkadaş ya da tanıdık tavsiyesi olması.

Fitcher, sosyalizasyon ajanlarının:
• Toplum,
• Birbiriyle temas eden kişiler,
• Toplum ile bireysel kişi arasında yer alan sayısız
küçük gruplar,
• Kitle iletişim araçları (TV, radyo, dergiler
gibi),
• Komşuluk, okul, ve din kurumları olduğunu
ifade etmektedir.
Sosyalizasyonu engelleyen faktörler ise şu şekilde
belirtilmektedir:
• Bireysel tepki farklılıkları,
• Zaman ve koşullar,
• Rol seçimi,
• Bireyin sosyal kapasitesi,
• Sosyal yapı

Bu durumda III ve IV no'lu seçenekler sosyalizasyonu etkileyen faktörlerdendir, sosyalizasyon ajanı değildir.