VETERİNER HİZMETLERİ MEVZUATI VE ETİK

Hayvanların düşük olan bireysel verimlerini artırma yolu ırk ıslahıdır. Kalıtsal olarak verim gücünü yükseltmek anlamına da gelen ırk ıslahının, üstün erkek ve dişi kalıtsal yapısının yaygınlaştırılması olmak üzere iki temel yöntemi vardır. Üstün erkek ve dişi kalıtsal yapılarının çok sayıdaki hayvana suni tohumlama ve embriyo transferi teknikleri ile etkili bir şekilde aktarabilmeleri mümkün olabilmektedir. Doğru cevap C' dir.

Pedigri: Soy kütüğüne kayıt edilen damızlıklarla, safkan atların numara, isim, orijin, ırk, renk, eşkâl, cinsiyet, doğum tarihi, verim kayıtları, yetiştirici ve sahibi ile hayvanın cetlerine ait bilgileri ve verimlerini belirten belge. Doğru cevap B' dir.

Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülüp, 7 Haziran 1926 tarihinde kabul edilen “Islah-ı Hayvanat Kanunu” 29 Haziran 1926 tarihinde de Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir. Yasa ile öncelikle aygır ve boğa sahipleri, köy veya mahalle “ihtiyar meclisleri”ne her yıl hayvanlarını muayene ettirmek ve bunun sonucunda verilecek karara uymakla yükümlü kılınmışlar; ayrıca, il ve ilçelerde görevli veteriner hekimler ise anılan heyetleri denetlemekle ve damızlık olarak ayrılan hayvanlara resmî belgeleri vermekle görevlendirilmişlerdir. Doğru cevap C' dir.

Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı Hakkında Yönetmelik Amaç: Türkiye’de bulunan evcil hayvan genetik kaynakları kapsamında, bu kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir. Doğru cevap E' dir.

Suni tohumlama veya embriyo transferi izni alan bir veteriner hekimin sorumluluğunda en fazla iki veteriner sağlık teknisyeni suni tohumlama izni alarak çalışabilmektedir. Birlik ve kooperatiflerde ise bir veteriner hekimin sorumluluğunda en fazla üç veteriner sağlık teknisyeni suni tohumlama izni alarak çalışabilmektedir. Doğru cevap A' dır.

Hayvana farklı sperma kullananların yaptığı usulsüzlükler tespit edildiğinde kişi ve/veya
kuruluşların izinleri il müdürlüğü tarafından 12 ay süre ile geçici olarak askıya alınır
ve faaliyetleri durdurulur. Doğru cevap A' dır.

Ön soy kütüğü: Sadece yetiştirme kayıtları tutulan işletmelerde, mensup olduğu ırkın özelliklerini taşıyan hayvanlar için oluşturulan kayıt sistemi. Doğru cevap D' dir.

Çiftlik hayvanlarında suni tohumlama uygulamalarında uygulama prosedürü oluşturma hususunda öncülük eden ve yaygın olarak çalışan bilim insanı ise Rus Profesör Ivanov olmuştur. Ivanov 1889’da başladığı çalışmalarında uzun yıllar boyunca at, sığır, koyun, domuz ve tavşan türlerinde bir dizi sperma toplama ve suni tohumlama teknikleri geliştirmiştir. Yine o tarihlerde Rusya’da bu konu üzerinde çalışan Danimarkalı bilim insanı Sorenson ülkesine dönerek 1936’da ilk suni tohumlama kooperatifini kurmuştur. Doğru cevap C' dir.

Modern haraların Avrupa’da henüz bilinmediği 15 ve 16. yüzyıllarda, Osmanlı İmparatorluğunda hara teşkilatına benzeyen Hayvanat Ocaklarının bulunduğu kaydedilmektedir. Doğru cevap B' dir.

Batı ülkelerinde modern hayvan ıslahının temelleri 1760’da İngiltere’de atılmıştır. İlk soy kütüğü derneği 1791’de İngiltere’de safkan İngiliz atları için kurulmuştur. Doğru cevap E' dir.

