VETERİNER HİZMETLERİ MEVZUATI VE ETİK - Deneme Sınavı - 16

Biçimsel olarak örgüt yapısında yönetim biçimi, ast-üst ilişkileri, emirkomuta zinciri, hiyerarşik yapı, raporlar ve iş analizleri gibi kayıtlar karşımıza çıkarken; biçimsel olmayan örgüt yapısında ise insan ilişkileri, örgüte bağlılık, tatmin, işi sevme, örgüt kültürü, normlar, sosyal toplum, iş ile işgörenin uyumu, motivasyon, istek ve arzular ile çoğunlukla davranış bilimleri alanına giren konular karşımıza çıkmaktadır.

Üretimden-tüketime gıda güvenliği” ya da “ahırdan-çatala gıda güvenliği” kavramı düşünüldüğünde veteriner hekimliği hizmetlerinde, gerek hayvan, gerekse insan sağlığının korunması için güçlü bir örgütlenmeye ihtiyaç duyulduğu aşikardır.

Osmanlı Devletinin orduda ata verdiği önem 14. yüzyılda “Hayvanat Ocakları”nın kurulmasını sağlamıştır. 18. yüzyılda bu kurumların yerini haralar almıştır.

Hayvanat Ocakları, Osmanlı Devletinde hay- vancılığın devlet tarafından korunduğunu, örgütlendirildiğini, halkın yüksek verimli ve kaliteli hayvanlar yetiştirmeye teşvik edildiğini gösteren önemli kurumlardır.

Bilimsel anlamda dünyada ilk veteriner okulu 1762’de Fransa’nın Lyon şehrinde Claude Bourgelat tarafından kurularak hayvan hastalıkları konusunda eğitim verilmeye başlanmıştır. Bu başlangıca temel dayanak olan sığır vebası ile önemli kayıplara yol açan diğer salgın hayvan hastalıklarıyla mücadele zorunluluğu, Osmanlı Devleti’nde de eğitimin başlamasını sağlamıştır. Diğer mesleki (tıp, mühendislik gibi) alanlarda olduğu gibi, veteriner hekimliği alanında da ilk eğitim orduda veteriner hekim ihtiyacını karşılamak amacıyla 1842’de Prusya’dan getirtilen askeri veteriner hekim Godlewsky öncülüğünde İstanbul’da açılan Askeri Veteriner Okulunda (Baytar Mektebi) başlamıştır. Ülkede halkın elindeki hayvanlarda baş gösteren salgın hayvan hastalıklarının önlenmesi ve hayvan sağlığı hizmet- lerinde yetersiz kalınması dolayısıyla Askeri Veteriner Okulu’na sivil öğrenciler de alınmaya başlan- mış, ancak bu da yeterli olmayınca, bunu 1889’da yine İstanbul’da Maarif Nezareti’ne bağlı olarak Ahır Kapı’da Mülkiye Tıp Mektebi’nde açılan Sivil Veteriner Okulunun açılması izlemiştir. Daha sonra bu iki okul 1921 yılında “Baytar Mektebi Âlisi” (Yüksek Veteriner Okulu) ismiyle birleştirilmiştir.

Veteriner hekimliği hizmetlerinde başarılı olmak için önemli altı basamak olduğu bildirilmektedir. Bunlar:

Liderlik ve yönetim becerileri,

Uzun soluklu müşteri ilişkilerini koruma ve geliştirme becerisi,

Randımanlı hizmet için verimlilik becerileri,

Hizmet pazarlama becerisi,

Yüksek ekip performansı becerisi,

Kişisel para yönetimi becerileri,

Dünya Veteriner Hekimleri Birliği:

Sığır vebasıyla mücadele, uluslararası hayvan ticaretinin kontrolü, sıhhi prensipleri uygulama ve çalışma usullerini belirleme, hastalıkların coğrafi dağılımını belirlemek.

Türkiye’de veteriner hekimliği örgütlenmesinde merkezî otorite, Tarım ve Orman Bakanlığı’dır. Bakanlığın reorganizasyon ile değiştirilmiş örgüt- lenme yapısı 2011 yılında çıkarılan 639 sayılı “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Teş-kilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” (08.06.2011 tarih ve 27958 sayılı RG – Mükerrer) ile nispeten görünüm olarak eski yapısına kavuşturulmuştur. Ancak daha önce “Veteriner İşleri Genel Müdürlüğü” şeklinde veteriner hekimliği hizmetlerini daha kapsayıcı bir örgütlenme mevcut iken, yeni yapılanmada “Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü” ve “Hayvancılık Genel Müdürlüğü” şeklinde bir yapılanmaya gidilmiştir.

Hayvancılık Genel Müdürlüğünün görev çerçevesi ise “hayvancılığı geliştirmek, teşvik etmek ve teşvik esaslarını belirlemek, hayvansal üretim girdileri ile hayvancılık işletmelerinin niteliklerini ve bunlara ilişkin izin ve onay esaslarını belirlemek, izin ve her türlü onay işlemlerini yürütmek, yüksek vasıflı hayvan ırklarını yaygınlaştırmak, hayvansal üretimin insan sağlığı ve ekolojik dengeyi koruyucu yöntemlerle yapılmasına ilişkin çalışmalar yapmak ve bunları denetlemek, hayvansal üretimin artırılmasına yönelik faaliyetlerde bulunmak, hayvansal üretim ve geliştirme projeleri ile ilgili çalışmalar yapmak, hayvan ıslah programları uygulamak ve uygulatmak, damızlık hayvan ithalat ve ihracatında teknik kriterleri belirlemek ve yürütmek, hayvancılıkla ilgili bilgi sistemi oluşturmak, hayvansal ürünlerin pazarlanması ile ilgili çalışmalar yapmak” şeklinde oluşturulmuştur.

