VERİTABANI SİSTEMLERİ

Kavramsal veri modeli; İşletmenin genelini kapsayan iş kavramlarını kapsar.
• Stratejik veri projelerinde en sık kullanılan veri modelidir.
• Kullanıcı gereksinimlerini karşılamak için oluşturulur.
• Proje yöneticisi tarafından proje süreç izlemede kullanılır.
• Yüksek seviye veri yapılarını içerir.

Varlık işletmenin verisini tutmak istediği kullanıcı ortamındaki kişi, yer, nesne, olay veya kavramı temsil eder.

Her bir varlık kümesinin özellikleri olur. Öznitelik, işletmede kullanılan varlık kümesinin özellikleri veya karakteristikleridir (izleyen kesimde anlatılacak olan İlişkilerinde öznitelikleri olabilir). Modelde öznitelikler oval ile gösterilir ve içine adı yazılır. Öznitelik bağlı olduğu varlık kümesine düz çizgi ile bağlanır Öznitelikleri adlandırırken ilk harfi büyük karakter ile başlayıp ikinci kelime var ise alt çizgi ile birleştirerek yazılır. İzleyen kesimde anlatılacak ilişkilerinde öznitelikleri tanımlanabilir. Geleneksel varlık ilişki modelinde bir varlık kümesi ilişkili olduğu varlık kümesinin özniteliğini içermez. Bu özellik veritabanında verinin tekrarlanmasını önler.

Bir özniteliğin değeri varlık kümesi içindeki tüm varlık örnekleri için girilmesi zorunlu ise zorunlu öznitelik olarak adlandırılır. Varlık kümesi içindeki her bir örnek için değer girilmesi zorunlu olmayan öznitelikler ise seçimli öznitelik olarak adlandırılır. Basit (atomik) öznitelik organizasyon için anlamlı daha küçük parçalara bölünemez. Örneğin Araç varlığının özniteliklerinin tamamı (Şasi_No, Renk, Ağırlık ve Motor_güc) basit özniteliklerden oluşur. Ancak bazı öznitelikler daha detay bilgileri içeren anlamlı alt parçalara bölünebilir. Bu tip öznitelikler birleşik öznitelikler (çok parçalı) olarak adlandırılır. Bir varlığın özniteliği sadece tek değer alıyorsa buna tek değerli öznitelik (single valued attribute) denir. Örneğin Çalışan varlık kümesi için Çalışan_no özniteliği tek değerli özniteliktir. Bir varlığın özniteliği birden çok değer alıyorsa buna çok değerli öznitelik (multivalued attribute) denir. Varlık kümesindeki her bir örnek için farklı değer alan özniteliğe anahtar öznitelik denir. Bazı öznitelik değerleri veritabanında depolanan diğer ilişkili özniteliklerden hesaplanabilir veya türetilebilir. Bu oluşturulan yeni özniteliğe türetilen öznitelik (derived attribute) denir.

İlişki türü ve ilişki örneği farklı kavramlardır. Bir ilişki türü varlık kümeleri arasındaki bağlantıyı gösterir. İlişki örneği ise varlık örnekleri arasındaki bağlantıdır. Her bir ilişki örneği bağlantılı olduğu varlık kümelerinden birer varlık arasında oluşur.

Bire bir ilişkideki varlık kümeleri tablolara dönüştürülür. Öznitelikler ise tabloların sütunlarını oluşturur. İlişkileri oluşturmak için, bir varlık kümesinin anahtar özniteliği tabloda birincil anahtar olarak tanımlanır ve bu birincil anahtar diğer tabloda yabancı anahtar olarak belirlenir. İlişkideki anahtar özniteliklerin hangisinin birincil anahtar veya yabancı anahtar olacağına tabloların içereceği bilgilere göre karar verilir.

Veritabanı yaşam döngüsü beş aşamadan meydana gelir. Bunlar; 1. Gereksinim Analizi, 2. Veritabanı Tasarımı 3. Uygulama ve Yükleme 4. Operasyon 5. Bakımdır.

