VERGİ UYGULAMALARI

Kurumlar vergisine neden gerek olduğuna dayanak oluşturan sebepler;

• Vergi yükümlüsü durumundaki kurumlar, ortaklarından ayrı bir iktisadi güce sahiptir.
• Kurumlar, gerçek kişilerin sahip olmadığı sınırlı sorumluluk içinde kalabilme, tahvil veya hisse senedi çıkarabilme, bazı giderleri indirebilme, teşvik tedbirlerinden yararlanabilme gibi bazı ayrıcalıklara sahiptir.
• Sermaye vergisi yapısında olan kurumlar vergisi aynı zamanda “ayırma ilkesinin” uygulama aracı olabilir.
• Kurumlar vergisi uygulaması, tekelleşmenin önlenmesi açısından bir araç olarak kullanılabilir.
• Kurumların kâr dağıtmaması hâlinde ortaklarından gelir vergisi alınması mümkün olmaz.
• Kurumlar vergisi, devletin daha fazla gelir elde etmesine olanak sağlaması nedeniyle verginin “mali amacını” gerçekleştirmesine yardımcı olur. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

İşletmelerin hukuki yapısı kurumlar vergisine tabi olacak şekilde yapılandırıldığında, gelir vergisine göre bazı avantajlar ortaya çıkmaktadır. Bu avantajlar;

Gelir vergisi mükellefleri, ödenmeyen vergiler bakımından bütün mal varlığıyla sorumludur. Sınırsız sorumluk olarak nitelenen bu durum kurumlar vergisine tabi şirketlerde (özellikle anonim şirketlerde) söz
konusu değildir.
Gelir vergisine tabi olarak ticari kazanç elde edenler, yanlarında çalışan eş ve küçük çocuklarına yapmış oldukları ücret ödemelerini gider olarak düşürmezler. Kurumlar vergisinde bu yönde bir kısıtlama yoktur.
Gelir vergisi yapı olarak, artan oranlıdır. Vergi matrahı arttıkça matraha uygulanan oran kademeli olarak artmakta ve %40’a ulaşmaktadır. Kurumlar vergisi ise düz oranlı yapıya sahip olduğundan matrahın arttığı hâllerde ciddi avantajlar ortaya çıkarmaktadır. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Anonim şirket; bir unvana sahip, esas sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mevcut mal varlığı ile sorumlu bulunan bir şirket türüdür. 
Hisseli komandit şirket; bir ticaret unvanı altında ticaret yapmak amacıyla sermayesi paylara bölünen, ortaklardan bir kısmının şirket alacaklılarına karşı sınırsız sorumlu (komandite) ve bir kısım ortakların şirkete koydukları sermaye ile sınırlı sorumlu (komanditer) olduğu şirket türüdür.
Limited şirket; iki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulup ortakların sorumluluğu koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve esas sermayesi belli olan şirket türüdür.

Kurumlar Vergisi Kanunu, tüzel kişiliklerinin olup olmadığına bakılmaksızın bazı oluşumları da kanunun uygulanması bakımından sermaye şirketi olarak kabul etmiştir. Bunlar; yabancı sermaye şirketleri, fonlar, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları,dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, kurumlar vergisi mükellefi olacak şekilde mükellefiyet tescili talep eden iş ortaklıkları. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Kurumlar vergisi mükelleflerinden tüzel kişiliğe sahip olanlardan “kanuni merkezi” veya “iş merkezi”nden herhangi biri Türkiye’de olanlar tam mükellef olarak kabul edilir.
Kanuni merkez; kurumların tüzük, ana sözleşme veya kuruluş kanunlarında gösterilen yerdir. İş merkezi ise iş bakımından faaliyet ve işlemlerin bilfiil toplandığı ve idare edildiği yerdir. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Kurum kazancının tespitinde genel olarak gelir vergisindeki ticari kazancın tespitindeki mantık geçerlidir. Bununla beraber, kurum olmanın ortaya çıkardığı farklılıktan kaynaklanan değişiklikler de söz konusudur.

