VERİMLİLİK YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 6

İnsan vücudu bir makineye benzetilirse, tüm kaynakların olduğu gibi enerjinin de verimli kullanılması gerekliliği görülecektir. Enerji tüketimi değerlendirilirken göz önünde bulundurulması gereken faktörler şunlardır:
• İşin özellikleri,
• Her hareketin tekrar sayısı,
• İşin yapıldığı süre,
• Vücut pozisyonu, duruş ve oturuş şekilleri

Söz konusu işi yapan kişinin kullandığı insansal kaynaklar dört bölümde incelenmektedir: davranışlar, tutum ve ilgiyi içeren duygusal öğe; bilgi, düşünme ve beceriyi içeren zihinsel öğe; işi yapan kişinin zamanı ve görevlerin zamanlanmasını içeren zamansal öğe; işin yapılması sırasında vücudun kullanılmasını içeren fiziksel öğe.

Hem çıktı hem de girdi için fiziki birimlerin kullanıldığı fiziksel verimlilik ölçüleri, en basit verimlilik oranlarıdır. Çıktı ve girdiler toplamının her zaman aynı fiziksel birimle ölçülememesi dezavantaj olarak ifade edilebilirken; özellikle yüksek enflasyonun bulunduğu durumlarda; kapsamı, anlamı ve yorumu en tartışmasız olan verimlilik oranı olduğu iddia edilmektedir.

Toplam faktör verimliliğinin parasal olarak hesaplanabildiği parasal verimlilik ölçülerinde çıktı ve girdiler toplamının her zaman aynı fiziksel birimle ölçülememesi dezavantajı bulunmazken; karşılaştırma yapabilmek için fiyatlar üzerindeki enflasyon etkisinin ortadan kaldırılması gerekliliği göz önünde bulundurulmalıdır.

Kısmi verimlilik: Üretilen çıktının (ürün), girdilerden sadece birine oranlanması ile bulunan bir hesaplamadır. Örneğin sadece işçilik verimi bu yolla hesaplanabilir. Basit bir yöntem olmakla birlikte sektörde kabul görmüş değerler varsa kıyaslama için yönetime önemli veriler sunar.

Statik verimlilik oranı, belli bir dönem için anlık görünüm veren kesit oranları ifade ederken; dinamik verimlilik oranları verimliliği dönemsel olarak ilişkilendiren, bir baz döneme ya da birbirini izleyen dönemlere göre verimlilikteki değişimleri gösteren oranlardır.

APC Modeli: Güney Afrika Cumhuriyeti Ulusal Verimlilik Enstitüsü’nün himayesinde ve Basil Von Loggerenberg’in önemli katkıları ile geliştirilen, 1978’de Amerikan Verimlilik Merkezi’ne sunulan ve revize edildikten sonra yaygın bir şekilde uygulanmaya başlanan APC verimlilik ölçüm modeli, karlılık değişimlerinin verimlilik değişimlerinden mi yoksa fiyat-maliyet hareketlerinden mi meydana geldiğini analiz etmesi noktasında önemli bir modeldir. Uygulama adımları; modelde kullanılacak verilerin derlenmesi, değişim oranlarının hesaplanması, performans oranlarının hesaplanması ve kârlılık üzerindeki parasal etkilerin hesaplanması şeklindedir.

Çok girdi ve çok çıktı faktörlü durumda etkinlik skoru şu şekilde tanımlanmaktadır: Etkinlik = Ağırlıklandırılmış Çıktı/ Ağırlıklandırılmış Girdi Herhangi bir KVB için teknik etkinlik, verilen bir girdi seviyesi için çıktıları maksimize etmek ya da verilen bir çıktı seviyesi için girdileri minimize etmek yoluyla ölçülmektedir.

