VERGİ YARGILAMASI HUKUKU

Dava: Bir başkası tarafından sübjektif hakkı ihlâl edilen veya tehlikeye sokulan veya kendisinden haksız bir talepte bulunulan kimsenin, mahkemeden hukukî koruma istemesidir.

Dava hakkı: Bir sübjektif hakkın mahkemeler aracılığıyla ileri sürülmesi yetkisine dava hakkı denilmektedir.

Vergi davasıyla ulaşılmak istenen sonuç,
• işlemin iptali,
• verginin terkini,
• vergi daha önceden tahsil edilmişse, onun iadesi,
• ihtiyatî haciz ya da haciz uygulanmışsa bunun kaldırılmasıdır.

İptal davası: İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptalleri için menfaatleri ihlâl
edilenler tarafından açılan davadır.

Tam yargı davası: İdarî eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan davadır.

Davacı: Sübjektif hakkı ihlâl edildiği veya tehlikeye sokulduğu ya da kendisinden haksız bir talepte bulunulduğu iddiasıyla dava açarak mahkemeden hukukî korunma talep eden kişidir.

Davalı: Bir sübjektif hakkı ihlâl ettiği veya tehlikeye soktuğu veya haksız bir talepte bulunduğu gerekçesiyle kendisine karşı hukukî korunma talep edilen
kişidir.

Dava ehliyeti, kişinin kendisinin bizzat veya yetkili kılacağı bir temsilci (vekil) aracılığı ile bir davayı, davacı veya davalı olarak takip etme ve usûl işlemlerini
yapabilme ehliyetidir.

Davaya katılma: Başkası tarafından açılmış bir davanın sonucundan etkilenecek olan bir kimsenin, davacı veya davalının yanında yer almasına davaya katılma ya da kısaca müdahale denilmektedir.

Bağlantılı davalar: Aynı maddî veya hukukî sebepten doğan ya da biri hakkında verilecek hüküm diğerini etkileyecek nitelikte olan davalardır.

Tarh aşamasında vergi davası açabilmesi için verginin tarh edilmiş, cezanın kesilmiş, tadilat ve takdir komisyonu kararlarının tebliğ edilmiş olması; tevkifat yoluyla alınan vergilerde ise, istihkak sahiplerine ödemenin yapılmış ve ödemeyi yapan tarafından verginin kesilmiş olması gerekmektedir.

Vergi davasıyla ulaşılmak istenen sonuç,
• işlemin iptali,
• verginin terkini,
• vergi daha önceden tahsil edilmişse, onun iadesi,
• ihtiyatî haciz ya da haciz uygulanmışsa bunun kaldırılmasıdır.

Önceden tahsil edilmiş bir vergiyi, idarenin iade etmek istememesi hâlinde açılacak dava tam yargı davasıdır.

Sübjektif hakkı ihlâl edildiği veya tehlikeye sokulduğu ya da kendisinden haksız bir talepte bulunulduğu iddiasıyla dava açarak mahkemeden hukukî korunma talep eden kişiye davacı denir.

Taraf ehliyeti, Medenî hukuktaki medenî haklardan yararlanma ehliyetinin yargılama hukukunda büründüğü şekildir.

Mükelleflerle adına ceza kesilen kişiler, küçükler ve kısıtlılar ile tüzel kişiler adına kanunî temsilcileri, yetki verilen avukatlar, vergi sorumluları, vergi dairesi başkanlıkları ile vergi daireleri, il özel idareleri ve belediyeler de vergi davası açabilmektedir.

Mükellef, ihtirazî kayıtla kendi beyanına karşı dava açabilmektedir. Ayrıca, beyana dayanan vergilendirme işleminde bir hata söz konusu ise, mükellefin hata düzeltme talebinin reddedilmesi hâlinde bu işleme karşı dava açabilmesi mümkündür. Bunlar dışında mükellefin kendi beyanına karşı dava açması mümkün değildir. Vergi daireleri, tadilat ve takdir komisyonlarının belirledikleri matrahlara karşı dava açabilir. Vergi davalarında davalının gösterilmesi şarttır.

Vergi ödevlisi adına tebligat kabul edilmesi, uzlaşmaya başvurulması, hataların düzeltilmesi, iade, mahsup ve takas başvurusunda bulunma, beyanname verme gibi yargı yoluna başvurma anlamına gelmeyen tüm idarî/vergilendirme işlemlerin(in) yapılmasında vekil olmak için avukat olmak gerekmemektedir.

Davanın, dava açma ehliyeti olan kişinin avukat olmayan vekili tarafından açılması hâlinde, otuz gün içinde bizzat veya avukat aracılığıyla dava açılmak üzere dilekçenin reddine karar verilir.

Davaların ayrılması esası Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 167’nci maddesinde düzenlenmektedir.