VERGİ YARGILAMASI HUKUKU - Deneme Sınavı - 12

Vergi uyuşmazlıklarında dava açılmasının tahsil işlemlerini durdurması ilkesinin üç istisnası vardır. Bu davalarda yürütmenin durdurulmasına karar verilmediği takdirde, tahsil işlemlerine devam edilmesi mümkündür. Yukarıda numaralandırılan durumlar bu üç istisnayı teşkil etmektedir.

Özel hukukta zamanaşımı, borcu eksik borç hâline getirdiği hâlde, kamu hukukunda ve dolayısıyla vergi
hukukunda zamanaşımı, hak düşürücü süreye yakın bir etkiye sahiptir. Bu bakımdan, özel hukuktaki zamanaşımı, mahkeme tarafından re’sen (kendiliğinden) dikkate alınamaz ve bunun dikkate alınması için zamanaşımı lehine olan tarafın def’i olarak ileri sürmesi; buna karşılık, vergi hukukunda zamanaşımının, kamu düzenine ilişkin olması nedeniyle tarafların herhangi bir beyanına gerek olmaksızın, mahkeme tarafından re’sen (kendiliğinden) dikkate alınması gerekir.

Yargı, devletin, genel anlamda hukuk düzeninin devam etmesi ve kişilerin sübjektif haklarının korunması amacını güden faaliyetidir.

Maddî Anlamda Yargı: Objektif hukukun, bağımsız hâkimler (mahkemeler) tarafından belli bir olaya uygulanmasıdır.

Ülkemizde, vergi uyuşmazlıklarının çözüm yolları anlamına gelen Malî Muhakeme, Malî Yargı, Malî Kaza, Vergi Muhakemesi, Vergi Kazası, Vergi Yargı, Vergi Yargısı, Vergi Yargılama, Vergi Yargılaması gibi terimler kullanılmaktadır.

Temel haklar arasında yer alan hak arama hürriyeti de Anayasa’nın 36’ncı maddesinde düzenlenmektedir.

Vergi yargılaması hukukunun işlevleri, uyuşmazlıkları sona erdirme işlevi, menfaatler dengesini kurma işlevi, içtihat yaratma işlevi, hukukî güvenlik sağlama işlevi ve vergi adaletini sağlama işlevi başlıkları altında ele alınmaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nun 371’inci maddesinde yer alan pişmanlık ve ıslah hükümlerinin Emlâk Vergisinde uygulanmayacağına ilişkin hüküm, Danıştay içtihadının kanunlaşması yönünde verilebilecek önemli bir örnektir.

Hukukî Güvenlik: Herkesin bağlı olacağı hukuk kurallarını önceden bilmesi, tutum ve davranışlarını buna göre düzenlemesi demektir.

Türkiye’de mevcut vergi yargısı 6.1.1982 tarihinde kabul edilmiş bulunan üç kanunla düzenlenmektedir. Bunlar, 2575 sayılı Danıştay Kanunu (DşK.); 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun (BİMK) ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usûlü Kanunu (İYUK)’dur.

Bölge idare mahkemesi başkanı,
• Mahkemeyi temsil etmek;
• Bölge idare mahkemesi başkanlar kuruluna ve adalet komisyonuna başkanlık
etmek, alınan kararları yürütmek;
• Bölge idare mahkemesi dairelerinden birine başkanlık etmek;
• Mahkemenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasını sağlamak ve bu yolda uygun
göreceği önlemleri almak;
• Bölge idare mahkemesinin genel yönetim işlerini yürütmek;
• Bölge idare mahkemesi memurlarını denetlemek ve denetletmek, personelden
kendisine doğrudan bağlı olanlar hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını
uygulamak;
• Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın
giderilmesi için başkanlar kuruluna başvurmak;
• Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmakla görevlidir (BİMK.m.3/B, a-h).
• Hukuki veya fiili nedenlerle bir dairenin kendi üyeleri ile toplanamadığı hallerde
ilgisine göre diğer dairelerden kıdem ve sıraya göre üye görevlendirmek.

Dava: Bir başkası tarafından sübjektif hakkı ihlâl edilen veya tehlikeye sokulan veya kendisinden haksız bir talepte bulunulan kimsenin, mahkemeden hukukî koruma istemesidir.

Dava hakkı: Bir sübjektif hakkın mahkemeler aracılığıyla ileri sürülmesi yetkisine dava hakkı denilmektedir.

Vergi davasıyla ulaşılmak istenen sonuç,
• işlemin iptali,
• verginin terkini,
• vergi daha önceden tahsil edilmişse, onun iadesi,
• ihtiyatî haciz ya da haciz uygulanmışsa bunun kaldırılmasıdır.

İptal davası: İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptalleri için menfaatleri ihlâl
edilenler tarafından açılan davadır.

Tam yargı davası: İdarî eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan davadır.

Davacı: Sübjektif hakkı ihlâl edildiği veya tehlikeye sokulduğu ya da kendisinden haksız bir talepte bulunulduğu iddiasıyla dava açarak mahkemeden hukukî korunma talep eden kişidir.

Davalı: Bir sübjektif hakkı ihlâl ettiği veya tehlikeye soktuğu veya haksız bir talepte bulunduğu gerekçesiyle kendisine karşı hukukî korunma talep edilen
kişidir.

Dava ehliyeti, kişinin kendisinin bizzat veya yetkili kılacağı bir temsilci (vekil) aracılığı ile bir davayı, davacı veya davalı olarak takip etme ve usûl işlemlerini
yapabilme ehliyetidir.

Davaya katılma: Başkası tarafından açılmış bir davanın sonucundan etkilenecek olan bir kimsenin, davacı veya davalının yanında yer almasına davaya katılma ya da kısaca müdahale denilmektedir.