VETERİNER HİZMETLERİ MEVZUATI VE ETİK - Deneme Sınavı - 6

Suni tohumlama: Uygun tohumlama zamanında, dişi hayvanın  genital  kanalına spermaların hijyenik koşullarda nakledilmesi şeklinde tanımlanmaktadır.

Hollandalı bilim insanı Antonie van Leeuwenhoek’un 1677’de keşfettiği mikroskopta sperma içerisinde bulunan spermatozoonları (sperm hücresi) görmesi, suni tohumlama uygulamalarının doğmasına öncülük eden bir etki oluşturmuştur. Suni tohumlamanın öncülerinden kabul edilen İtalyan bilim insanı Lazzaro Spallanzani 1780’de ilk defa, erkek köpekten alınan sperma ile dişi bir köpeği gebe bırakabileceğini keşfetmiştir. Spallanzani ayrıca aygır spermasının soğutularak inaktif hâle getirebileceğini, daha sonra da tekrar aktif hâle getirebileceğini de göstermiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 1937’de 3203 sayılı “Ziraat Vekaleti Vazife ve Teşkilat Kanunu” çıkarılmıştır. Türkiye’de hayvan varlığının ıslah edilmesi için yasal yapılanma ile birlikte hayvan ıslah ve yetiştirme kurumlarına ihtiyaç duyulmuştur. Cumhuriyet’in ilanını takip eden süreçte sonra 1924’te bu amaç doğrultusunda ilk olarak “Karacabey Harası” kurulmuştur. Türkiye’de suni tohumlama uygulaması ilk kez 1926’da uygulanmış ve dünyada Rusya’dan sonra uygulamanın yapıldığı ikinci ülke olmuştur. Ülkemizde modern anlamda ilk veteriner okulu 1842’de açılmış ve okulun ilk müdürü olan Prusya’lı Godlewsky’nin verdiği dersler arasında hayvan hastalıkları ve hayvan ıslahı başlıca konuları oluşturmuştur.

Hayvan yetiştiricilerinin üstün verimli hayvanlar yetiştirmek amacıyla kendi aralarında teşkilatlanarak oluşturdukları yetiştirici birlikleri; yurt dışından ithal edilen ve yurt içinde yetiştirilen hayvanların genetik kapasitelerinin geliştirilmesi, verimlerinin artırılması, yerli ırkların gen kaynaklarının korunması, bunların soy kütüğü, ön soy kütüğü kayıtlarının tutulması, belgelendirilmesi ve bu kayıtlara esas teşkil edecek verim kontrollerinin yapılması, hayvanlarla ilgili sağlık hizmetlerinin yürütülmesi ve sigorta işlemlerinin yapılması, üyelere eğitim verilmesi, üyeler arasında çeşitli yarışmalar düzenlenmesi, üye ihtiyaçlarının temini ve tedariki ile her türlü üretimin yurt içi ve yurt dışında pazarlanması, bu ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, kiralanması ve işletilmesi gibi hususları amaçlamaktadır.

Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Tesciline İlişkin Yönetmelik Amaç: Türkiye yerli evcil hayvan ırkı, tipi, yöresel tipi, hattı ve ekotipleri ile yeni oluşturulan evcil hayvan ırkı, tipi, hattı, ekotipi ve hibritlerinin tesciline ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Hayvanlarda Soy Kütüğü ve Ön Soy Kütüğü Esasları Hakkında Yönetmeliği: Damızlık amaçlı  hayvanların yetiştirilmesi, kayıt altına alınması ile birlikte hayvan ıslahı çalışmalarının yürütülmesi için soy kütüğü ve ön soy kütüğü  sistemini oluşturmaktır. Yönetmelik kapsamında “Ülkesel ıslah programları” Bakanlık ve merkez birliği tarafından hazırlanmaktadır. Bu programlarda ıslahın amacı, sürü büyüklüğü, kayıtlı sürü büyüklüğü, program süresi, faaliyet planı ve diğer teknik detaylar da belirlenmektedir.

Suni tohumlama veya embriyo transferi izni alan bir veteriner hekimin sorumluluğunda en fazla iki veteriner sağlık teknisyeni suni tohumlama izni alarak çalışabilmektedir. Birlik ve kooperatiflerde ise bir veteriner hekimin sorumluluğunda en fazla üç veteriner sağlık teknisyeni suni tohumlama izni alarak çalışabilmektedir.

Embriyo transferi yapma izni alan serbest veteriner hekimin, yanında çalıştırdığı veteriner sağlık teknisyenine embriyo transferi yaptırdığı tespit edilirse, sorumlu veteriner hekime yine 5996 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu”nun 36.  maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendi uygulanmaktadır. Buna göre; “Bakanlıktan izin almadan faaliyette bulunanlara on bin Türk Lirası idarî para cezası verilir; bunların faaliyeti durdurulur ve ürünlerin üreme amaçlı kullanımına izin verilmez.” hükmü yer almaktadır.

