VERGİ YARGILAMASI HUKUKU - Deneme Sınavı - 4

Kural olarak, vergi davasında davalı taraf idaredir. Başka bir deyişle, özel hukuk kişileri (gerçek ve tüzel kişiler) davacı; idare ise, davalıdır. Ancak, vergi uyuşmazlıklarında, bazı durumlarda kamu idareleri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının da davacı olması mümkündür. B, C, D, E şıklarında verilen kişiler zaten özel hukuk tüzel kişileridir ve normal şartlar altında davacı olabilecek kişilerdir.

İdarî/vergi yargılaması hukukunda, idare ve vergi mahkemelerinin verdikleri nihaî kararlara karşı istinaf yoluna başvuru süresi otuz gündür. Başka bir deyişle, vergi mahkemelerinin verdiği ve istinafa konu olabilen nihaî kararlarına karşı, davacı veya davalının, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde istinaf başvurusunda bulunabilmesi mümkündür (İYUK.m.45/1).

stinaf dilekçesi, bölge idare mahkemesine gönderilmek üzere, istinafa konu kararı veren mahkemeye (İYUK.m.48/3) veya kararı veren mahkemeye gönderilmek üzere idare veya vergi mahkemesi başkanlıklarına, idare ve vergi mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde kalıp kalmadığına bakılmaksızın asliye hukuk hâkimliklerine ve yabancı ülkelerde Türk Konsolosluklarına verilebilir (İYUK.m.4; 48/3).İstinaf dilekçesi doğrudan doğruya istinafı inceleyecek olan mercie verilemez.

Olağan kanun yollarından bir diğeri kararın düzeltilmesidir. Kararın düzeltilmesi yolu ile belli bir süre içinde ve kanunda belirtilen sebeplerden dolayı, nihaî olarak verilmiş bir üst derece yargı merciinin kararının yeniden gözden geçirilmesi ve muhtemel sakatlıkların önlenmesi sağlanmaktadır. İdari Yargılama Usulü Kanunu, kararın düzeltilmesi deyimini kullanmaktadır. Ancak, yargı kararlarında ve öğretide karar düzeltme deyimi tercih edilmektedir

Mahkeme kararlarının olağan kanun yollarına başvurulmadan veya olağan kanun yollarına başvurulması sonucunda kesinleşmesinden sonra, yani şeklî ve maddî anlamda kesin hüküm hâline gelmiş olan kararlara karşı başvurulan kanun yollarına olağanüstü kanun yolları denilmektedir.

Yargılamanın yenilenmesi nedenleri İdari Yargılama Usûlü Kanunu’nda sayma yolu ile belirtilmektedir. Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilmek için bu nedenlerden birine ya da birkaçına dayanmak gerekir. Bu nedenlerin dışındaki bir nedenden dolayı, bu yola gidilemez. Soruda verilenlerin hepsi yargılamanın yenilenmesi nedenleridir.

Verilen nedenle yargılamanın yenilenmesi yoluna gidebilmek için, her iki kararın da kesinleşmiş olması zorunludur. Kesinleşmiş iki kararın bulunması durumunda, birinci kararın bırakılması ve ikinci kararın iptal edilmesi gerekir. Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurma süresi, ilâmların zamanaşımı süresi kadar, yani on yıldır (İYUK.m.53/3). Bu süre ikinci kararın kesinleşmesinden itibaren işlemeye başlar.

Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunma hakkı, asıl davanın taraflarına aittir. Davanın taraflarından olmayan bir kimse, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunamaz. Davaya katılan, katıldığı tarafla birlikte yargılamanın yenilenmesini talep edebilir. Davanın taraflarından yargılamanın yenilenmesinde hukukî bir menfaati olan taraf, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir. Lehine karar verilmiş olan taraf, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunamaz.