VZA’nın uygulanabilmesi için gerekli olan adımlar aşağıda yer almaktadır:
• Gözlem kümesinin (Karar Verme Birimlerinin) seçilmesi
• Girdi ve çıktı kümelerinin seçilmesi
• Verilerin elde edilebilirliği ve güvenirliği
• Sonuçların değerlendirilmesi
• Duyarlılık analizleri

REFA Verimlilik Uzmanı olan Öncer (2013) ise verimlilik artırma tekniklerini izleyen beş grup altında sınıflandırmaktadır.
1. Malzeme Esaslı Teknikler (araştırma ve geliştirme çalışmaları, tam zamanında üretim sistemi, grup teknolojisi, hücresel üretim sistemi, hat dengelemesi, fiziksel dağıtım sistemleri, depolama sistemleri, malzeme taşıma sistemleri, tedarik zinciri yönetimi).

Personel Esaslı Teknikler (teşvikli ücret sistemleri, motivasyon, iş zenginleştirme, iş rotasyonu, takım çalışmaları, kalite çemberleri, eğitim ve beceri geliştirme programları, iletişim, zaman ve toplantı yönetimi, öğrenme eğrileri, personel tedarik sistemi, oryantasyon (işe alıştırma) programları, insan gücü planlama sistemi, kariyer planlama sistemi, performans değerlendirme sistemi, adil ve dengeli ücret sistemleri, insan kaynakları planlaması, ergonomi-işbilim (işçi sağlığı ve güvenliği).

Verimlilik arttırma tekniklerinden biri olan ve REFA sözlüğünde “iş sistemlerinin incelenmesi ve düzenlenmesine ilişkin yöntem ve deneyimlerin, çalışan kişinin iş yapabilme gücünü ve gereksinimlerini de göz önünde tutarak, işin iyileştirilmesi ve işletmenin daha ekonomik çalışmasını sağlamak amacıyla uygulanması” olarak tanımlanan iş etüdü; ergonomi, işletme ekonomisi ve istatistik gibi bilim dalları ile ilişkili disiplinler arası bir bilgi alanıdır. İş
etüdü, uzun yıllar boyunca özellikle Amerika’da “Hareket ve Zaman Etüdü” olarak adlandırılmış ancak teknik geliştikçe ve uygulama alanı buldukça bu tanımın dar olduğuna karar verilmiştir.

Verimlilik, israf ve savurganlıktan uzak, kaynakları en uygun biçimde kullanarak üretmek demektir. Teknik anlamda verimlilik, “üretilen mal ve hizmet miktarı ile bu mal ve hizmet miktarının üretilmesinde kullanılan girdiler arasındaki oran” olarak tanımlanır ve çıktı/ girdi olarak formüle edilir.

Kaynakların verimli tahsisiyle ABD sanayilerinin performansını geliştirmek amacıyla incelemeler başlatmak üzere II. Dünya Savaşı sırasında savaş üretim kurulunun tesis edilmesiyle modern verimlilik hareketini başlatan ilk ülke ABD olmuştur. Daha sonra ABD, Marshall Planı kapsamında Avrupa ekonomilerinin yeniden yapılandırılmasında öncülük etmiştir.

Sanayi ve Verimlilik Genel Müdürlüğü; “ekonominin verimlilik esaslarına uygun olarak
gelişmesine yönelik olarak verimlilik politika ve stratejileri hazırlamak, sanayi işletmelerinin verimliliğini artırmak, geliştirmek ve temiz üretim projelerini desteklemek amacıyla” 17 Ağustos 2011’de T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlı olarak aşağıdaki dört temel
faaliyet alanında çalışmaktadır.
• Verimlilik araştırmaları yapmak, verimlilik politika ve stratejilerini hazırlamak,
uygulanmasını izlemek ve sonuçlarını değerlendirmek.
• Verimliliği artırma ve geliştirme yolunda işletmelere destekleyici teknik yardımlar
sağlamak, danışmanlık ve eğitim hizmetleri vermek ve verimlilik bilincinin yaygınlaşmasını sağlamak.
• İzleme, ölçme ve değerlendirme çalışmaları yapmak.
• Verimlilik artırma program ve projelerini, teşvik ve koordine etmek