Tasarım fazında kavramsal, mantıksal ve fiziksel veri modelleri oluşturulur. Bu modeller ve özellikleri hakkında açıklamalar ünitenin ilk kesiminde verilmiştir.

Geleneksel bilgi sistemi geliştirme süreci sistem geliştirme yaşam döngüsü (SGYD) olarak adlandırılır. Sistem geliştirme yaşam döngüsü bilgi sistemlerinin planlanması, geliştirilmesi, kullanım ve bakım faaliyetlerini içeren fazlardan oluşur.

Gereksinim Analizi: Bu fazda yapılan işlemler;
• Mevcut veri işleme süreçlerinin analizi,
• Genel işletme işlevleri ve onların veritabanı ihtiyaçlarının analizi,
• İşletmede kullanılan bilgi sisteminin yeni veritabanına ihtiyacının ortaya konulmasıdır.

İşletmelerde kullanılan bilgi sistemleri stratejik, organizasyonel gereksinimlerin karşılanması için veri tabanı geliştirilmesine ihtiyaç duyar. Bu sayede müşteri desteği sağlanır, daha iyi üretim ve envanter takibi veya daha doğru satış planlaması yapılabilir.

Veri tabanında saklanacak veriler ve bunları kullanan geliştirilecek uygulamalar ve performans gereksinimlerinin belirlendiği bu aşama “gereksinim analizi” olarak adlandırılır. İzleyen aşamalarda ise kavramsal, mantıksal ve fiziksel veri tabanı tasarımı gerçekleştirilir.

Veri tabanı tasarım aşamaları üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar kavramsal veri modelleme (conceptual data modeling), mantıksal veri modelleme (logical data modeling) ve fiziksel veri modellemedir (physical data modeling).

En yaygın kullanılan veri tabanı tasarım modeli Varlık İlişki (ER-Entity Relationship model) modelidir. Günümüzde yaygın olarak kullanılmaya başlanılan diğer bir modelde tümleşik modelleme dili şemasıdır (UML-Unified Modelling Language). Veri tabanı tasarım aşamaları üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar kavramsal veri modelleme (conceptual data modeling), mantıksal veri modelleme (logical data modeling) ve fiziksel veri modellemedir (physical data modeling). İşletmenin genelini kapsayan iş kavramlarını kapsar.

Mantıksal Veri Modelinin Özellikleri :Tüm varlıkları ve aralarındaki ilişkileri içermektedir. Her varlığın tüm öznitelikleri belirlenmiştir. Her varlık için benzersiz anahtar belirtilir. Farklı varlıklar arasındaki ilişkiyi tanımlayan yabancı anahtarlar belirtir. Bu aşamada Normalleştirme uygulanır. Veri modeli kapsamına bağlı olmakla birlikte tipik olarak 50¬1000 arasında varlık içerir. Veri tabanı yönetim sisteminden, veri depolama konumlarından ya da teknolojilerinden bağımsız olarak oluşturulur. Varlıklar ve öznitelikler tanımlara sahip olur. Veri özniteliklerinin kısıtları ve veri türleri genellikle belirlenmiş olur.

Varlık ilişki modelinde veri yapısı grafiksel olarak gösterilirken üç temel öge kullanılır. Bunlar; • Varlıklar, • Öznitelikler, • İlişkilerdir.

Varlık kümeleri arasında üç tür ilişkiden söz edilebilir. Bunlar, • Bire Bir İlişki (One to One 1:1) • Bire Çok İlişki (One to Many 1:N) veya Çoka Bir İlişki (Many to One N:1) • Çoka Çok İlişki (Many to Many N:N)’dir.

Yukarıdaki şeklin karşılığı ilişki kümesidir. İlişki kümesi baklava dilimi olarak gösterilir.

Veri tabanı yaşam döngüsü beş aşamadan meydana gelmektedir.
• Gereksinim Analizi
• Veri tabanı Tasarımı
• Uygulama ve Yükleme
• Operasyon
• Bakımdır.