Mahkemece bir karar verilmeden, yani istinaf hakkı doğmadan istinaftan vazgeçilemez. Ancak, karar verildikten sonra tarafların bu karara karşı istinaf hakkını kullanmaması mümkündür. Ayrıca, istinaf dilekçesini verdikten, yani istinaf hakkını kullandıktan sonra, istinaf talebi, bölge idare mahkemesince karara bağlanıncaya kadar yine istinaftan vazgeçilebilir. Bu nedenle (I) numarada verilen bilgi yanlıştır.

İstinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlara karşı Danıştay Başsavcısının başvurabileceği özel kanun yoluna kanun yararına temyiz denilmektedir.

Kanun yararına temyiz yoluna başvuru için herhangi bir süre belirlenmemiştir.

Duruşma yapıldıktan sonra en geç on beş gün içinde karar verilmesi gerekmektedir. Bu nedenle (E) şıkkı yanlıştır.

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerince verilen kararların yeterince açık olmaması veya birbirine aykırı hüküm fıkraları içermesi hâlinde, hükümdeki gerçek anlamın ortaya çıkartılabilmesi amacıyla, uyuşmazlığın taraflarınca başvurulan yola, açıklama ya da hükmün açıklanması yolu denilmektedir.

Hükmün açıklanması talebi, açıklanması istenilen kararı vermiş bulunan mahkemeye, karşı taraf sayısından bir fazla nüsha dilekçe verilmesi suretiyle yapılır.

Kararlarda yapılan önemli olmayan bazı yanlışlıkları gidermek için kanun koyucunun kabul ettiği yollardan biri de yanlışlıkların düzeltilmesidir. Nitekim, İdari Yargılama Usulü Kanunu açıklamanın yanında bir de yanlışlıkların düzeltilmesi yoluna yer vermektedir. Bu yolla, mahkeme kararlarında yapılmış olan maddî nitelikli yanlışlıkların giderilmesi sağlanmaktadır. İYUK m. 30'da düzenlenmiştir.

Taraflarca getirilme ilkesi vergi yargılamasına özgü ilkelerden değildir. Vergi yargılaması hukukunda bunun tam aksi olan resen araştırma ilkesi hakimdir. Dava malzemesinin hazırlanmasında, tarafların yanında, mahkemenin de görevli olmasına re’sen araştırma ilkesi denir.

Kararın düzeltilmesi talebinde süre on beş gündür. Bu süre kararın yazılı bildirimini izleyen günden işlemeye başlar (İYUK.m.54/1). Bu itibarla kararın sözlü bildirimi sürenin işlemesi için yeterli değildir. Kararın düzeltilmesi süresinin son günü çalışmaya ara vermeye rastlar ise, ara vermenin sona erdiği tarihten itibaren 7 gün uzamış sayılır.

Mahkemeler davalarda bağlantı bulunduğu iddialarını yerinde görmezlerse bu iddiaları kabul etmedikleri yönünde bir ara kararı verir ve taraflara tebliğ ederler. Taraflar, tebliğ tarihini izleyen on beş gün içerisinde, aynı yargı çevresindeki mahkemeler için o yer bölge idare mahkemesine; bağlantılı davaların Danıştay’a açılmış olması ya da bağlantılı davalardan birinin Danıştay’da bulunması hâlinde ise, Danıştay’a başvuruda bulunabilirler. Başvuru, bölge idare mahkemesi veya Danıştay görevli dairesince, Kanun’da yazılı (İYUK.m.38, 39, 40) usûllere göre incelenerek karara bağlanır.

Bölge idare mahkemesi, yaptığı inceleme sonunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka
uygun bulursa, istinaf başvurusunun reddine karar verir. Ayrıca, karardaki maddî yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise, gerekli düzeltmeyi yaparak aynı kararı vermesi mümkündür (İYUK.m.45/3). Bölge idare mahkemesi, ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulmadığı takdirde, istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesinin kararının kaldırılmasına karar verir.

Temyiz mercilerinin vermiş oldukları ara kararları ya da yürütmenin durdurulması gibi tedbir kararına karşı kararın düzeltilmesi yoluna gidilemez. Bu nedenle (I) yanlıştır.