VERGİ UYGULAMALARI

Tasarruf araçları olarak nitelendirilen menkul kıymetlerden sağlanan faiz, kar payı ve benzeri gelirler menkul sermaye iradı olarak nitelendirilmektedir. Menkul sermaye iradı Gelir Vergisi Kanunu’nun 75. maddesinde; “sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışındaki sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır” şeklinde tanımlanmıştır. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Menkul sermaye iratları genellikle stopaj yoluyla vergilendirilir. Menkul sermaye iradı için beyanname verilmesinin gerektiği durumlarda; menkul sermaye iradının net tutarının tespiti; menkul kıymetlerin korunması için yapılan giderler (sigorta ettirilmesi, kiralık kasa gideri), iradın tahsil edilmesi için yapılan giderlerin (vekalet gideri, komisyonlar), ödenen vergi ve harçlar (damga vergisi) için yapılan giderlerin düşülmesi yoluyla yapılır.
Vergi sorumluları, menkul sermaye iradı elde eden hak sahiplerine ödeme yaparken GVK’nin 94. maddesinde belirtilen oranlarda kesinti yapmak ve kesintileri yapıldığı ayı izleyen ayın 26. günü akşamına kadar beyan edilip vergi dairesine ödenmek zorundadır. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Zirai kazançları nedeniyle stopaj usulüne tabi olan çiftçiler, elde etmiş oldukları kazanç tutarı ne olursa olsun zirai kazançları için beyanname vermezler. Diğer kazançları için beyanname vermelerinin gerekmesi hâlinde stopaj yoluyla vergisi ödenmiş zirai kazançlarını beyannameye dahil etmezler. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Gelir vergisinin üniter yapısı nedeniyle gelir kaynaklarından bazıları için zarar söz konusu olması hâlinde bu zararların diğer kaynaklardan elde edilen
kazanç ve iratlardan indirilmesi mümkündür. Bu konuda bazı kısıtlamalar
bulunmaktadır.  Ortaya çıkan zararların ilgili yılda düşülmesinin mümkün olmaması nedeniyle ilerideki yıllarda düşülmesi süreyle sınırlandırılmıştır. Buna göre, doğduğu yılı izleyen 5 yılda indirilmeyen zararın daha sonra indirilmesi mümkün değildir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Mükellefler tarafından verilen yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, beyan edilen gelirin ilgili bulunduğu yıla ait ödenen geçici vergi indirilir. Ödenmiş olan geçici verginin beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden fazla olması hâlinde, fazlalık mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilir. Mahsup sonrası da fazlalık bulunması hâlinde o yılın sonuna kadar başvurulması hâlinde iade edilir.
Ticari kazancını gerçek usulde tespit eden birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile
serbest meslek kazancını gerçek usulde tespit eden serbest meslek erbapları geçici vergiye tabidir. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Evin kiraya verilmesi nedeniyle  elde edilen gelir gayrimenkul sermaye iradıdır. Bay A ticari kazancı dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olduğundan konut istisnasından yararlanamaz ve kira gelirini gayrimenkul sermaye iradı olarak yıllık gelir vergisi beyannamesine dahil etmek zorundadır. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Birden fazla işverenden ücret alanların birinci işveren dışındaki işverenlerden elde ettikleri ücretlerin toplamı 2020 yılında 49.000 TL yi
aşmaması hâlinde beyanname verme zorunlulukları yoktur. Bu durumda A'nin birinci işverenden aldığı 90.000 TL’lik ücret dikkate alınmaz. İkinci işverenden aldığı ücretin yıllık brüt tutarı 49.000 TL’yi aşmadığı için A beyanname vermek zorunda değildir. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Doktor A,serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek usulde vergiye tabi olduğundan beyanname verecektir. A’nın almış olduğu ücret geliri ve işyeri kirası stopaj yoluyla vergilendirildiğinden ve her biri  49.000 TL’lik sınırı aşmadığı için beyannameye dahil edilmeyecektir. Sonuç olarak Doktor A vereceği beyannamede serbest meslek kazancına  yer verecektir. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Gelir Vergisi Kanununda gayrimenkul sermaye iradı sağlayan mal ve haklar:

Gayrimenkul Olarak Tescil Edilen Haklar: Tapu siciline tescil edilen bağımsız,
devredilebilir ve süreklilik taşıyan hakların kiraya verilmesi hâlinde de elde edilen
gelir gayrimenkul sermaye iradıdır.

