VERGİ YARGILAMASI HUKUKU - Deneme Sınavı - 2

Yargı organlarının tarafların ileri sürdükleri delillerle bağlı olmaksızın, uyuşmazlık konusu olayın aydınlatılması için kendiliklerinden delil araştırması yapabilmesi, bunları yargılamaya sokabilmesi durumunda Re'sen araştırma ilkesinden bahsedilmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Başkası tarafından açılmış bir davanın sonucunda bir hakkı ya da borcu etkilenecek olan kimse, davacı ya da davalının yanında yer alma hakkına sahiptir. Başkası tarafından açılmış bir davanın sonucundan etkilenecek olan bir kimsenin, davacı veya davalının yanında yer almasına davaya katılma ya da kısaca müdahale denilmektedir. Vergi yargılaması hukukunda davaya katılma daha çok, genel düzenleyici işlemlere karşı açılan davalarda görülmektedir.

Davaya katılma, ayrı bir dilekçe ile yapılır. Dava dilekçesinde yer alması gereken hususlar, kural olarak katılma dilekçesinde de yer alır. Davaya katılan, hangi tarafa katıldığını, katılma talebinin nedenlerini, katılma dilekçesinde açıkça belirtmelidir. Davaya katılma, davanın her aşamasında olabilir. Bunun için belirli bir süre sınırlaması bulunmamaktadır. Başka bir deyişle, karar verilinceye kadar katılma talebinde bulunma
imkânı vardır.

Mahkeme kararlarının olağan kanun yollarına başvurulmadan veya olağan kanun yollarına başvurulması sonucunda kesinleşmesinden sonra, yani şekli ve maddi anlamda kesin hüküm haline gelmiş olan kararlara karşı başvurulan kanun yollarına olağanüstü kanun yolları denilmektedir. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Kanun’da sınırlandırılmış bir şekilde sayılmış olan sebeplere dayanılarak esas hükmün kaldırılmasını ve davanın yeniden incelenmesini sağlayan olağanüstü kanun yoluna iade-i
muhakeme ya da yargılamanın yenilenmesi denilmektedir. Yargılamanın yenilenmesi, bir mahkemece verilen ve kesinlik arz eden bir kararın belli bazı sebepler dolayısıyla aynı
mahkemece kaldırılmasını ya da değiştirilmesini sağlamaya yarayan bir olağanüstü kanun yoludur. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurabilmek için mahkemece verilmiş nihaî bir karar olmalı ve bu karar da kesin hüküm niteliği kazanmış bulunmalıdır. Bir karara
karşı yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilmek için, o karar aleyhine başvurulacak olağan kanun yolunun kalmamış olması gerekir. Bu itibarla, karara karşı istinaf ya da
temyiz yoluna başvurma imkânı varsa, yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulamaz. Danıştay’ın, temyiz aşamasında, işin esasına girmeden verdiği kararlara
karşı da yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilemez. Danıştay’ın temyiz yoluyla incelediği işlerde verdiği onama veya bozma kararları ise, esas karar olmadıklarından yargılamanın yenilenmesi yoluyla kaldırılmaları mümkün değildir. Bu nedenle doğru cevap "E" şıkkıdır.

Yargılamanın yenilenmesi nedenleri İdari Yargılama Usulü Kanununda sayma yolu ile belirtilmektedir. Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilmek için bu nedenlerden birine ya da birkaçına dayanmak gerekir. Bu nedenlerin dışındaki bir nedenden dolayı, bu yola gidilemez. Karardan sonra yeni bir belgenin ele geçmiş olması, karara esas alınan belgenin sahteliğinin anlaşılması, bilirkişinin bilerek gerçeğe aykırı rapor vermesi ve davaya bakması yasak olan Hakimin karar vermesi bu nedenler arasında yer almaktadır. Ancak Hakimin yürütmenin durdurulması kararı vermesi bu nedenler arasında yer almamaktadır. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

İstinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlara karşı Danıştay Başsavcısının başvurabileceği özel kanun yoluna kanun yararına temyiz denilmektedir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Hükmün açıklanması ancak, açıklanması istenilen, yani belirsiz veya çelişik olduğu iddia olunan kararı vermiş bulunan mahkemeden istenebilir. Böyle bir hükmün açıklanması, bir başka makamdan, mahkemeden veya bir üst mahkemeden istenemez. Çünkü, bir hükmün açıklanması ancak ve en iyi şekilde onu vermiş olan mahkeme tarafından yapılabilir. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Yanlışlıkların düzeltilmesi yolu ile kararın özünde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Bu itibarla hükmün kapsamı ne genişletilebilir ne de daraltılabilir. Hukuki yanlışlıklar, bu yolla giderilemez. Burada söz konusu olan maddi yanlışlıklardır. Bunlar da dosyanın incelenmesi ile kolayca düzeltilebilir. Bu maddi yanlışlıklardan biri de kararın hüküm fıkrasındaki hesap yanlışlıklarıdır. Varsa hesap yanlışlıkları düzeltilebilir. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Dava malzemesinin hazırlanmasında, tarafların yanında, mahkemenin de görevli olmasına re’sen araştırma ilkesi denir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Delil serbestisi ilkesi, uyuşmazlık konusu olayın gerçek mahiyetinin belirlenebilmesi için uygun olan her şeyin delil olabilmesidir. Belirli konuların belirli delillerle ispatı söz konusu olmadığı için, bu ilkenin doğal sonucu olarak, delillerin sayıca sınırlanması yoluna gidilmemektedir. Bu itibarla, belirli/sayılı şeylerin değil, delil olabilecek her şeyin ispat vasıtası olarak kabulü mümkündür. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Delillerin serbestçe değerlendirilmesi ilkesi, delillerin sayısı ile değil, değerlendirilmesi ile ilgilidir. Bu yönüyle bu ilke, delilden çok ispat konusuyla bağlantılıdır. Delil serbestisi ilkesi, delillerin çeşidi ve sayısı ile; delillerin serbestçe değerlendirilmesi ilkesi ise, delillerin niteliği ve ispat gücü ile ilgilidir. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

İlk dört seçenekte dava açma süresi ile ilgili verilen bilgiler doğru iken E seçeneği yanlıştır. Verilen bilginin aksine 'Vergi yargılaması hukukunda dava açma sürelerinin yöneldiği amaç, özel hukukta güdülen amaçlardan farklıdır.' 

Doğru cevap E'dir.

Vergi yargısının bağımsızlığı, vergi uyuşmazlıklarının özel görevli mahkemeler tarafından çözümlenmesi ve bu mahkemelerin verdikleri kararların da sadece bu konuda görevli yüksek mahkeme tarafından kanun yolu denetimine tâbi tutulması anlamına gelmektedir.

Uyuşmazlıklara bakmakla görevli ilk derece mahkemelerinin verdikleri nihaî (son) kararların hukuka ve gerçeğe uygunluğunun denetiminin sağlanması amacıyla bazı başvuru yolları benimsenmektedir. Bu başvurulardan bazıları ilk derece mahkemesi ve/ya da istinaf merciinin kararının denetimi amacıyla bir üst yargı merciine; bazıları da kararı veren yargı organına yapılmaktadır. Bu başvuruların bir kısmı, mahkeme kararının üst derece yargı mercii ve/ya da kararı veren mahkeme tarafından denetimi amacına yöneliktir. Bu amaçla yapılan denetimlere  kanun yolu denetimi; bu denetimin yapılması talebiyle yapılan başvurulara da kanun yolu başvurusu denilmektedir

Mahkemelerin verdiği nihaî kararların kesinleşmesine engel olan hukuk kurumuna olağan kanun yolu denilmektedir.

İdare ve vergi mahkemeleri ile bölge idare mahkemelerinin kesin olarak verdiği kararlar ile istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlardan niteliği bakımından yürürlükteki hukuka aykırı bir sonucu ifade edenler, ilgili bakanlıkların göstereceği lüzum üzerine veya kendiliğinden Başsavcı tarafından kanun yararına temyiz olunabilir (İYUK.m.51/1). Kural olarak, temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlara karşı Danıştay Başsavcısının başvurabileceği kanun yararına temyiz yolu da kesinleşmiş kararlara karşı başvurulan bir yol olması nedeniyle olağanüstü kanun yolu olarak nitelendirilmektedir.

Vergi yargısında, kural olarak, üç mercili ve iki dereceli bir yapılanma söz konusudur. Vergi mahkemesinin kararına karşı, davanın konusuna göre, tek hâkim tarafından verilen kararlar için bölge idare mahkemesi nezdinde istinaf yoluna; kurul hâlinde verilen kararlara karşı ise, Danıştay’a temyiz yoluna başvurma imkânı vardır.

Temyiz, olağan kanun yollarından en önemlisidir. Çünkü, temyiz talepleri, vergi yargılaması hukukunda en yüksek dereceli yargı mercii olan Danıştay tarafından incelenip karara bağlanmaktadır.