VERİMLİLİK YÖNETİMİ

Amerika Birleşik Devletleri’nde “insan faktörü mühendisliği”, İskandinav ülkelerinde “biyoteknoloji”, Avrupa ve diğer ülkelerde “ergonomi”, Almanlar’da “işbilim” kavramları birbirinin yerine kullanılan kavramlardır. Yazında ayrıca “insan mühendisliği”, “mühendislik psikolojisi”, “teknik psikoloji” ve “iş fizyolojisi” gibi kavramların da kullanıldığı görülmektedir. Bu kavramlar arasında Türkiye’de başlangıçta işbilim tercih edilirken daha sonra ergonominin yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Ancak bazı yerlerde ergonomi yerine kullanılmakla birlikte “işbilim” kavramı, ergonominin ötesinde, insanın çalışmasının ekonomik ve sosyal yönlerini inceleyen bilim dalıdır.

İşbilimin bünyesinde yer alan alt alanlar ise şu şekilde sıralanmıştır:
• İş fizyolojisi (Yapılacak işin ağırlığı, çeşitliliği yönünden düzenlenmesi),
• İş yeri düzenleme (İşyerinin, kullanılan makinenin, alet ve avadanlıkların, gösterge
ve kumanda elemanlarının düzenlenmesi),
• Çevre koşulları (İklim, gürültü, titreşim, aydınlatma ve hijyen açısından iş çevresinin düzenlenmesi),
• Organizasyon (İş organizasyonunun kurulması),
• İş analizi, İş etüdü (İş analizi ve iş değerlendirmelerinin yapılması).

Türkiye’de bu konudaki çalışmalar ilk kez Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) tarafından 1976 yılındaki bir seminerde ele alınmıştır. İlk kez 1987 yılında düzenlenen “Ulusal Ergonomi Kongresi”, Türkiye’de gerçekleştirilen ergonomik çalışmalar açısından oldukça önemlidir. Türkiye’de gerçekleştirilen çalışmalara bakıldığında ergonominin tanıtımında İTÜ, ODTÜ gibi üniversitelerile şu anki adı Sanayi ve Verimlilik Genel
Müdürlüğü olan (MPM)’nin etkili olduğu görülmektedir.

Üretim sistemleri tasarımında işbilime ilişkin faktörler göz önüne alınmadığında bazı problemlerin ortaya çıkması olasıdır. Bu problemlerden biri verimin azalmasıdır. Diğer problemler şu şekilde sınıflandırılabilir:
• Kayıp zamanlar artar.
• Devamsızlık ve işten ayrılmalar artar.
• İşle ilgili hatalar artar.
• İş kalitesi düşer.
• Çalışanların fiziksel ve psikolojik sağlık sorunları ortaya çıkar.
• İnsan daha fazla yorulur.
• İş güvenliği sorunları ortaya çıkar.
• Çalışma ortamının insana zarar vermesini engellemek.
• Gereksiz ve aşırı zorlanmalar yüzünden yorulmayı ve yıpranmayı önleyerek insan faktörünü korumak.

Mental faaliyet gerektiren iş yerlerinde, işgörenin zorlanmasını arttıran faktörler;
• Sürekli olarak yüksek derecede dikkatli olma zorunluluğu,
• Ürünün kalitesini, işletme veya çalışanların güvenliğini etkileyecek konularda karar verme ve sorumluluk üstlenme,
• Monotonluk (dikkati azaltma etkisi),
• İnsan ilişkilerinin azlığı veya sosyal izolasyondur.

İnsan vücudu bir makineye benzetilirse, tüm kaynakların olduğu gibi enerjinin de verimli kullanılması gerekliliği görülecektir. Enerji tüketimi değerlendirilirken göz önünde bulundurulması gereken faktörler şunlardır:
• İşin özellikleri,
• Her hareketin tekrar sayısı,
• İşin yapıldığı süre,
• Vücut pozisyonu, duruş ve oturuş şekilleri.

Periyodik yorgunluk: Biyolojik gece-gündüz ritminin doğurduğu, uyku isteğini doğuran doğal yorgunluktur.

Yorgunluk belirtileri fizyolojik ve psikolojik olarak izleyen şekilde sıralanabilir:

Gürültünün insan üzerinde birtakım etkileri vardır. Bu etkiler fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik etkiler şeklinde sınıflandırılabilir. İşitme yeteneğine zarar vermesi, geçici veya sürekli işitme kayıpları, zihinsel faaliyetleri zorlaştırması, kalp atışının ve kan basıncının artması, kas geriliminin artması ve dolaşım bozuklukları fizyolojik etkiler içerisinde değerlendirilebilir. Kişinin rahatsız olmasından veya korkmasından kaynaklanan psikolojik etkiler davranış bozukluğu, aşırı sinirlilik ve stres olarak kendisini gösterir. Sosyolojik olarak ise gürültü nedeniyle bireylerin birbirlerini anlayamamalarına bağlı olarak bireyler arası ve toplumsal iletişimin azaldığı görülmektedir.

Güvenlik amacıyla kullanılan bazı renklerin uluslararası genel kabul gören anlamları şöyledir:
• Beyaz fon üzerinde kırmızı işaret: Tehlike, yasak, dur veya emniyet şalteri
• Beyaz fon üzerinde sarı işaret: Gizli tehlikelere karşı uyarı, dikkat, tehlikeli madde.
• Beyaz fon üzerinde yeşil: Acil kaçış yolu (kapısı), ilk yardım.
• Beyaz fon üzerinde mavi: Emniyet tekniği açısından tavsiyeler, hatırlatmalar.

İşçi analizi işbilimin bünyesinde yer alan alt alanlardan biri değildir

Mikroergonominin konularını endüstri ve makine,iş,çevre koşulları ve insan-makine etkileşiminin analizi oluşturmaktadır

Antropometri “insan vücudu ölçülerini konu edinen bilim dalı”dır

Uygun bir çalışma pozisyonunda dirsekler gövdeye yakın durmalıdır

Çalışma alanı dirsek seviyesinde olmalıdır

Boyun çevrilerek ve öne, arkaya, sağa veya sola bükülerek çalışılmamalıdır

Oturarak çalışan işgörenlerin sandalyeleri sırt destekli olmalıdır

Monotonluk: İşin yapısının veya çevrenin tek düzeliğinden kaynaklanan yorgunluktur.

Yavaşlayan ve azalan algı yorgunluğun psikolojik belirtilerindendir. diğer seçenekler yorgunluğun fizyolojik belirtilerindendir

Doğru cevap E şıkkıdır

Doğru cevap A şıkkıdır.

Sorumluluk ve karar verme zorunluluğu, ekip içinde dayanışma ve yardımlaşmanın olmaması vb. nedenler işgörenin kendi konumundan kaynaklanan stres faktörlerindendir

• Beyaz fon üzerinde kırmızı işaret: Tehlike, yasak, dur veya emniyet şalteri
• Beyaz fon üzerinde sarı işaret: Gizli tehlikelere karşı uyarı, dikkat, tehlikeli madde.
• Beyaz fon üzerinde yeşil: Acil kaçış yolu (kapısı), ilk yardım.
• Beyaz fon üzerinde mavi: Emniyet tekniği açısından tavsiyeler, hatırlatmalar.