Doğru cevap B'dir.İlk başarılı embriyo nakli, 1890’da Walter Heape tarafından tavşanlar üzerinde yapılmıştır. Evcil hayvanlarda ise bu uygulama ilk olarak 1949’da yapılmıştır.

Doğru cevap C'dir. 

Ön soy kütüğü: Sadece yetiştirme kayıtları tutulan işletmelerde, mensup olduğu ırkın özelliklerini taşıyan hayvanlar için oluşturulan kayıt sistemi.

Soy kütüğü: Yetiştirme ve verim kayıtları tutulan işletmelerde mensup olduğu ırkın özelliklerini taşıyan hayvanlar için oluşturulan kayıt sistemi.

Pedigri: Soy kütüğüne kayıt edilen damızlıklarla, safkan atların numara, isim, orijin, ırk, renk, eşkâl, cinsiyet, doğum tarihi, verim kayıtları, yetiştirici ve sahibi ile hayvanın cetlerine ait bilgileri ve verimlerini belirten belge.

Sperma: Sağlıklı ve damızlık niteliği taşıyan erkek hayvanlardan belirli yöntemlerle alınan, ejekülatların spermatolojik muayeneleri yapıldıktan sonra, taze ya da dondurulmuş sperma porsiyonları.

Islah programı: Türkiye koşullarına uyumlu kaliteli damızlıklar elde etmek amacıyla ulusal veya bölgesel olarak planlanan  ıslah  çalışmalarını  düzenlemek ve yönlendirmek amacıyla yapılan çalışma planı.

Doğru cevap A'dır. 

Hara: Atların yetiştirildiği ve bakımlarının yapıldığı, hayvanların rahatça hareket etmelerini sağlayan alanların bulunduğu tesis.

Hayvanat Ocakları: Osmanlı Devleti’nde, at başta olmak üzere hayvanların yetiştirilmesi ve ıslahı için kurulmuş olan devlet çiftliklerdir.

Ağıl: Koyun ve keçilerin barındırıldığı, dört bir tarafı ve üstü kapalı olan, kapısı, penceresi ve havalandırması bulunan yapılar.

Kooperatif: Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortakların belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını iş gücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişen sermayeli ortaklıklardır.

Doğru cevap C'dir. Modern haraların Avrupa’da henüz bilinmediği 15 ve 16. yüzyıllarda, Osmanlı İmparatorluğu’nda hara teşkilatına benzeyen Hayvanat Ocaklarının bulunduğu kaydedilmektedir. Dimetoka, Eskişehir, Edirne, Filibe, Selanik ve bunların çevresinde 19 adet ocak bulunmaktaydı. Bu ocakların en önemli görevi ordunun ihtiyaçları doğrultusunda at, katır ve deve yetiştiriciliği ile birlikte bu hayvanların ıslahlarını yapmaktı. Hayvanat Ocakları olarak isimlendirilen bu ocaklar, batıda yapılan modern haralara örnek teşkil etmiştir.

Doğru cevap B'dir. Ülkemizde modern anlamda ilk veteriner okulu 1842’de açılmış ve okulun ilk müdürü olan Prusya’lı Godlewsky’nin verdiği dersler arasında hayvan hastalıkları ve hayvan ıslahı başlıca konuları oluşturmuştur.

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap D'dir. Batı ülkelerinde modern hayvan ıslahının temelleri 1760’da İngiltere’de atılmıştır. İlk soy kütüğü derneği 1791’de İngiltere’de safkan İngiliz atları için kurulmuştur. Türkiye’de damızlık yetişiricileri örgütleri 1926’da çıkarılan “Islah-ı Hayvanat Kanunu” ile devlet tarafından kurulmaya başlanmıştır. Günümüzde de hayvan yetiştiricilerinin tür ya da ırk bazında bir araya gelerek yüksek verimli hayvanlar elde etmek amacıyla oluşturdukları organizasyonlardan biri olan “Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği” “Islah Amaçlı Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetleri Hakkındaki Yönetmelik” kapsamında 81 ilde 163 şubeyle faaliyetlerini sürdürmektedir. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, üniversiteler ve yetiştirme birlikleri iş birliği ile 2005’te devreye giren “Halk Elinde Koyun-Keçi Islahı Ülkesel Projeleri” ve “Hayvan Genetik Kaynaklarının Korunması Projeleri” ıslah ve koruma alt yapısının oluşturulması bakımından oldukça önemli gelişmeler olarak göze çarpmaktadır. Bugün küçükbaş hayvan ıslah projeleri 66 ilde, 163 alt projeye ve 28 yerli ırka ulaşmıştır. Halk Elinde Islah Projeleri kapsamında toplamda 167 veteriner hekim, zooteknist ve veteriner sağlık teknisyeni istihdam edilmiştir.