Kurumlar vergisi matrahına ulaşılırken gider olarak kabul edilmeyen indirimlerde bulunmaktadır. Bunlar aşağıda kısaca açıklanmaktadır.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinde üç şart şeklinde düzenlenmiştir. Bu üç şart bir arada gerçekleşirse vergilendirme Türkiye’de yapılacaktır. Üç şartın bir arada gerçekleşmemesi durumunda yabancı kurum kontrol edilen konumda olsa bile kazancı
Türkiye’de kurumlar vergisine tabi tutulmayacaktır. Bu üç şart şunlardır;
Kazançta Pasif Nitelikli Gelirlerin Ağırlıkta Olması: Kontrol edilen yabancı kurumun (yurt dışı iştirakin) ilgili yıldaki toplam gayrisafi hasılatının %25 (yüzde yirmibeş) veya fazlasının “pasif nitelikli gelirlerden” meydana gelmesi gerekir. Pasif nitelikli gelir ile faiz, kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış gelirleri ve benzerleri kastedilmektedir.
Kazancın Düşük Vergi Yükü Taşıması: Kontrol edilen yabancı kurumların kazançlarının Türkiye’de vergilendirilmesi için getirilen bir diğer şart; kazanç üzerinden %10’dan az oranda gelir veya kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yükü taşımasıdır.
Gayrisafi Hasılatın Belli Bir Tutarı Aşması: Kontrol edilen yabancı kurumların kazançlarının Türkiye’de vergilendirilmesi için getirilen son şart; kontrol edilen yabancı kurumun yıllık gayrisafi hasılatının belli bir tutarı (TL 100.000 karşılığı yabancı para) aşmasıdır.

Yapı kooperatifleri bazı şartları sağlamaları hâlinde kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanmaktadır. Bu şartlar;
• Ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması,
• Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi,

• Yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklarla iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir iş yeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz) ilişkin hükümler bulunması ve bu hükümlere fiilen uyulması,
• Kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer verilmemesi,
• Yapı ruhsatı ile arsa tapusunun kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olması, gerekmektedir. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan anonim ve limitet şirket niteliğindeki şirketlerin sermayesine iştirak eden kurumların, bu iştiraklerinden elde ettikleri aşağıdaki şartları taşıyan iştirak kazançları aşağıdaki şartlarla kurumlar vergisinden istisnadır.

• İştirak payını elinde tutan şirketin, yurt dışı iştirakin ödenmiş sermayesinin en az %10’una sahip olması,
• Kazancın elde edildiği tarih itibarıyla iştirak payının kesintisiz olarak en az bir yıl süreyle elde tutulması,
• Yurt dışı iştirak kazancının kâr payı dağıtımına kaynak olan kazançlar üzerinden ödenen vergiler dâhil iştirak edilen kurumun faaliyette bulunduğu ülke, vergi kanunları uyarınca en az %15 oranında gelir ve kurumlar vergisi benzeri toplam vergi yükü taşıması,
• İştirak kazancının elde edildiği hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmesi. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Kurumların en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların %75’lik kısmı ile aynı süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazların satışından doğan kazançların %50’lik kısmı vergiden istisna edilmiştir. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Kurumlar vergisinin mükellefi durumunda olan kurumların oluşumunun temelinde gerçek kişilerin olması ve gerçek kişilerin gelir vergisi yükümlüsü olmaları nedeniyle aynı
kaynağın iki kez vergilendirildiği akla gelebilir. Bu durumun çeşitli sebepleri bulunmaktadır. Bu sebepler;
• Vergi yükümlüsü durumundaki kurumlar, ortaklarından ayrı bir iktisadi
güce sahiptir.
• Kurumlar, gerçek kişilerin sahip olmadığı sınırlı sorumluluk içinde kalabilme, tahvil veya hisse senedi çıkarabilme, bazı giderleri indirebilme, teşvik
tedbirlerinden yararlanabilme gibi bazı ayrıcalıklara sahiptir.
• Sermaye vergisi yapısında olan kurumlar vergisi aynı zamanda “ayırma ilkesinin” uygulama aracı olabilir.
• Kurumlar vergisi uygulaması, tekelleşmenin önlenmesi açısından bir araç
olarak kullanılabilir.
• Kurumların kâr dağıtmaması hâlinde ortaklarından gelir vergisi alınması
mümkün olmaz.
• Kurumlar vergisi, devletin daha fazla gelir elde etmesine olanak sağlaması
nedeniyle verginin “mali amacını” gerçekleştirmesine yardımcı olur.

