VERGİ YARGILAMASI HUKUKU

Mahkeme kararlarının olağan kanun yollarına başvurulmadan veya olağan kanun yollarına başvurulması sonucunda kesinleşmesinden sonra, yani şeklî ve maddî anlamda kesin
hüküm hâline gelmiş olan kararlara karşı başvurulan kanun yollarına olağanüstü kanun
yolları denilmektedir. Mahkemenin kendi kararının değiştirilmesini sağlayabilen olağanüstü kanun yolu yargılamanın yenilenmesidir. Ancak, kararın sonuçlarını değiştirmeyen;
fakat, hukuka aykırı kararların, içtihadın yaygınlaşmasını önlemek amacıyla kabul edilen
bir başka yol daha vardır; o da kanun yararına temyizdir. Kanun yararına temyiz de kesinleşmiş kararlar hakkında başvurulabilen bir kanun yolu olduğu için olağanüstü kanun
yolu olarak nitelendirilmektedir.

Medenî yargılama hukukunun olağanüstü bir kanun yolu olan bu önemli kurumu,
idarî yargılama ve dolayısıyla vergi yargılaması usûlünde de uygulama alanı bulmaktadır.
Nitekim, idarî/vergi yargılaması usûlünde yargılamanın yenilenmesine ilişkin kurallar,
medenî yargılama usûlünden yararlanılarak, İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nda düzenlenmektedir (İYUK.m.53, 55). Buna göre, Danıştay ile bölge idare, idare ve vergi mahkemelerinden verilen ve kesinleşmiş bulunan kararlar hakkında yargılamanın yenilenmesi
istenebilir.

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, belgenin elde edildiği tarihten itibaren 60 gündür.

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, ilâmların zamanaşımı süresi kadar,
yani on yıldır (İYUK.m.53/3). Bu süre ikinci kararın kesinleşmesinden itibaren işlemeye
başlar.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin İhlâl Edilmesi
Sonuncu neden, Hükmün, İnsan Hakları ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin
kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olmasıdır (İYUK.m.53/1/ı). Yargılamanın yenilenmesi
talebinde bulunulabilmesi için, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kararının kesinleşmiş olması gerekmektedir.
Bu sebebe dayanarak yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, bir yıldır. Bir
yıllık başvuru süresi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren başlamaktadır

KANUN YARARINA TEMYİZ
İstinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlara karşı Danıştay Başsavcısının başvurabileceği özel kanun yoluna kanun yararına temyiz denilmektedir

Süre
Kanun yararına temyiz yoluna başvuru için herhangi bir süre belirlenmemiştir

Temyiz başvurusu üzerine verilen kararlardan, yalnızca bozma kararlarının açıklanması
istenebilir; onama şeklindeki kararların açıklanmasının istenmesine gerek yoktur. Çünkü,
onama kararı, ilk derece mahkemesinin kararının hukuka ve usûle uygun olduğunun belirlenmesidir. Açıklanması gereken bir husus varsa, o da ilk derece mahkemesi kararındadır.
Ancak, Danıştay’ın temyiz incelemesi sırasında maddî hataları düzelterek vereceği onama
kararlarında düzeltilen hususlar hakkında hükmün açıklanması yoluna başvurulabilir. Ayrıca, bölge idare mahkemelerinin istinaf başvurusu üzerine kararın kaldırılması ile birlikte
işin esası hakkında verdiği kararların açıklanmasının talep edilmesi de mümkündür.

Yanlışlıkların Düzeltilmesinin Konusu
Yargı kararlarında yer alan ne gibi yanlışlıkların, yanlışlıkların düzeltilmesi yoluyla düzeltilebileceği İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 30’uncu maddesinde belirtilmektedir:

a) Tarafların adı, soyadı ve unvanlarında yapılan yanlışlıklar,
b) İddia ve savunmaların sonuç taleplerine, yani “netice-i talebe” ilişkin yanlışlıklar
(örneğin, iptali istenen kararda ya da vergi miktarında yanlışlık yapılması gibi),
c) Kararın hüküm fıkrasındaki hesap yanlışlıkları (örneğin, vergi miktarında yapılan
hesap yanlışlığı, vergi aslı ile gecikme faizi miktarlarının toplanmasında yapılan
yanlışlıklar gibi),
d) Bunlara, diğer tür maddî yanlışlıkları eklemek gerekir. Örneğin, davada duruşma
yapıldığı hâlde, buna kararda değinilmemiş ya da duruşma yapılmamış gibi kararın yazılmış olması gibi.

Yazılılık İlkesi
İdarî yargılama hukukunda kural olarak kabul edilen yazılılık ilkesi, vergi yargılaması
hukukunda da geçerlidir. Bu ilkeye göre, taraflar iddia ve savunmalarını yazılı şekilde
bildirirler. İncelemeler de dosya ve yazılı belgeler üzerinden yapılır. İdarî yargılama hukukunda, dolayısıyla vergi yargılaması hukukunda yargılama usûlünün kural olarak yazılılık olması, kaynağını kanundan almaktadır. İdari Yargılama Usulü Kanunu, Danıştay,
bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinde yazılı yargılama
usûlünün uygulanacağını ve incelemenin evrak üzerinden yapılacağını (İYUK.m.1/2) belirtmek suretiyle yazılılık ilkesinden açıkça söz etmektedir.

Yazılılık ilkesi,davanın dosya içinde yer alan belge ve bilgilere dayanarak incelenmesi anlamına
gelmektedir.

Mahkemenin kendi kararının değiştirilmesini sağlayabilen olağanüstü kanun yolu yargılamanın yenilenmesidir.

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurabilmek için mahkemece verilmiş nihaî bir karar olmalı ve bu karar da kesin hüküm niteliği kazanmış bulunmalıdır.

Yürütmenin durdurulması kararı, idarî işlemin yürütülmesini dava sonuna kadar erteleyen; yani, idarî işlemin kanunîlik ve icraîlik niteliğini askıya alan yargı kararıdır.

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, yargılamanın yenilenmesini talep edenin, kesin delil olarak kullanılan hükmün, kesin bir biçimde ortadan kalktığını öğrendiği tarihten itibaren altmış gündür.

İstinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlara karşı Danıştay Başsavcısının başvurabileceği özel kanun yoluna kanun yararına temyiz denilmektedir.

Kanun yararına temyiz yoluna başvuru için herhangi bir süre belirlenmemiştir.

Açıklama yoluna gidebilmek için, hükmün kesinleşmesini beklemeye gerek yoktur. Kesinleşmemiş kararlar için de hükmün açıklanması istenebilir.

Yanlışlıkların düzeltilmesi yoluna, maddî yanlışlıklar için başvurulur. Bunlar da dosyanın incelenmesi ile kolayca düzeltilebilir.

Vergi yargılaması hukukuna egemen olan ilkeler; Hukuk devleti ilkesi, Vergilerin kanunîliği ilkesi, Kamuya yararlılık ilkesi, Yazılılık ilkesi, Re’sen (kendiliğinden) araştırma ilkesi, Delil serbestîsi ilkesi, Delillerin serbestçe değerlendirilmesi ilkesi, Ekonomik yaklaşım ilkesi, Usûl ekonomisi (çabukluk ve ucuzluk) ilkesidir.

Ekonomik yaklaşım ilkesi, vergiyi doğuran olayların belirlenmesinde ve vergi kanunu hükümlerinin yorumlanmasında hukukî biçimlerin ötesine geçilerek gerçek iktisadî nitelik ve içeriklerin esas alınması anlamını taşımaktadır.