VETERİNER HİZMETLERİ MEVZUATI VE ETİK

Soy kütüğüne kayıt edilen damızlıklarla, safkan atların numara, isim, orijin, ırk, renk,
eşkâl, cinsiyet, doğum tarihi, verim kayıtları, yetiştirici ve sahibi ile hayvanın cetlerine ait bilgileri ve verimlerini belirten belgeye pedigri denilmektedir.

Danimarkalı bilim insanı Sorenson  1936’da ilk suni tohumlama kooperatifini kurmuştur.

İlk soy kütüğü derneği 1791’de İngiltere’de safkan İngiliz atları için kurulmuştur. Başlangıçta sadece önemli yarışları kazanan atlar soy kütüğüne kayıt edilmiştir.

Türkiye’de hayvan varlığının ıslah edilmesi için yasal yapılanma ile birlikte hayvan ıslah ve yetiştirme kurumlarına ihtiyaç duyulmuştur. Cumhuriyet’in ilanını takip eden süreçte sonra 1924’te bu amaç doğrultusunda ilk olarak “Karacabey Harası” kurulmuştur. Osmanlı Devleti zamanında “Mihaliç Çiftliği” adıyla devlet çiftliği olarak çalışan bu çiftliğin esas fonksiyonu sarayın yiyecek ve diğer ihtiyaç maddelerini temin etmek olmuştur.

Suni Tohumlama, Tabii Tohumlama ve Embriyo Transferi Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte geçen amaç; tek tırnaklı, çift tırnaklı, kanatlı ve suda yaşayan hayvanlar ile arı, ipek böceği ve her türlü hayvanın üretim ve ıslahına yönelik, kişi veya kuruluşlar tarafından yapılacak suni tohumlama, tabii tohumlama, embriyo transferi, genetik kopyalama ve diğer biyoteknolojik faaliyetlerin düzenlenmesi, denetlenmesi, uygulama izinlerinin verilmesi; sperma ve embriyo ithalatı, ihracatı, suni tohumlama kayıtları ile istatistik bilgilerin derlenmesi, Bakanlık tarafından yapılacak suni tohumlama, tabii tohumlama ve embriyo transferi hizmetlerinde ücret alınması, suni tohumlama hizmetlerinin devrinin yapılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Bu yönetmelik hükümleri gereğince;
• Kayıt ve belgelerde yanlış bilgiler aktaran,
• Suni tohumlama belgelerini zamanında düzenlemeyen
ve zamanında il/ilçe müdürlüğüne
bildirmeyen,
• Kayıt ve belgelerde değişiklik yapan,
• Hayvana farklı sperma kullananların yaptığı
usulsüzlükler tespit edildiğinde kişi ve/veya
kuruluşların izinleri il müdürlüğü tarafından
12 ay süre ile geçici olarak askıya alınır
ve faaliyetleri durdurulur

Türkiye’de hayvan ıslahının yasal ve yapısal gelişiminde değinilmesi gereken önemli noktalardan biri de suni tohumlama uygulamalarının başlamış olmasıdır. Türkiye’de suni tohumlama uygulaması ilk kez 1926’da uygulanmış ve dünyada Rusya’dan sonra uygulamanın yapıldığı ikinci ülke olmuştur.

İlk başarılı embriyo nakli, 1890’da Walter Heape tarafından tavşanlar üzerinde yapılmıştır. Evcil hayvanlarda ise bu uygulama ilk olarak 1949’da yapılmıştır

Suni tohumlamanın öncülerinden kabul edilen İtalyan bilim insanı Lazzaro Spallanzani 1780’de ilk defa, erkek köpekten alınan sperma ile dişi bir köpeği gebe bırakabileceğini keşfetmiştir.

Hollandalı bilim insanı Antonie van Leeuwenhoek’un 1677’de keşfettiği mikroskopta sperma içerisinde bulunan spermatozoonları (sperm hücresi) görmesi, suni tohumlama uygulamalarının doğmasına öncülük eden bir etki oluşturmuştur.

Hayvanların düşük olan bireysel verimlerini artırma yolu ırk ıslahıdır. Kalıtsal olarak verim gücünü yükseltmek anlamına da gelen ırk ıslahının, üstün erkek ve dişi kalıtsal yapısının yaygınlaştırılmasıdır.

Pedigri: Soy kütüğüne kayıt edilen damızlıklarla, safkan atların numara, isim, orijin, ırk, renk, eşkâl, cinsiyet, doğum tarihi, verim kayıtları, yetiştirici ve sahibi ile hayvanın cetlerine ait bilgileri ve verimlerini belirten belge. Bakanlık: Tarım ve Orman Bakanlığı. Islah programı: Türkiye koşullarına uyumlu kaliteli damızlıklar elde etmek amacıyla ulusal veya bölgesel olarak planlanan  ıslah  çalışmalarını  düzenlemek ve yönlendirmek amacıyla yapılan çalışma planı. İl/İlçe müdürlüğü: Tarım ve Orman Bakanlığı İl/İlçe Müdürlükleri. Ön soy kütüğü: Sadece yetiştirme kayıtları tutulan işletmelerde, mensup olduğu ırkın özelliklerini taşıyan hayvanlar için oluşturulan kayıt sistemi. Yapılan eşleştirmelerde doğru cevap Bakanlık-Tarım ve orman bakanlığıdır.