Dernek ve vakıf tüzel kişilikleri kurumlar vergisi mükellefi değildir. Vergi mükellefiyeti, bunların iktisadi amaç taşıyan işletmeleri için söz konusudur

Kurumlar vergisi mükelleflerinden tüzel kişiliğe sahip olanlardan “kanuni merkezi” veya “iş merkezi”nden herhangi biri Türkiye’de olanlar tam mükellef olarak
kabul edilir

Hem kanuni merkezi hem de iş merkezi Türkiye’de olmayan kurumlar Türkiye’den
kazanç elde etmeleri hâlinde dar mükellef sayılırlar.

Menkul Kıymetlerin İhraç Giderleri
Bu giderler; hisse senedi ve tahvillerin basım, ilan, mahkeme, noter tasdiki, tescil
ve benzeri giderlerini içermektedir.

Kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanunu’nda ve diğer kanunlarda yer alan giderlere ek olarak Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8. maddesinde yer alan giderler de düşülecektir. Bu giderler;

Menkul Kıymetlerin İhraç Giderleri

Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri

Genel Kurul Toplantıları, Birleşme, Fesih ve Tasfiye Giderleri

Komandite Ortağın Kâr Payı

Katılım Bankalarının Ödedikleri Kâr Payları

Sigorta Teknik İhtiyatları

Kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanunu’nda ve diğer kanunlarda yer alan giderlere ek olarak Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 8. maddesinde yer alan giderler de düşülecektir. Bu giderler;

Menkul Kıymetlerin İhraç Giderleri

Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri

Genel Kurul Toplantıları, Birleşme, Fesih ve Tasfiye Giderleri

Komandite Ortağın Kâr Payı

Katılım Bankalarının Ödedikleri Kâr Payları

Sigorta Teknik İhtiyatları

Pasif nitelikli gelir ile faiz, kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış gelirleri ve benzerleri
kastedilmektedir.

Yapı kooperatifleri bazı şartları sağlamaları hâlinde kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanmaktadır. Bu şartlar;
• Ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması,
• Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi,
• Yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklarla iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir iş yeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz) ilişkin hükümler bulunması ve bu hükümlere fiilen uyulması,
• Kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer verilmemesi,
• Yapı ruhsatı ile arsa tapusunun kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olması.

Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan anonim ve limitet şirket niteliğindeki şirketlerin sermayesine iştirak eden kurumların, bu iştiraklerinden elde ettikleri aşağıdaki şartları taşıyan iştirak kazançları aşağıdaki şartlarla kurumlar
vergisinden istisnadır.
• İştirak payını elinde tutan şirketin, yurt dışı iştirakin ödenmiş sermayesinin en az %10’una sahip olması,
• Kazancın elde edildiği tarih itibarıyla iştirak payının kesintisiz olarak en az
bir yıl süreyle elde tutulması (Rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle veya yurt
dışı iştirakin iç kaynaklarından yapılan sermaye artırımları nedeniyle elde
edilen iştirak payları için sahip olunan eski iştirak paylarının elde edilme
tarihi esas alınır.),
• Yurt dışı iştirak kazancının kâr payı dağıtımına kaynak olan kazançlar üzerinden ödenen vergiler dâhil iştirak edilen kurumun faaliyette bulunduğu
ülke, vergi kanunları uyarınca en az %15 oranında gelir ve kurumlar vergisi
benzeri toplam vergi yükü taşıması; iştirak edilen şirketin esas faaliyet konusunun, finansal kiralama dâhil finansman temini veya sigorta hizmetlerinin sunulması ya da menkul kıymet yatırımı olması durumunda, iştirak
edilen kurumun faaliyette bulunduğu ülke, vergi kanunları uyarınca en az
Türkiye’de uygulanan kurumlar vergisi oranında gelir ve kurumlar vergisi
benzeri toplam vergi yükü taşıması,
• İştirak kazancının elde edildiği hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmesi.