VERGİ YARGILAMASI HUKUKU

Mahkemenin kendi kararının değiştirilmesini sağlayabilen olağanüstü kanun yolu yargılamanın yenilenmesidir. Ancak, kararın sonuçlarını değiştirmeyen; fakat, hukuka aykırı kararların, içtihadın yaygınlaşmasını önlemek amacıyla kabul edilen bir başka yol daha vardır; o da kanun yararına temyizdir. Kanun yararına temyiz de kesinleşmiş kararlar hakkında başvurulabilen bir kanun yolu olduğu için olağanüstü kanun yolu olarak nitelendirilmektedir.

Danıştay ile bölge idare, idare ve vergi mahke­melerinden verilen ve kesinleşmiş bulunan kararlar hakkında yargılamanın yenilenmesi istenebilir.

Yargı organları tarafından işin esası hakkında verilen nihaî ve kesin kararlara karşı yar­gılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilmektedir. Bu nitelikte olmadığı için yukarıda sayılan kararların tamamı yargılama­nın yenilenmesi talebine konu olamayan kararlardandır.

Hükmün, İnsan Hakları ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme­nin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması halinde yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, bir yıldır. Bir yıllık başvuru süresi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten iti­baren başlamaktadır.

İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nun 51’inci maddesine göre, idare ve vergi mahkemeleri ile bölge idare mahkemelerinin kesin olarak verdiği kararlar ile istinaf veya temyiz ince­lemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlardan niteliği bakımından yürürlük­teki hukuka aykırı bir sonucu ifade edenler hakkında Danıştay Başsavcısına kanun yara­rına temyiz yoluna başvurma yetkisi tanınmaktadır.

Kanun yararına temyiz yoluna başvuru için herhangi bir süre belirlenmemiştir.

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararların ye­terince açık olmaması veya birbirine aykırı hüküm fıkraları içermesi hâlinde, hükümdeki gerçek anlamın ortaya çıkartılabilmesi amacıyla, uyuşmazlığın taraflarınca başvurulan yola, açıklama ya da hükmün açıklanması yolu denilmektedir.

Hükmün açıklanması ancak, açıklanması istenilen, yani belirsiz veya çelişik olduğu iddia olunan kararı vermiş bulunan mahkemeden istenebilir. Böyle bir hükmün açıklanması, bir başka veya bir üst mahkemeden istenemez. Çünkü, bir hükmün açıklanması ancak ve en iyi şekilde onu vermiş olan mahkeme tarafından yapılabilir.

Soruda belirtilen ilkelerin tamamı sadece vergi yargılaması hukukuna özgü olan ilkelerdendir.

Re’sen araştırma ilkesi, mahkemelerin uyuşmazlık konusu olayları ve bunların delil­lerini tek başına araştırması değil, bunların doğruluğundan tek başına sorumlu olması anlamına gelmektedir.

Mahkeme kararlarının olağan kanun yollarına başvurulmadan veya olağan kanun yollarına başvurulması sonucunda kesinleşmesinden sonra, yani şeklî ve maddî anlamda kesin hüküm hâline gelmiş olan kararlara karşı başvurulan kanun yollarına
olağanüstü kanun yolları denilmektedir.

Yargı organları tarafından işin esası hakkında verilen nihaî ve kesin kararlara karşı yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilmektedir. Bu nitelikte olmadığı için yargılamanın yenilenmesi talebine konu olamayan kararlar şunlardır;
• Danıştay’ın temyiz incelemesi üzerine verdiği onama ya da bozma kararı hakkında
yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulamaz. Çünkü, bu kararlar işin esası hakkında verilen kararlar olmayıp sadece ilk derece mahkemesinin kararının hukuka
ve usûle uygunluğunu denetleyen kararlardır.
• Ara kararları, yargılamaya son vermeyen, aksine onu yürütmeye, ilerletmeye, derinleştirmeye yönelik kararlardır. Ara kararların ortak niteliği, mahkemenin davadan el çekmeyip, aksine davaya devam etmesidir. Ara kararları davayı esastan
sonuçlandıran nihaî kararlar olmadığından yargılamanın yenilenmesine konu
oluşturmamaktadır.
• İlk inceleme üzerine verilen kararlar,
• Yargı harçları ile posta giderlerinin hiç yatırılmaması ya da eksik yatırılması yüzünden davanın açılmamış sayılmasına ilişkin kararlar,
• Görev ve yetki uyuşmazlıklarına ilişkin kararlar, uyuşmazlığı esastan sona erdiren
karar niteliğinde olmadığından, yargılamanın yenilenmesine konu oluşturmamaktadır.
• Davayı sonuçlandıran taraf işlemlerinden feragat, kabul, sulh yolu, kesin hükmün
tüm sonuçlarını doğurmasına karşın, bunlar için de yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilemez.
• Yürütmenin durdurulması kararı, idarî işlemin yürütülmesini dava sonuna kadar
erteleyen; yani, idarî işlemin kanunîlik ve icraîlik niteliğini askıya alan yargı kararıdır. Bu itibarla, uyuşmazlığı sona erdirme niteliği bulunmadığından yürütmenin
durdurulması kararı, yargılamanın yenilenmesine konu oluşturmamaktadır.

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, belgenin elde edildiği tarihten itibaren altmış gündür (İYUK.m.53/3).

Yargılamanın iadesi sebebinin ortaya çıktığı andan itibaren herhangi bir zamanda başvuru yapılması mümkün değildir. Örneğin karara esas alınan belgenin sahteliği ortaya çıkmışsa, yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, sahtelik hakkındaki hükmün kesinleştiği tarihten itibaren altmış gündür (İYUK.m.53/3).

İstinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlara karşı Danıştay Başsavcısı kanun yararına temyiz yoluna başvurabilir.

Kanun yararına temyiz yoluna başvuru için herhangi bir süre belirlenmemiştir.

İlk derece mahkemesinin kararının hukuka ve usûle uygun olduğunun
belirlenmesine onama kararı adı verilir.

İdarî yargılama hukukunda kural olarak kabul edilen yazılılık ilkesi, vergi yargılaması
hukukunda da geçerlidir. Yazılılık ilkesi,davanın dosya içinde yer alan belge ve bilgilere
dayanarak incelenmesi anlamına gelmektedir.

Taraflarca hazırlama ilkesi, davanın ve savunmanın dayanağı
olan olayların ve bunların delillerinin (dava malzemesinin) taraflarca mahkemeye bildirilmesi demektir.