VERGİ YARGILAMASI HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

Cevaplarda verilen kanunlar, içtihat ve doktrin vergi yargılaması hukukunun kaynaklarındandır. Ancak yabancı ülke mevzuatı Türk hukuku açısından kaynak değildir.

Tarh aşamasına ilişkin uyuşmazlıklar, matrahın belirlenmesi, muafiyet ve istisna hükümlerinin uygulanması, vergilendirme işlemlerinin ilgiliye tebliği gibi hususlarda ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda,• verginin ikmalen, re’sen ya da idarece tarh edilmesi• vergi dairesince ceza kesilmesi •takdir ve tadilat komisyonu kararlarına dayanarak vergi salınması• tevkif yoluyla vergi alınması hâllerinde vergi davası açılabilmektedir. Ancak, vergi davası açabilmesi için verginin tarh edilmiş, cezanın kesilmiş, tadilat ve takdir komisyonu kararlarının tebliğ edilmiş olması; tevkifat yoluyla alınan vergilerde ise, istihkak sahiplerine ödemenin yapılmış ve ödemeyi yapan tarafından verginin kesilmiş olması gerekmektedir. Ödeme emri tebliğ edilmesi ise tahsil aşamasına ilişkindir.

Tahsil aşamasında,
• teminat istenilmesi,
• tahakkuka ve/ya da ihtiyatî tahakkuka dayanan ihtiyatî haciz uygulanması,
• ödeme emri tebliğ edilmesi,
• haciz uygulanması ve/ya da malların paraya çevrilmesi,
• tecil ve/ya da terkin taleplerinin reddedilmesi
işlemlerine karşı dava açılması mümkündür. A,B,C,D şıklarında verilenler tarh aşamasında dava edilebilecek konulardır.

Vergi kabahatlerinin tesbiti ve bunlara ilişkin cezaların uygulanması da yine vergi idaresi ile vergi ödevlisi arasında bazı uyuşmazlıkların ortaya çıkmasına kaynaklık etmektedir. Ancak, hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren bir vergi suçu için açılacak davaya bakmakla görevli yargı organı ceza mahkemesidir.

Vergi davasıyla ulaşılmak istenen sonuç,  işlemin iptali,  verginin terkini, vergi daha önceden tahsil edilmişse, onun iadesi,  ihtiyatî haciz ya da haciz uygulanmışsa bunun kaldırılmasıdır.

Genel olarak vergi davalarında, idare davalı durumundadır. Bu durum, idarenin kesin ve yürütülmesi gereken işlem düzenleme ya da kendiliğinden yürütme yetkisine sahip olduğu durumlarda kendini göstermektedir.

Mükellef, ihtirazî kayıtla beyanda bulunması hâlinde, kendi beyanına karşı dava açabilmektedir (İYUK.m.27/4). Ayrıca, beyana dayanan vergilendirme işleminde bir hata söz konusu ise, mükellefin hata düzeltme talebinin reddedilmesi hâlinde bu işleme karşı dava açabilmesi mümkündür (VUK.m.378/II). Bunlar dışında mükellefin kendi beyanına karşı dava açması mümkün değildir.

Vergi yargılaması hukukunda, avukat olmayan vekil tarafından dava açılması, ilk incelemede dikkate alınması gereken bir husustur. Şirketler ve/ya da ferdî işletmeler ya şirketi/ işletmeyi temsile yetkili olmayan bir çalışanları ve/ya da meslek mensupları aracılığıyla dava açma yoluna gidebilmektedir. Oysa, davanın ya işlemin muhatabı olan gerçek kişinin ve/ya da tüzel kişinin temsilcisi tarafından bizzat ya da avukat olan vekili tarafından açılması gerekmektedir. Davanın, dava açma ehliyeti olan kişinin avukat olmayan vekili tarafından açılması hâlinde, otuz gün içinde bizzat veya avukat aracılığıyla dava açılmak üzere dilekçenin reddine karar verilmesi gerekir (İYUK.m.15-1-d).

Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak bakması gereken davalar, Danıştay Kanunu’nun 24’üncü maddesinde düzenlenmektedir. Vergi uyuşmazlıkları bakımından Danıştay, ilk derece mahkemesi olarak;
• Cumhurbaşkanlığı Kararlarına,
• Cumhurbaşkanlığı ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere,
• Birden çok vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere,
karşı açılacak iptal ve tam yargı davalarını karara bağlamakla görevlidir.

Vergi uyuşmazlıklarına ilişkin davalar Danıştay ya da vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır. Bölge idare mahkemeleri, vergi uyuşmazlıkları bakımından doğrudan başvurulan ilk derece mahkemesi olmadıklarından, bu mahkemelere hitaben yazılmış dilekçelerle dava açılması mümkün değildir. Doğru cevap C'dir.

Vergi mahkemelerinde açılacak davalara ilişkin dilekçelerde yer alması gereken unsurlar şunlardır:

• Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasının,
• Davanın konusu ve sebepleri ile dayandığı delillerin,
• Davaya konu olan idarî işlemin, (örneğin, vergi/ceza ihbarnamesi ya da ödeme
emrinin) yazılı bildirim tarihinin,

• Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin
davalarda ve tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktarın,
• Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve
yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarasının, gösterilmesi gerekir.

Doğru cevap B'dir.

