VERİTABANI PROGRAMLAMA

Hareket (transaction): Bir veritabanı üzerinde gerçekleştirilen bir dizi SQL işlemini kapsayan işlemler grubudur.

Eş zamanlılık (concurency): Aynı veya farklı istemciler tarafından gerçekleştirilen veritabanı hareketlerinin, bir veri veya veri grubu üzerinde aynı anda işlem gerçekleştirmeye çalışmasıdır.

Tabloya göre sırasıyla TC. No, Adı, Bölüm No ve Cinsiyet girilmesi gereken komut satırı I ve V de doğrudur

Örtük hareket modunu aktif hâle getirmek ve modu kapatmak amacıyla s. 83’deki Tablo 5.3 komutların kullanılması gerekmektedir.

SAVE TRANSACTION Hareket bloğu içinde geri dönüş noktaları oluşturmak için kullanılır.

Tablosundaki 12 numaralı buzdolabı fiyatını güncellemek için bir kullanıcı tarafından hareket 1 başlatılsın. Hareket 1’de commit ya da rollback yapılmadan eş zamanlı olarak başka bir kullanıcı tarafından hareket 2 başlatılmış olsun. Hareket 2 fiyat güncellemesini gerçekleştirsin ve commit ifadesiyle de değişikliği kalıcı hâle getirsin. Hareket 2 tamamlandıktan sonra hareket 1’deki commit işlemi gerçekleşmektedir. Bu durumda hareket 2 sonunda gerçekleştirilen güncelleme işlemi kaybolacaktır. Bu probleme kayıp güncelleme adı verilmektedir.

Bir hareket tarafından değiştirilmiş fakat kalıcı olarak veritabanına kaydedilmemiş bir verinin başka bir hareket tarafından geçerli bir veri gibi okunması kirli okuma olarak ifade edilmektedir. Tablo 5.6’da hareket 1, 12 numaralı ürünün fiyatını güncellediği sırada eş zamanlı olarak hareket 2 başlatılıyor. Hareket 2 ürünler tablosundan 12 numaralı ürünün fiyatını bir değişkene alıyor. Hareket 2 sonrasında satışlar tablosunda bu kez 12 numaralı ürünün fiyatını güncelliyor ve commit ifadesiyle kalıcı hâle getiriyor. Hareket 2 başlayıp bitiyor. Bu esnada hareket 1’de bir hata oluşursa rollback ifadesi ile yapılmış olan fiyat güncelleme işlemi geri alınır. Bu durumda hareket 2, kirli bir okuma yapmış ve hatalı bir güncelleme ile veri tutarsızlığı yaratmış olacaktır.

Hareket 1 başlatıldıktan sonra satışlar tablosundan 12 numaralı üründen toplam ne kadarlık bir satış yapıldığı bilgisi elde edilmektedir. Eş zamanlı olarak hareket 2 satışlar tablosundan 12 numaralı ürüne ait tüm kayıtları silmekte ve değişiklikleri kalıcı hâle getirmektedir. Bu durumda hareket 1 içinde yapılacak olan ikinci okuma hatalı bilgi elde edilmesine sebep olmaktadır.

Paylaşılan Kilit Modu Paylaşılan kilit, değişikliğin gerçekleşmediği salt okunur sorgular esnasında otomatik olarak oluşmaktadır. Bu kilit modunda okuma yapılan sorgu ve hareketlerin verilere erişimine izin verilir. Bununla birlikte kilit kaldırılana kadar eş zamanlı olarak farklı bir hareketin güncelleme yapmasına izin verilmez. Paylaşılan kilitler, tablo, sayfa, indeks anahtarı veya tek başına bir kayıt satırına uygulanabilir. Birden fazla hareket, aynı veri üzerine paylaşılan kilit koyabilir. Eğer veri üzerinde bir paylaşılan kilit bulunuyor ise hiçbir hareket bu veri üzerine özel kilit koyamaz. Varsayılan izolasyon düzeyinde paylaşılan kilitler, veri okunur okunmaz serbest bırakılır. Bunu değiştirmek için farklı izolasyon düzeyleri kullanılmaktadır.