Milli Savunma Bakanlığı (MSB) Veteriner Dairesi Başkanlığı bünyesinde ordu ve kolordu veteriner başkanlıkları ile alt kuruluşlarda baş veterinerlikler kurulmuştur. 1950 yılında MSB’den ayrılan Daire Başkanlığı, “Kara Kuvvetleri (KK) Veteriner Grup Başkanlığı”, 1952’de “KK Veteriner Daire Başkanlığı”, 1973’te “KK Sağlık ve Veteriner Dairesi” ismiyle kurulmuş, ancak 1975’te yine MSB’ye bağlanmıştır.

Daha önce Orman ve Su İşleri Bakanlığı bünyesinde iken bakanlık isminin Tarım ve Orman Bakanlığı olmasıyla veteriner hekimliği hizmetleri Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü çatısı altında bulunan “Milli Parklar, Doğa Koruma, Hassas Alanlar, Yaban Hayatı, Av Yönetimi ve Biyolojik Çeşitlilik” daire başkanlıkları kapsamında yürütülmektedir.

1952 yılı Nobel Barış Ödülü sahibi Albert Schweitzer, etiği “iyi bir davranışı sergileme konusunda duyduğumuz kaygılara verdiğimiz isim, sadece kendi iyiliğimiz-mutluluğumuz için değil, yaşayan her şeye karşı hissettiğimiz sorumluluk” olarak tanımlamıştır.

Sağlık bilimleri alanındaki etik tartışmaların genel olarak iki görüş üzerinde temellendirildiği bildirilmektedir. Bunlardan birincisi Immanuel Kant’ın “Ödev”
(deontoloji) kuramı ve ikincisi ise Jeremy Bentham ve John Stuart Mill’in “Faydacılık / Yararcılık” (utilitarianism) kuramıdır.

Prof. Dr. Aşkın Yaşar, muhataba göre veteriner hekimliği hizmetlerine ilişkin farklı etik değerler bulunduğunu ifade etmiştir. Bu etik değerlerin önemli bir bölümünün yardımcı sağlık personeli ile de ilgili olduğu söylenebilir. Bunlar;

Meslek sahibine yönelik,
• Yeterlilik (teorik ve pratik)
• Bireysel başarı-bireysel başarıyı artırma
• Ekonomik kazanç-ekonomik kazancı artırma
• Kabul görme
Hayvan(hasta)lara yönelik,
• Hayvana şefkatli yaklaşım
• Hayvanların çıkarını koruma
• Ağrı ve acının giderilmesi
• Hastanın sağlığına kavuşturulması
• Hastanın hayatını koruma şeklinde sıralanabilir

Çevre etiği, “insanın doğal çevresi ile olan ahlaki ilişkilerinin sistemli olarak incelenmesi” şeklinde tanımlanabilir.

Her zaman tam karşılığı olmasa da, veteriner hekimliği
hizmetlerinde aşağıdaki ilkelerin varlığından söz etmek mümkündür. Bu ilkelerden ilk dördü temel etik ilkeler olarak kabul görmektedir.

 Özerklik (özerkliğe saygı) ilkesi
 Yararlılık (yarar sağlama) ilkesi

 Zarar vermeme ilkesi
 Adalet ilkesi

Adalet (ve Eşitlik) İlkesi
Tıbbi kaynakların ihtiyaca göre dürüstçe ve hakça paylaştırılmasını; hastanın veya hasta sahibinin fiziksel şartları, sosyolojik, sosyoekonomik, politik durumu ne olursa olsun ayrım gözetmeden eşit şekilde davranmayı amaçlar.

Aydınlatılmış Onam İlkesi

Özerkliğe saygı ilkesi ile yakın ilişkilidir. Hastanın tıbbi müdahale işlemi kararına katılımını sağlamak amacıyla bilgilerin doğru ve yeterli biçimde açıklanmasını amaçlar. Hasta sahibinin hastaya yapılacak işlem ile ilgili olarak bilgilendirilmesi
ve hasta sahibinin hayvan adına karar vermesidir.

Doğruluk, sır saklama, sadakat, gizliliğe saygı ilkeleri birer etik kural olarak değerlendirilirken; Özerkliğe saygı ilkesi adı altında, sözünde durma, gerçeği söyleme, aydınlatılmış onam, gizliliğe saygı ilkelerinin olduğu görülür.

Deontoloji

Normatif bilgidir.

İki ucu sınırlıdır.

Uyulması gerekli standartlardır.

Olanı olduğu gibi tanıtır.

Teleoloji: Erekbilim, amaçbilim, herşeyin temelinde bir ereksellik/amaçsallık olduğunu, evren ve yaşamın amaç-araç ilişkisi
üzerine kurulduğunu, evrende bir başlangıç tasarımın ve sonul amacın olduğunu savunan görüş.