Suni tohumlama: Uygun tohumlama zamanında, dişi hayvanın  genital  kanalına spermaların hijyenik koşullarda nakledilmesi şeklinde tanımlanmaktadır.

Hollandalı bilim insanı Antonie van Leeuwenhoek’un 1677’de keşfettiği mikroskopta sperma içerisinde bulunan spermatozoonları (sperm hücresi) görmesi, suni tohumlama uygulamalarının doğmasına öncülük eden bir etki oluşturmuştur. Suni tohumlamanın öncülerinden kabul edilen İtalyan bilim insanı Lazzaro Spallanzani 1780’de ilk defa, erkek köpekten alınan sperma ile dişi bir köpeği gebe bırakabileceğini keşfetmiştir. Spallanzani ayrıca aygır spermasının soğutularak inaktif hâle getirebileceğini, daha sonra da tekrar aktif hâle getirebileceğini de göstermiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 1937’de 3203 sayılı “Ziraat Vekaleti Vazife ve Teşkilat Kanunu” çıkarılmıştır. Türkiye’de hayvan varlığının ıslah edilmesi için yasal yapılanma ile birlikte hayvan ıslah ve yetiştirme kurumlarına ihtiyaç duyulmuştur. Cumhuriyet’in ilanını takip eden süreçte sonra 1924’te bu amaç doğrultusunda ilk olarak “Karacabey Harası” kurulmuştur. Türkiye’de suni tohumlama uygulaması ilk kez 1926’da uygulanmış ve dünyada Rusya’dan sonra uygulamanın yapıldığı ikinci ülke olmuştur. Ülkemizde modern anlamda ilk veteriner okulu 1842’de açılmış ve okulun ilk müdürü olan Prusya’lı Godlewsky’nin verdiği dersler arasında hayvan hastalıkları ve hayvan ıslahı başlıca konuları oluşturmuştur.

Hayvan yetiştiricilerinin üstün verimli hayvanlar yetiştirmek amacıyla kendi aralarında teşkilatlanarak oluşturdukları yetiştirici birlikleri; yurt dışından ithal edilen ve yurt içinde yetiştirilen hayvanların genetik kapasitelerinin geliştirilmesi, verimlerinin artırılması, yerli ırkların gen kaynaklarının korunması, bunların soy kütüğü, ön soy kütüğü kayıtlarının tutulması, belgelendirilmesi ve bu kayıtlara esas teşkil edecek verim kontrollerinin yapılması, hayvanlarla ilgili sağlık hizmetlerinin yürütülmesi ve sigorta işlemlerinin yapılması, üyelere eğitim verilmesi, üyeler arasında çeşitli yarışmalar düzenlenmesi, üye ihtiyaçlarının temini ve tedariki ile her türlü üretimin yurt içi ve yurt dışında pazarlanması, bu ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, kiralanması ve işletilmesi gibi hususları amaçlamaktadır.

Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Tesciline İlişkin Yönetmelik Amaç: Türkiye yerli evcil hayvan ırkı, tipi, yöresel tipi, hattı ve ekotipleri ile yeni oluşturulan evcil hayvan ırkı, tipi, hattı, ekotipi ve hibritlerinin tesciline ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Hayvanlarda Soy Kütüğü ve Ön Soy Kütüğü Esasları Hakkında Yönetmeliği: Damızlık amaçlı  hayvanların yetiştirilmesi, kayıt altına alınması ile birlikte hayvan ıslahı çalışmalarının yürütülmesi için soy kütüğü ve ön soy kütüğü  sistemini oluşturmaktır. Yönetmelik kapsamında “Ülkesel ıslah programları” Bakanlık ve merkez birliği tarafından hazırlanmaktadır. Bu programlarda ıslahın amacı, sürü büyüklüğü, kayıtlı sürü büyüklüğü, program süresi, faaliyet planı ve diğer teknik detaylar da belirlenmektedir.

Suni tohumlama veya embriyo transferi izni alan bir veteriner hekimin sorumluluğunda en fazla iki veteriner sağlık teknisyeni suni tohumlama izni alarak çalışabilmektedir. Birlik ve kooperatiflerde ise bir veteriner hekimin sorumluluğunda en fazla üç veteriner sağlık teknisyeni suni tohumlama izni alarak çalışabilmektedir.

Embriyo transferi yapma izni alan serbest veteriner hekimin, yanında çalıştırdığı veteriner sağlık teknisyenine embriyo transferi yaptırdığı tespit edilirse, sorumlu veteriner hekime yine 5996 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu”nun 36.  maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendi uygulanmaktadır. Buna göre; “Bakanlıktan izin almadan faaliyette bulunanlara on bin Türk Lirası idarî para cezası verilir; bunların faaliyeti durdurulur ve ürünlerin üreme amaçlı kullanımına izin verilmez.” hükmü yer almaktadır.