Amaç Güncelleştirme İlgili kaynak bileşenlerinin güncelleştirme modunda kilitlendiğini gösterir. Sadece tablo ya da sayfa düzeyinde uygulanabilir.

Hareket, temel olarak daha küçük parçalara bölünemeyen en küçük işlem grubudur. Veritabanı üzerinde gerçekleştirilen bir dizi SQL işlemini (SELECT,INSERT,UPDATE ve DELETE) kapsayan işlemler grubuna verilen isimdir. Böylelikle birbirinden bağımsız çalısan SQL işlemleri tek bir ifadeymiş gibi yürütülür. Hareket blokları içinde verilerde meydana gelen değişiklikler hemen kalıcı hâle gelmez. Kalıcı hâle gelebilmeleri, hareket bloğu içindeki tüm SQL ifadelerin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesine bağlıdır. SQL işlemleri belirlenen bazı şartlar sağlanmış ise veritabanına uygulanır ve kalıcı hâle getirilir.

Veri tabanlarında hareket blokları ACID olarak kısaltılmış olan dört özelliğe sahip olmalıdır. Bölünmezlik, tutarlılık, izolasyon ve devamlılık. ACID: İngilizce Atomcity (bölünmezlk), Consistency (tutarlılık), Isolation (izolasyon) ve Durability (devamlılık) kelmelerinin baş harflerinden oluşur.

MS SQL Server VTYS, otokayıt (autocommit), açık (explicit) ve örtük (implicit) olmak üzere üç farklı modda hareket yönetim desteği sağlamaktadır.

İzolasyon, veri erişim kontrolü amacıyla kullanılan bir mekanizmadır. Farklı hareket blokları birbirinden bağımsız bir şekilde ele alınmalıdır. Hareket bloğunun erişimde bulunacağı veri veya veri grubu, hareket bloğunun beklediği tutarlılık düzeyinde olmalıdır. Her hareket bloğu için veritabanı durumu birbirinden izole edilmelidir.

VTYS’de bir arıza meydana gelse bile kalıcı olarak kaydedildiğinden emin olunması beklenmektedir. MS SQL Server VTYS’nin en önemli özelliklerinden biri, bu amaçla hareket günlüğü dosyası tutmasıdır. Bir hareket yürütülmeye başlandığında hareket içindeki tüm işlemler hareket günlügüne kaydedilir. Bu sırada veri üzerindeki değişiklikler bellekte gerçekleşmektedşr. Hareket tamamlandığında bellekte gerçekleşen veri değişiklikleri fiziksel disk üzerindeki veri dosyaları üzerine kaydedilir. Değişiklikler önce hareket günlüklerine yazılır. Sonra veri dosyalarında kalıcı hâle getirilir. Böylelikle bir çökme veya bozulma anında en güncel veri hareket günlüklerinde bulunmuş olur.

@@TRANCOUNT aktif hareket sayısını geri döndürür. BEGIN TRANSACTION bu değeri bir artırırken;
ROLLBACK TRANSACTION ve COMMIT TRANSACTION bir azaltır. Yani 10->11->10.

BEGIN TRANSACTION, açık hareket başlangıç noktasını belirler.
ROLLBACK TRANSACTION, hareket bloğu tarafından yapılmış olan değişiklikleri geri alır.
COMMIT TRANSACTION, bir hata ile karşılaşılmaz ise değişikliklerin kalıcı hâle getirilmesi amacıyla kullanılır.
SAVE TRANSACTION, hareket bloğu içinde geri dönüş noktaları oluşturmak için kullanılır.
@@TRANCOUNT, aktif hareket sayısını geri döndürür. BEGIN TRANSACTION bu değeri bir artırırken; ROLLBACK TRANSACTION ve COMMIT TRANSACTION bir azaltır.