VERİMLİLİK YÖNETİMİ

Verimliliği etkileyen işletme dışı faktörler; devlet politikaları, sosyal değişimler, ekonomik durum, teknolojik gelişmeler, ekolojik faktörler, yasal mevzuat düzenlemeleri, demografik yapı (nüfus dağılımını etkileyen unsurlar) ve uluslararası rekabet koşullarıdır.

Prim sözcüğü, Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde “İşveren tarafından iş yapanı isteklendirip verimini artırmak veya sonuca daha kolay ve çabuk ulaşmasını sağlamak amacıyla verilen para” şeklinde tanımlanmaktadır.

VİG (Varlık-İlişki-Gelişme) Teorisi,  Clayton Alderfer tarafından Maslow’un ihtiyaçlar teorisinin bir uyarlaması olarak geliştirilmiştir.

Edwin Locke tarafından geliştirilen değer teorisine göre, motivasyon ihtiyaçlarla değil, çalışanın işinde “değerli” olarak gördüğü iş sonuçlarını elde etme durumu ile ilgilidir.

Eşitlik Teorisi: John Stacey Adams’a göre, çalışanların iş başarısı, verimliliği ve tatmin olma derecesi, sergilediği çabalara karşılık olarak algıladığı eşitlik ya da eşitsizlikle ilgilidir. Çalışanlar, kendi kazanımlarıyla başka örgütlerde benzer konumdakilerin elde ettiği kazanımları karşılaştırmaktadırlar. Dolayısıyla, çalışanların verimlilikleri, adalet algıları ile doğru orantılı olarak ortaya çıkmaktadır.

Sistem 4 Teorisi: Bu teoride dört farklı liderlik davranışı açıklanmıştır. Sistem 1: İstismarcı otokratik lider tipi; gücü tümüyle elinde tutan, kararları kendi başına veren, lider tipidir. Sistem 2: Yardımsever otokratik lider tipi; kararların büyük bir bölümü liderin kendisi tarafından verilir fakat rutin işlerin bir bölümünde astlar tarafından kararlar verilebilmektedir. Sistem 3: Katılımcı lider tipi; karar alma süreçlerinde çalışanların düşüncelerine başvurmaktadır. Çalışanlara çoğunlukla güvenmekte, işlerin nasıl ve ne şekilde yapılacağı konusunda serbesti tanımaktadır. Sistem 4: Demokrat lider tipi; çalışanlara tam olarak güven duymaktadır. Bütün karar aşamalarında bütün örgüt çalışanlarının katılımını sağlamaktadır.

Her biri birer insan olan lider veya yöneticilerin verimliliğini olumsuz yönde etkileyen faktörlerin başlıcaları şunlardır:
• Acil işlerin çokluğu,
• Ayrıntılarla uğraşmak,
• Sorunlu personel ile ilgili işler,
• Astların görevini bizzat yapmak,
• İç iletişimdeki kopukluk ve bilgi akışındaki yetersizlikler,
• Ast konumundaki yöneticilerin inisiyatif sahibi olmamaları

Ulaşılmak istenen davranışa çeşitli fiziki, toplumsal, kültürel ya da bireysel nedenlerle ulaşılamamasına engelleme denilmektedir.

Açık çatışma: Tartışma, ağır sözler kullanma veya fiziksel güç kullanma şekillerinde
ortaya çıkabilen fiilî davranışlardır.

Genel uyum sendromunun en bilinen örneği, sınav dönemindeki öğrencinin durumudur. Öğrencinin sınav dönemi yaklaştıkça stres düzeyi artmakta, sınavlar sırasında bütün enerjisini kullanmakta ve fiziksel kaynaklarını tüketmektedir. Sınav döneminin sonunda artık tükenme aşamasına gelmekte ve sınavlar sonrasındaki tatil döneminde tükenmişliğin etkisi ile soğuk algınlığı ve diğer hastalıklara yakalanma riski artmaktadır.

Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre her bir bireysel ihtiyaca karşılık gelen örgütsel ihtiyaçlar şöyledir:

Fizyolojik: Ücret, fiziksel çalışma ortamı

Güvenlik: Çalışma ortamının güvenliği, örgütün imkân ve kabiliyetleri, iş güvenliği

Sosyal: Ekip çalışması, etkin denetim, iş ilişkilerinde profesyonellik

Saygınlık: Sosyal tanınma, mevki, makam, unvan

Kendini gerçekleştirme: Yaratıcı çalışmaya imkân tanıyan örgütsel yapı, işte amaçlara ulaşma, kurumda yükselme

Doğru yanıt C'dir.