Verimliliğin bir kültür hâlinde toplumun bütününe yayılabilmesi için aşağıdaki ilkelerin hem aile hayatında hem de toplumsal ve ekonomik hayatta karşılık bulması gerekmektedir.
• Doğru işi yapmak (doğruluk ilkesi)
• Yapabileceğinin en çoğunu ve en kalitelisini yapmak (iyilik ilkesi)
• Yapılanın toplumsal yararını sorgulamak (toplumsallık ilkesi)
• Sonucun toplumsal maliyetini çıkarmak (toplumsal maliyet ilkesi)
• Kendini, toplumu, ülkeyi, dünyayı ve doğayı tanımak (bilmek ilkesi)
• Mevcut potansiyel kaynakları tanımak, tanımlamak (farkında olmak ilkesi)
• Kaynakları doğru kullanmak (teknik olmak ilkesi)
• Kaynakları tam kullanmak (ziyan ve israf etmemek ilkesi)
• Kaynakları zamanında ve yerinde kullanmak (uygunluk ilkesi)
• Kaynakları gerektiği kadar kullanmak (ekonomiklik ilkesi)
• Her kaynağın fayda- maliyet analizini yapmak (analitik olmak ilkesi)
• Girdi seçimini doğru yapmak (en uygun bileşim ilkesi)
Verimlilik kavramının geçtiği yerlerde sıklıkla iki kavramda göze çarpar. Bunlar etkililik ve etkinlik kavramlarıdır. Verimlikle birlikte kullanılan çeşitli kavramları öğrenmek,
verimliliği daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır

Verimlilik, tanımlamalarına bakıldığında hangi faktörün verimliliğini ölçmeye niyetli
iseniz ona göre değişen bir formül ile karşılaşılır ancak genelde matematiksel olarak şu
formül ile ifade edilmektedir.
Verimlilik : Çıktı (Üretim Miktarı)/Girdi (Üretim faktörleri miktarı)

Rasyonalizasyon: (Rationalization) Herhangi bir etkinlik alanında, herhangi bir iş sürecinde emeğin üretkenliğini artırıcı, ürünün kalitesini yükseltici, üretim sürecinin optimizasyonunu sağlayıcı, maliyetleri düşürücü vb. sonuçlar yaratan mükemmelleştirmelerdir.

Verimlilik ölçüm sonuçlarının anlamlı olabilmesi için bazı nitelikler taşıması gerekmektedir. Verimlilik ölçüm sistemi geliştirilirken aşağıda belirtilen nitelikleri kapsayacak şekilde tasarlanmalıdır:
• Geçerlilik: Ölçümler sonucunda verimlilikteki gerçek değişimleri doğru olarak
yansıtmalıdır.
• Kapsam: Ölçümleme, girdi kaynaklarının tüm kullanım alanlarını kapsayabilirse
sonuçlar o nispette doğru olacaktır.
• Karşılaştırılabilirlik: Ölçümlemelerin zaman içinde karşılaştırabilir olmaları için
ortak bir paydaya indirgenmeleri gereklidir.
• Yararlılık: Ölçümleme, etkili birfaaliyet için kullanılabilecek şekilde yararlı olmalıdır.
• Uyumluluk: Ölçü olarak kullanılan veriler, mevcut kaynaklardan ve yönetim bilgi
sisteminden sağlanmalıdır.
• Maliyet etkililiği: Ölçümlemenin gerçekleştirilmesinden sağlanan fayda, verileri
elde etme ve analiz etme maliyetinden daha fazla olmalıdır.

Kullanılan yöntem ve teknikler, insanın davranışsal boyutları, çevresel etkiler göz önünde bulundurularak verimlilik yönetimi uygulanmalı ve verimlilik artışı için işletmenin bütün faaliyetleri, verimlilik artış ve yünetim biçimi bütünsel olarak ele alınmalıdır. Verimlilik artışı için aşağıdaki unsurların geliştirilmesi gerekir.
• Hammadde ve malzeme unsuru
• Emek unsuru
• Makine ve teçhizat unsuru
• Üretim ve kapasite unsuru
• Yönetim ve organizasyon unsuru