VERİTABANI SİSTEMLERİ

VERİTABANI TASARIM AŞAMALARI
Veritabanı tasarım aşamaları üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar kavramsal veri modelleme (conceptual data modeling), mantıksal veri modelleme (logical data modeling) ve fiziksel veri modellemedir (physical data modeling). Veritabanı tasarımını ifade eden modeller ile kullanıcılar ve geliştirme ekibi tasarıma son hâlini verir. İzleyen süreçlerde de veri tasarım modeli, geliştirme ekibi tarafından gerçeklenir.

Kavramsal Veri Modelinin Özellikleri
• İşletmenin genelini kapsayan iş kavramlarını kapsar.
• Stratejik veri projelerinde en sık kullanılan veri modelidir.
• Kullanıcı gereksinimlerini karşılamak için oluşturulur.
• Proje yöneticisi tarafından proje süreç izlemede kullanılır.
• Yüksek seviye veri yapılarını içerir.
• Yetkili ve yöneticilerin tüm seviyelerdeki mimari tanımların veri prensibini anlayabilecekleri teknik olmayan isimler kullanılır.
• Varlıklar, ilişkiler ve bunların özelliklerini içerir.

Mantıksal Veri Modelinin Özellikleri
• Tüm varlıkları ve aralarındaki ilişkileri içermektedir.
• Her varlığın tüm öznitelikleri belirlenmiştir.
• Her varlık için benzersiz anahtar belirtilir.
• Farklı varlıklar arasındaki ilişkiyi tanımlayan yabancı anahtarlar belirtir.
• Bu aşamada Normalleştirme uygulanır.
• Veri modeli kapsamına bağlı olmakla birlikte tipik olarak 50-1000 arasında varlık içerir.
• Veritabanı yönetim sisteminden, veri depolama konumlarından ya da teknolojilerinden bağımsız olarak oluşturulur.
• Varlıklar ve öznitelikler tanımlara sahip olur.
• Veri özniteliklerinin kısıtları ve veri türleri genellikle belirlenmiş olur

Varlık ilişki modelinde veri yapısı grafiksel olarak gösterilirken üç temel öge kullanılır.
Bunlar;
• Varlıklar,
• Öznitelikler,
• İlişkilerdir.

Öznitelikler (Attributes)
Her bir varlık kümesinin özellikleri olur. Öznitelik, işletmede kullanılan varlık kümesinin
özellikleri veya karakteristikleridir (izleyen kesimde anlatılacak olan İlişkilerinde öznitelikleri olabilir). Modelde öznitelikler oval ile gösterilir ve içine adı yazılır. Öznitelik bağlı olduğu varlık kümesine düz çizgi ile bağlanır. Öznitelikleri adlandırırken ilk harfi büyük karakter ile başlayıp ikinci kelime var ise alt
çizgi ile birleştirerek yazılır. İzleyen kesimde anlatılacak ilişkilerinde öznitelikleri tanımlanabilir. Geleneksel varlık ilişki modelinde bir varlık kümesi ilişkili olduğu varlık kümesinin özniteliğini içermez. Bu özellik veritabanında verinin tekrarlanmasını önler.

Birleşik öznitelik(Composite attribute): Anlamlı alt parçaları olan bir özniteliktir.

İlişkisel Varlıklar
Bir ilişkinin özniteliği birden fazla ise bu ilişki bir varlık olarak gösterilebilir. Bu tip varlıklar ilişkisel varlık olarak adlandırılır. Şekil 2.5’te Çalışan ve Eğitim varlık kümeleri arasındaki bağlantı ilişki ve üzerinde özniteliği ile gösterilirken Şekil 2.6’da ilişkiyi tanımlayan
öznitelik sayısı arttığından ilişkisel varlık gösterimi kullanılmıştır. Örnekte Sertifika ilişkisel varlığı oluşturulmuştur.

Etki Alanı
Bir özniteliğin alabileceği değerlerin tümünün oluşturduğu kümeye etki alanı (domain)
denir. Örneğin bir şirkette Çalışan_Ayrıcalıkları varlık kümesinde bulunanların Ayrıcalık_no özniteliğinin değerleri Yönetici için 1, İdari personel için 2, İşçi için 3 olsun. Bu
durumda Ayrıcalık_no özniteliğinin etki alanı 1, 2 ve 3 değerlerinden oluşur. Etki alanı
varlık ilişki diyagramı içinde gösterilmez.

Geleneksel bilgi sistemi geliştirme süreci sistem geliştirme yaşam döngüsü (SGYD)
olarak adlandırılır. Sistem geliştirme yaşam döngüsü bilgi sistemlerinin planlanması, geliştirilmesi, kullanım ve bakım faaliyetlerini içeren fazlardan oluşur.

Gereksinim Analizi
Bu fazda yapılan işlemler;
• Mevcut veri işleme süreçlerinin analizi,
• Genel işletme işlevleri ve onların veritabanı ihtiyaçlarının analizi,
• İşletmede kullanılan bilgi sisteminin yeni veritabanına ihtiyacının ortaya konulması,
• Önerilen bilgi sistemi için gereken veritabanı kapsamının tanımlanması,
• İşletmedeki işlevlerin veritabanı desteğine ihtiyaç duyduğu tüm veri gereksinimlerinin analizidir.

varlık

Personel, Yaş

Çoktan-Bire ilişki

Personel

Birli derecede ilişki

Çoktan çoğa ilişki

Sürdürülebilirlik

Bire bir ilişki

Birden çoğa ilişki

Çoktan çoğa ilişki