Doğru cevap C'dir. Ülkemizde hayvan ıslahı konusunda yasal yapılanma, 1926’da çıkarılan “Islah-ı Hayvanat Kanunu” ile başlamış olup, bu Kanun 2001’de Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlülüğe giren 4631 sayılı “Hayvan Islahı Kanunu” ile geçerliliğini yitirmiştir. Türkiye’nin Avrupa Birliği uyum çalışmaları kapsamında, gıda, tarım, hayvancılık ve veteriner hizmetleri konularında yapılan yasal değişikliklerin temelini oluşturan 5996 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu” ile yürürlülükten kaldırılan kanunlar arasında 4631 sayılı “Hayvan Islahı Kanunu” da yerini almıştır.

Doğru cevap A'dır. 

Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Tesciline İlişkin Yönetmelik

Amaç: Türkiye yerli evcil hayvan ırkı, tipi, yöresel tipi, hattı ve ekotipleri ile yeni oluşturulan evcil hayvan ırkı, tipi, hattı, ekotipi ve hibritlerinin tesciline ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı Hakkında Yönetmelik

Amaç: Türkiye’de bulunan evcil hayvan genetik kaynakları kapsamında, bu kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.

Sperma, Ovum ve Embriyo Üretim Merkezlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik

Amaç: Sperma, ovum ve embriyo üretimi yapmak üzere kişi ve kuruluşlar tarafından kurulacak olan üretim merkezlerinin kuruluş ve çalışma izinleri ile denetimleri, söz konusu ürünlerin üretilmesi, saklanması, dağıtılması, üretim amaçlı damızlık hayvanların ithalatı, spermada cinsiyetin belirlenmesi, üretim merkezlerinde bulunan veya üretim merkezlerine kabul edilecek damızlıkların taşımaları gereken sağlık ve diğer özellikleri ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.

Hayvanlarda Soy Kütüğü ve Ön Soy Kütüğü Esasları Hakkında Yönetmelik

Amaç: Damızlık amaçlı  hayvanların yetiştirilmesi, kayıt altına alınması ile birlikte hayvan ıslahı çalışmalarının yürütülmesi için soy kütüğü ve ön soy kütüğü  sistemini oluşturmaktır. Yönetmelik kapsamında “Ülkesel ıslah programları” Bakanlık ve merkez birliği tarafından hazırlanmaktadır. Bu programlarda ıslahın amacı, sürü büyüklüğü, kayıtlı sürü büyüklüğü, program süresi, faaliyet planı ve diğer teknik detaylar da belirlenmektedir.

Hayvan Islahı Komitesi Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Amaç: Ulusal ve bölgesel hayvan ıslah politikaları ve çalışmaları konusunda tavsiye kararı alacak komitenin kuruluş, çalışma usul ve esaslarını belirlemektir.

Doğru cevap E'dir.  İzni iptal edilmiş olan veteriner hekimin sorumluluğunda çalışan veteriner sağlık teknisyeninin de izni iptal edilmiş olur. Bu süre zarfında izni iptal edilen veteriner sağlık teknisyenleri başka bir veteriner hekimin sorumluluğu altında görev yapamaz. Bu süre sonunda il müdürlüğüne tekrar müracaat edilmesi hâlinde yapılan değerlendirmeler sonucunda kişi veya kuruluşlara gerekli izinler verilebilir. Diğer şıklar doğrudur.