Hayvanların düşük olan bireysel verimlerini artırma yolu ırk ıslahıdır. Kalıtsal olarak verim gücünü yükseltmek anlamına da gelen ırk ıslahının, üstün erkek ve dişi kalıtsal yapısının yaygınlaştırılması olmak üzere iki temel yöntemi vardır. Üstün erkek ve dişi kalıtsal yapılarının çok sayıdaki hayvana suni tohumlama ve embriyo transferi teknikleri ile etkili bir şekilde aktarabilmeleri mümkün olabilmektedir. Doğru cevap C' dir.

Pedigri: Soy kütüğüne kayıt edilen damızlıklarla, safkan atların numara, isim, orijin, ırk, renk, eşkâl, cinsiyet, doğum tarihi, verim kayıtları, yetiştirici ve sahibi ile hayvanın cetlerine ait bilgileri ve verimlerini belirten belge. Doğru cevap B' dir.

Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülüp, 7 Haziran 1926 tarihinde kabul edilen “Islah-ı Hayvanat Kanunu” 29 Haziran 1926 tarihinde de Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir. Yasa ile öncelikle aygır ve boğa sahipleri, köy veya mahalle “ihtiyar meclisleri”ne her yıl hayvanlarını muayene ettirmek ve bunun sonucunda verilecek karara uymakla yükümlü kılınmışlar; ayrıca, il ve ilçelerde görevli veteriner hekimler ise anılan heyetleri denetlemekle ve damızlık olarak ayrılan hayvanlara resmî belgeleri vermekle görevlendirilmişlerdir. Doğru cevap C' dir.

Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarının Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı Hakkında Yönetmelik Amaç: Türkiye’de bulunan evcil hayvan genetik kaynakları kapsamında, bu kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir. Doğru cevap E' dir.

Suni tohumlama veya embriyo transferi izni alan bir veteriner hekimin sorumluluğunda en fazla iki veteriner sağlık teknisyeni suni tohumlama izni alarak çalışabilmektedir. Birlik ve kooperatiflerde ise bir veteriner hekimin sorumluluğunda en fazla üç veteriner sağlık teknisyeni suni tohumlama izni alarak çalışabilmektedir. Doğru cevap A' dır.

Hayvana farklı sperma kullananların yaptığı usulsüzlükler tespit edildiğinde kişi ve/veya
kuruluşların izinleri il müdürlüğü tarafından 12 ay süre ile geçici olarak askıya alınır
ve faaliyetleri durdurulur. Doğru cevap A' dır.

Ön soy kütüğü: Sadece yetiştirme kayıtları tutulan işletmelerde, mensup olduğu ırkın özelliklerini taşıyan hayvanlar için oluşturulan kayıt sistemi. Doğru cevap D' dir.

Çiftlik hayvanlarında suni tohumlama uygulamalarında uygulama prosedürü oluşturma hususunda öncülük eden ve yaygın olarak çalışan bilim insanı ise Rus Profesör Ivanov olmuştur. Ivanov 1889’da başladığı çalışmalarında uzun yıllar boyunca at, sığır, koyun, domuz ve tavşan türlerinde bir dizi sperma toplama ve suni tohumlama teknikleri geliştirmiştir. Yine o tarihlerde Rusya’da bu konu üzerinde çalışan Danimarkalı bilim insanı Sorenson ülkesine dönerek 1936’da ilk suni tohumlama kooperatifini kurmuştur. Doğru cevap C' dir.

Modern haraların Avrupa’da henüz bilinmediği 15 ve 16. yüzyıllarda, Osmanlı İmparatorluğunda hara teşkilatına benzeyen Hayvanat Ocaklarının bulunduğu kaydedilmektedir. Doğru cevap B' dir.

Batı ülkelerinde modern hayvan ıslahının temelleri 1760’da İngiltere’de atılmıştır. İlk soy kütüğü derneği 1791’de İngiltere’de safkan İngiliz atları için kurulmuştur. Doğru cevap E' dir.

Doğru cevap B'dir.İlk başarılı embriyo nakli, 1890’da Walter Heape tarafından tavşanlar üzerinde yapılmıştır. Evcil hayvanlarda ise bu uygulama ilk olarak 1949’da yapılmıştır.

Doğru cevap C'dir. 

Ön soy kütüğü: Sadece yetiştirme kayıtları tutulan işletmelerde, mensup olduğu ırkın özelliklerini taşıyan hayvanlar için oluşturulan kayıt sistemi.

Soy kütüğü: Yetiştirme ve verim kayıtları tutulan işletmelerde mensup olduğu ırkın özelliklerini taşıyan hayvanlar için oluşturulan kayıt sistemi.

Pedigri: Soy kütüğüne kayıt edilen damızlıklarla, safkan atların numara, isim, orijin, ırk, renk, eşkâl, cinsiyet, doğum tarihi, verim kayıtları, yetiştirici ve sahibi ile hayvanın cetlerine ait bilgileri ve verimlerini belirten belge.

Sperma: Sağlıklı ve damızlık niteliği taşıyan erkek hayvanlardan belirli yöntemlerle alınan, ejekülatların spermatolojik muayeneleri yapıldıktan sonra, taze ya da dondurulmuş sperma porsiyonları.

Islah programı: Türkiye koşullarına uyumlu kaliteli damızlıklar elde etmek amacıyla ulusal veya bölgesel olarak planlanan  ıslah  çalışmalarını  düzenlemek ve yönlendirmek amacıyla yapılan çalışma planı.