Telif Hakları: Telif haklarının yaratıcıları (ölmüş olmaları hâlinde kanuni mirasçıları)
dışındakiler tarafından kiraya verilmesinden elde edilen kazançlar gayrimenkul
sermaye iradıdır.

Sınai ve Ticari Haklar: Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira
beratı, alâmetifarika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model,
plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, gizli formül veya
üretim tekniğinin kiraya verilmesinden elde edilen gelirler.

Gayrimenkul tanımına giren mal ve haklar dolayısıyla gayrimenkul sermaye iradı
elde edilmiş sayılmak için söz konusu mal ve hakların sahibi olunması şart değildir.

Gayrimenkul sermaye iratlarında elde etme “tahsil esasına” bağlanmıştır.
Aşağıdaki durumlar da tahsil kapsamına girmektedir:
• Bilgi verilmesi şartıyla adlarına, kamu kuruluşuna, icra dairesine, bankaya,
noter ve postaya para yatırılması,
• Kira alacağının başka bir kişiye temliki,
• Gayrimenkule yapılan harcamalar nedeniyle bedelsiz oturulması,
• Sağlanan başka menfaatler nedeniyle bedelsiz oturulması.
Geçmiş yıl kiralarının sonraki yıllarda ödenmesi hâlinde, bu kiralar ödemenin
yapıldığı yılda elde edilmiş kabul edilir. Gelecek yılların kiralarının peşin ödenmesi
hâlinde ise her biri ait olduğu yılın kira geliri sayılır.
Kiralar genellikle nakit olarak tahsil edilir.

Kiraya verilen mal ve haklara ilişkin sigorta giderleri, Kiraya verilen mal ve haklar için ayrılan amortismanlar, Kiraya veren tarafından yapılan bakım ve onarım giderleri hasılattan düşebilecek giderler arasındadır.

Gayrimenkul sermaye iradı elde eden mükellefler istemeleri hâlinde herhangi bir
belge gerekmeksizin hasılatın % 15’ini götürü gider olarak düşebilirler.

Götürü gider usulünü seçen mükellefler bu usulü iki yıl üst üste uygulamadan gerçek usule geçemezler.

Yukarıda belirtilen özellikleri taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın bazı gelirler
menkul sermaye iradı sayılmaktadır.
Kâr Payları: Bu gruba; hisse senetlerinden, yatırım fonlarından elde edilen kâr
payları, limitet şirket ortaklarının kâr payları, iş ortaklıklarından ortakların elde
ettikleri kâr payları, adi komandit şirketlerde komanditer ortakların kâr payları,
kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar, yönetim kurulu başkanı ve üyelerine verilen
kâr payları, girmektedir.
Faizler: Bu gruba; her türlü tahvil faizleri, hazine bonoları ile Toplu Konut
İdaresi ile Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul
kıymet gelirleri, her türlü alacak faizi, mevduat faizleri, repo ve ters repo gelirleri,
faizsiz bankacılık sisteminden elde edilen kar payları girmektedir.

Vergi sorumluları, menkul sermaye iradı elde eden hak sahiplerine ödeme yaparken
GVK’nin 94. maddesinde belirtilen oranlarda kesinti yapmak ve kesintileri
yapıldığı ayı izleyen ayın 26. günü akşamına kadar beyan edilip vergi dairesine
ödenmek zorundadır.

İstisna sınırları içinde kalan gelirler için beyanname verilmez. Örneğin, elde edilen
kira geliri toplamının konut istisnası sınırını aşmaması hâlinde (konut istisnasından
yararlanma şartlarını taşıyanlar için) beyanname verilmesine gerek yoktur.

Ortaya çıkan zararların ilgili yılda düşülmesinin mümkün olmaması nedeniyle ilerideki yıllarda düşülmesi süreyle sınırlandırılmıştır. Buna göre, doğduğu yılı izleyen 5 yılda indirilmeyen zararın daha sonra indirilmesi mümkün değildir.

Genel ve özel bütçeli idarelere, il özel idareleri ile belediyelere, köylere ve kamuya
yararlı derneklere ve Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara
makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların; beyan edilen gelirin % 5’ini
(kalkınmada öncelikli yörelerde % 10’unu) aşmayan kısmı gelirden indirilir.

Buna göre kişi 10 bin ₺ gelirinin %10'unu beyan edilen gelirden indirebilir.

10000 x 0.10 = 1000 ₺'dir.