İkili Faktör Teorisinin savunucusu Frederick Herzberg’e göre, çalışanların hijyen ve güdüleyici olmak üzere iki temel ihtiyacı
bulunmaktadır. Hijyen ihtiyaçları karşılandığında çalışanlar tarafından herhangi bir doyumsuzluk hissi algılanmamakta, karşılanmadığında ise doyumsuzluk algılanmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Edwin Locke tarafından geliştirilen değer teorisine göre, motivasyon ihtiyaçlarla değil, çalışanın işinde “değerli” olarak gördüğü iş sonuçlarını elde etme durumu ile ilgilidir. İşin getirileri ile çalışanın değer verdikleri örtüşüyorsa iş tatmini de verimlilik de artacaktır. Doğru yanıt D'dir.

Günümüzde verimlilik üzerine yazılan eserlerde, verimlilik artışından sağlanan kazançların bütün “ekonomik birimler” arasında paylaşılması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu ekonomik birimler şunlardır:
• İşçiler daha yüksek ücretler, daha kaliteli çalışma şartları, daha yüksek yaşam standardı ve daha rekabetçi bir endüstri veya ulusal ekonomiden kaynaklanan iş güvencesi yoluyla kazançtan pay alabilirler.
• İşverenler, sermaye yatırımlarından daha yüksek getiriri sağlama ve sektörel rekabeti artıracak teknik kapasiteyi artırma yoluyla kazançtan daha yüksek paylar alabilirler.
• Hükûmetler, daha iyi altyapı kurma, daha etkin ve iyi hizmet sunma, daha fazla iş sahası oluşturma ve sosyal eşitsizlikleri azaltma yoluyla kazanım elde edebilirler.
• Tüketiciler ise daha kaliteli ve daha fazla mal ve hizmeti daha düşük fiyatla alarak kazançtan pay alabilirler.

Doğru yanıt E'dir.

Sistem 4 Teorisi: Bu teoride dört farklı liderlik davranışı açıklanmıştır. Sistem 1: İstismarcı otokratik lider tipi; gücü tümüyle elinde tutan, kararları kendi başına veren, lider tipidir. Sistem 2: Yardımsever otokratik lider tipi; kararların büyük bir bölümü liderin kendisi tarafından verilir fakat rutin işlerin bir bölümünde astlar tarafından kararlar verilebilmektedir. Sistem 3: Katılımcı lider tipi; karar alma süreçlerinde çalışanların düşüncelerine başvurmaktadır. Çalışanlara çoğunlukla güvenmekte, işlerin nasıl ve ne şekilde yapılacağı konusunda serbesti tanımaktadır. Sistem 4: Demokrat lider tipi; çalışanlara tam olarak güven duymaktadır. Bütün karar aşamalarında bütün örgüt çalışanlarının katılımını sağlamaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Durumsallık yaklaşımını benimseyen liderlik araştırmacıları, her zaman ve her yerde geçerli evrensel bir liderlik modelinin olmadığı fikrini ileri sürmüş, araştırmalarını bu eksende yapılandırmışlardır. Bu yaklaşımı benimseyen teoriler:

Etkin Liderlik Teorisi ve Amaç- Yol Liderlik Teorisi'dir. Doğru yanıt A'dır.

Ulaşılmak istenen davranışa çeşitli fiziki, toplumsal, kültürel ya da bireysel nedenlerle ulaşılamamasına engelleme denilmektedir. Bireyler, engellemeye karşı değişik tepkilerde
bulunmaktadırlar. Bazı bireyler saldırganlık belirtileri gösterirken, bazıları içine kapanabilmektedir. Karamsarlık veya hiçbir şeye önem vermemek de gösterilen tepkilerdendir. Doğru yanıt C'dir.

Algılanan çatışma: Tarafların olayları algılama biçimine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. En sık görülen biçimi rol çatışmasıdır. Rol çatışması, çalışanın, yürütmekte olduğu
göreve ilişkin rol beklentilerinin, sergilenen davranışlar ile uyuşmaması durumudur. Doğru yanıt A'dır.

Yavaş ve tartarak konuşma ve soğukkanlı olup,  kararlar alma B Tipi davranış özelliğidir. Doğru yanıt A'dır.

Yaşanan stres üzerinde üçüncü bir etki de bireyin yaşamının durağan ya da çalkantılı olma derecesidir. Hamles ve Roke’un bu konuda yapmış oldukları araştırmaya göre, yaşanan
olaylarda meydana gelen değişiklikler stres ve hastalıkların oluşmasına etki etmektedir. Yaşam Değişimine Neden Olan Hayat Olayları Envanteri'ne göre Aile üyelerinden birinin ölümü ve eşlerin ayrı yaşaması en yüksek puana karşılık gelirken, kadının ev dışında çalışmaya başlaması ve okul değişikliği görece düşük stres kaynağıdır. En düşük puanlı stres kaynağı okul değişikliğidir. Doğru yanıt E'dir.