VERİTABANI SİSTEMLERİ

Teknoloji ve bilgisayar sektöründeki gelişmelere paralel olarak günümüzde bilgi sistemleri, bilgisayar donanımı, yazılım, veri kaynakları, ağ teknolojileri ve insan bileşenlerinden oluşmaktadır.

1960’lı yılların basında Charles Bachman tarafından IDS (Integrated Data Store-Bütünleştirilmiş Veri Depolama) adıyla ilk genel amaçlı veritabanı yönetim sistemi geliştirilmiştir.

1969’da Edgar F. Codd tarafından geliştirilen ilişkisel veritabanı modelinde veritabanının şeması veya mantıksal organizasyonu, fiziksel bilgi deposundan bağımsız hâle getirilmiş ve bu da veritabanları için standart bir prensip hâline gelmiştir.

Veri, ham gözlemler, işlenmemiş gerçekler ya da izlenimlerdir. Bu gözlemler, gerçekler ya da izlenimler harf, rakam ya da çeşitli sembol ve işaretler yardımıyla temsil edilir.

Veritabanı, (database) herhangi bir konuda birbiriyle ilişkili olan ve amaca uygun olarak düzenlenmiş, mantıksal ve fiziksel olarak tanımlanmış veriler bütünüdür.

Veritabanı yaklaşımından önce kullanılan ve geleneksel dosya sistemi olarak ifade edilen yaklaşımda veriler bilgisayarda ayrı ayrı dosyalar biçiminde saklanmaktaydı.

Gereksiz veri tekrarı ve veri tutarsızlığının önlenmesi, Veri bütünlügünün saglanması, Veri paylasımının sağlanması, Kullanımda üst düzey uzmanlık gerektirmemesi veritabanı yönetim sistemlerinin avantajları arasında sayılır. Var olan verilerden yenilerinin üretilmesi veritabanı yönetim sistemlerinin avantajları arasında sayılmaz.

Veritabanına erişim yetkilerini belirleme, veritabanı kullanımının düzenlenmesi ve izlenmesini sağlama, ihtiyaç duyulan yazılım ve donanım kaynaklarını edinme veritabanı yöneticisinin sorumluluğundadır.

Veri modeli (data model), bi¬r veri¬tabanının mantıksal yapısını tanımlamada kullanılacak kavramlar, işlemler ve kurallar bütünüdür. Ver¬tabanının mantıksal yapısı; veri¬t¬pleri¬, veri¬ler arasındaki¬ ilişk¬iler, veri¬ üzeri¬nde uygulanacak kısıtlamalar vb.

MS SQL Server, Oracle, MySQL ve Sybase gibi yazılımlar veritabanı yönetim sistemi yazılımlarındandır. MS Word veritabanı yönetim sistemi yazılımlarından biri değildir.

1960’lı yılların başında Charles Bachman tarafından IDS (Integrated Data Store-Bütünleştirilmiş Veri Depolama) adıyla ilk genel amaçlı veritabanı yönetim sistemi geliştirilmiştir. 1960’ların sonunda ise IBM tarafından IMS (Information Management System-Bilgi Yönetim Sistemi) adıyla ilk ticari VTYS (Veritabanı Yönetim Sistemi) geliştirilmiş ve bu yapı hiyerarşik veri modeline temel teşkil etmiştir.

Veritabanında saklanan veriler durağan nitelikte değişmez veriler değildir. Ekleme, silme ya da güncelleme işlemleri ile veritabanındaki veriler değiştirilebilir.

Zaman içinde artan veri miktarı, bu verinin depolanması için gerekli olan kapasite, veriye erişim ve işleme hızında yaşanan sıkıntılar geleneksel dosya sisteminin temel sınırlılıkları olarak ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla bu sıkıntılar modern veritabanı sistemlerinin geliştirilmesini de gerekli hâle getirmiştir.

Veritabanı yönetim sistemlerinde ise sunucu/istemci mimarisi kullanılarak veriler tek bir merkezden (sunucu bilgiyasar), ağ üzerinde yer alan ve erişim yetkisi olan tüm kullanıcılara (istemci bilgisayarlar) aynı anda veriye erişme olanağı sunar. Bu durum verinin aynı anda birçok kullanıcı tarafından paylaşılması anlamına gelir. Verilerin ortak paylaşımı veritabanı yönetim sistemi yaklaşımının temel amaçlarından biridir.

Veritabanı ile herhangi bir şekilde etkileşimde olan kişi ya da kişiler veritabanı kullanıcısı
olup aşağıdaki gibi sınıflandırılabilirler:
• Veritabanı Sorumluları
• Veritabanı Yöneticisi
• Veritabanı Tasarımcısı
• Son Kullanıcılar
• Standart Kullanıcılar
• Sıradan ya da Parametrik Kullanıcılar
• Gelişmiş Kullanıcılar
• Bağımsız Kullanıcılar
• Sistem Analistleri ve Uygulama Programcıları

Veritabanı yöneticisinin (database administrator) veritabanına erişim yetkilerini belirleme, veritabanı kullanımının düzenlenmesi ve izlenmesini sağlama, ihtiyaç duyulan yazılım ve donanım kaynaklarını edinme biçiminde sıralanan sorumlulukları vardır. Ayrıca güvenlik ihlalleri ve kötü sistem yanıt süresi gibi sorunların çözümünden de sorumludur. Büyük işletmelerde bu sorumluluklar için yardımcı personele de ihtiyaç duyulur.

Veri modeli (data model), bir veritabanının mantıksal yapısını tanımlamada kullanılacak kavramlar, işlemler ve kurallar bütünüdür. Veritabanının mantıksal yapısı; veri tipleri, veriler arasındaki ilişkiler, veri üzerinde uygulanacak kısıtlamalar vb. dir. Veri modellerinin çoğu verinin geri çağrılması ve veritabanı üzerinde güncelleme yapmaya yönelik işlemleri de içerir. Veri modelinin bu temel işlevlerine ek olarak veritabanının dinamik hareketlerini belirleyen kavramları içermesi de yaygınlaşmıştır. Bu özellik veritabanı tasarımcısına veritabanı üzerinde, geçerli kullanıcı tanımlı işlemleri yapmasına olanak sağlar.

İçsel (fiziksel) düzey (internal level), veritabanının fiziksel depolama yapısını tanımlayan içsel şemayı içerir. İçsel şema, veriyi depolama ayrıntılarının tamamını ve veritabanına erişim yollarını tanımlayan fiziksel veri modelini kullanır.

Geçmişten günümüze kadar geliştirilmiş olan çok sayıda veri modeli, kullandıkları teknikler açısından dört temel başlıkta incelenir. Bu dört veri modelinden hangisini kullandığına bağlı olarak veritabanları da aşağıda verilen dört başlık altında sınıflandırılabilir:
1. Hiyerarşik veritabanı (Hierarchical database)
2. Ağ veritabanı (Network database)
3. İlişkisel veritabanı (Relational database)
4. Nesneye yönelik veritabanı (Object oriented database)

MS SQL Server Microsoft firması tarafından geliştirilmiş ve ilişkisel veri modelini kullanan veritabanı yönetim sistemi yazılımıdır. Yalnızca Windows işletim sistemlerinde çalışır. Sunucu ya da istemci olarak kurulabilir.