Aynı kişiyi ilgilendiren birden çok işleme karşı tek dilekçe ile dava açılabilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekir:

Doğru cevap B'dir

Bölge idare, idare ve vergi mahkemeleri her yıl 1 Eylül’de başlamak üzere, 20 Temmuz’dan 31 Ağustos’a kadar çalışmaya ara vermektedir. Doğru cevap D'dir.

Yürütmenin durdurulması taleplerine ilişkin itiraz mercileri şunlardır;
• Danıştay dava daireleri tarafından verilen bir kararda Vergi Dava Daireleri Kurulu;
• Bölge idare mahkemesi tarafından verilen bir kararda en yakın bölge idare mahkemesi;
• Vergi mahkemesinin kurul hâlinde veya tek hâkimle verdiği kararlarda, yargı çevresine dahil olduğu bölge idare mahkemesi;
• Çalışmaya ara verme süresi içinde vergi mahkemesi tarafından verilen kararlarda,
en yakın nöbetçi mahkeme veya kararı veren hâkimin katılmadığı nöbetçi mahkemedir.

Doğru cevap D'dir.

İtiraz mercii, dosyanın kendisine gelişinden itibaren yedi gün içinde karar vermek zorundadır. İtiraz üzerine verilen bu kararlar kesindir. Doğru cevap B'dir.

İdareye yapılan başvurulara, idare en geç altmış gün içinde yazılı olarak cevap vermekle yükümlüdür. Doğru cevap E'dir.

Yargı (yargılama faaliyeti), biri organik ve şeklî, diğeri maddî anlamda olmak üzere, iki açıdan tanımlanmaktadır. Organik ve şeklî anlamda yargı, mahkemelerin yaptıkları tüm iş ve işlemleri kapsamaktadır. Organik ve şeklî anlamdaki yargı tanımının ölçüsü, faaliyette bulunan makamdır. Böyle bir tanımın, yargı kavramını aydınlatmak için yeterli olmadığı açıktır. Çünkü, mahkemelerin her türlü faaliyeti yargılama faaliyeti değildir; mahkemelerin kalem (yazı) işlerinin yürütülmesi ve personelin yönetimi gibi idarî faaliyetleri de vardır. Ancak, organik ve şeklî tanımın başlıca faydası, çoğunlukla yargılama faaliyetinin başlangıcını haber verebilmesidir.

Bir mahkemenin faaliyetinin gerçekten yargılama olup olmadığını anlayabilmek için, yargının maddî anlamdaki tanımına bakmak gerekir. Maddî anlamda yargı, objektif hukukun, bağımsız hâkimler (mahkemeler) tarafından belli bir olaya uygulanmasıdır. Başka bir deyişle, maddî anlamda yargı, tarafsız bir mahkeme-hâkim tarafından, yargılama faaliyeti sonunda haklı olan taraf lehine verilen karardır (hükümdür). Bu karar kesinleşince, kesin hüküm niteliği kazanmaktadır. Bu bağlamda, bir davanın görülmesi ve karara bağlanması maddî anlamda bir yargılama faaliyettir. Maddî anlamda yargı, geniş anlamda yargılama fonksiyonu ve faaliyeti yanında, bu faaliyet sonunda ulaşılan kararı da kapsamaktadır. Bu kararın, taraflara eşit davranılması için önceden düzenlenmiş birtakım usûl kurallarına uyularak verilmesi hâlinde, bu faaliyet bir yargılama işlemi oluşturmaktadır.

Bu bağlamda I, III ve V numaralı seçeneklerde maddi anlamda yargıdan bahsedilmektedir.

Malî yargı, devletin ve diğer kamu idarelerinin gelir, gider, borçlanma, devlet mallarının yönetimi gibi malî hukukun konusuna giren tüm malî işlemlere ilişkin uyuşmazlıkların çözümlenmesini ve bu faaliyeti gerçekleştiren yargı kuruluşlarını içermektedir. Başka bir deyişle, malî yargı, geniş anlamıyla devletin gelir elde etmesi ve harcamalarda bulunmasından doğan uyuşmazlıkların çözümünü; vergi yargısı ise, sadece kamu gelirlerinden vergilere ilişkin uyuşmazlıkları konu edinmektedir. Bu itibarla, kamu gelir ve giderlerinin hukuka uygunluk denetimini içeren geniş anlamda malî yargının bir kolu olan vergi yargısı, sadece kamu alacaklarına ilişkin işlem ve eylemlerin denetimi ile görevlidir. Bu açıdan malî yargı terimi, vergi yargısına göre daha geniş kapsamlıdır. Vergi yargısı, malî yargının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Çünkü malî hukuk kavramına paralel olarak malî yargı, kamu gelirlerinden başka kamu giderlerinin de hukuka uygunluk denetimini içermektedir. Kamu giderleri bakımından görevli denetim organı kural olarak Sayıştay’dır. Sayıştay’ın kamu gelirleri konusunda, sınırlı ve dolaylı da olsa denetim görevi olduğuna ayrıca işaret etmek gerekir.

Yürütmenin durdurulması taleplerinin reddi veya kabulü kararlarına karşı, bir defaya mahsus olmak üzere, kararın tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde itiraz edilebilir. Doğru cevap A'dır.

Dava açmanın hukuki sonuçlarını yürütmenin dur(durul)ması, zaman aşımının kesilmesi, iddia ve savunmanın sınırlandırılması, derdestlik ve hüküm verme alt başlıkları altında ele almak mümkündür. Doğru cevap B'dir.