Vergi Hukukunda Süreler

Vergi hukukunda süre, vergilendirme ile ilgili ödevlerin yerine getirilmesinde kanuni, idari ya da yargısal olarak belirlenen ve uyulması gereken zaman boyutudur. Mükelleflerin vergisel ödevlerinin belli süreler içinde yerine getirmesi gerekli ve önemlidir. Çünkü Türk Vergi Sistemimizde maddi
ve şekli ödevlerin yerine getirilebilmesi için mükellefler açısından süreler belirlenmiştir.

Organik sınıflandırma, süreyi koyan devlet organlarına göre yapılır. Bu yönüyle süreler yasama organı, yürütme organı veya yargı organı tarafından belirlenebilmektedir.

Kurumlar vergisi beyannamesi, hesap döneminin kapandığı ayı takip eden dördüncü ay içinde mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine beyan edilir (KVK. m.14) ve beyannamenin verildiği ayın sonuna kadar ödenir (KVK. m.21). Böylelikle Nisan ayı sonuna kadar ödenmesi gereken vergi kanun gereği tek seferde taksitsiz olarak ödenmektedir.

Bu sürenin özelliği idare tarafından belirlenmesi, kanunda açıkça süresi belirtilmemiş hallerde verilmesi, mükellefe tebliğ edilmesi ve 15 günden aşağı olmamasıdır.

Yargısal sürelerde vergi uyuşmazlıklarının yargı organlarınca çözümü aşamasında gerekli hallerde, yargı organlarının, belli işlemlerinin yapılmasını sağlamak üzere, ilgililere tebliğ edilmek kaydıyla belirlenen süreler kastedilmektedir. Kısacası yargısal süreler vergi yargısı organlarının verdikleri sürelerdir.

Tahakkuk zamanaşımında, vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak 5 yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar (VUK. m.114). Tahakkuk zamanaşımında başlangıç vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği yılı takip eden yılı başı olarak belirlenir.

Tahsil zamanaşımı kesen nedenler vardır (AATUHK. m.103). Bu nedenler şunlardır; Ödeme, ödeme emrinin tebliği, haciz uygulaması, cebren tahsil ve takip sonucu yapılan tahsilat, mal bildirimi, mal edinme, mal artırımlarının bildirilmesi, yargı kuruluşlarınca bozma ya da icranın ertelenmesi kararlarının verilmesi, kamu alacağının teminata bağlanması, iki kamu kurumu arasında mevcut bir borç için alacaklı kamu kurumu tarafından borçlu kamu kurumuna borcun ödenmesi için yazı ile başvurulması, kamu alacağının özel kanunlara göre ödenmek üzere başvuruda bulunulması ve/veya ödeme planına bağlanması gibi durumlarda zamanaşımı kesilir. Kesilmenin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren zamanaşımı yeniden işlemeye başlar.

Düzeltme zamanaşımı süresi; zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın yapıldığı, ilan yolu ile tebliğ edilip vergi mahkemesinde dava konusu yapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edileceği, ihbarname ve ödeme emri ilan yoluyla tebliğ edilen vergilerde 6183 sayılı Kanun’a göre haczin yapıldığı tarihten başlayarak 1 yıldan aşağı olamaz (VUK. m.126).

Mükellef ve sorumluların ödevleri ile ilgili süreler Vergi Usul Kanunu ve diğer kanunlarda düzenlenmiştir. Bu süreler de kanunla, idarece ve yargı organlarınca belirtilen sürelerde ödevlerin yapılması gerekmektedir. Örneğin işe başlama ve işi bırakma (VUK. m.168). Buna göre işi bırakanların bu eylemi vergi dairesine 1 ay içinde bildirme zorunlulukları vardır.

Bir takvim yılına ilişkin beyanname ertesi takvim yılının Mart ayı içerisinde vergi dairesine verilir (GVK. m.92). Eğer beyanname bu süre içinde verilmezse re’sen tarh nedenidir (VUK. m.30).

Süre hafta ya da ay olarak belirtilmişse, başladığı güne son hafta ya da ayda tekabül eden günün mesai saatinin sonunda sona erer. Sürenin bittiği ayda, başladığı güne tekabül eden bir gün yoksa o ayın son günü tatil saatinde biter.

Herhangi bir olayın mücbir sebep olabilmesinde, ilgili kişinin olayda herhangi bir kusurunun olmaması, olayın kişinin iradesi dışında aniden ortaya çıkması, ilgilinin olayı önleyememesi ve olayın
ilgilinin vergisel ödevlerini yerine getirmesine engel olması gerekli ve önemlidir

Kanundaki diğer bir mücbir sebep hali tutukluluktur. Ancak kanun koyucu “mahkumiyet” halini
değil, “tutukluluk” halini mücbir sebep olarak kabul etmektedir. Mahkumiyet uzun süreli ve kalıcı
bir tutukluluk hali olmasına karşın, tutukluluk ise geçici olduğundan mücbir sebep hali olarak kabul
edilmektedir. Tutukluluk halinde tutukluluğun başından sonuna kadar mücbir sebep hali vardır.

Mücbir sebepler mükellefler, sorumlular ve kanuni temsilciler için geçerlidir.

Mücbir sebep vergiyi doğuran olayı etkilemez. Vergi borcunun mükellef açısından doğmasından
sonra mükellefin yerine getirmesi gereken vergisel ödev ve işlemlerin süresini uzatır.

Mücbir sebebin devamı müddetince süreler ve tarh zamanaşımı süreleri durur, işlemez. Ancak tahsil zamanaşımı işlemeye devam eder. Zor durumda süre, zor durum devamı müddetince değil, en çok kanuni sürenin bir katına kadar, kanuni süre bir aydan kısa ise bir aya kadar uzayabilir. Kanuni sürenin belirtilen sınırlar içinde ne kadar uzayacağı idarenin takdir yetkisine bağlıdır.

Ölüm süreleri uzatan nedenlerden olup, kanunda mücbir sebepler dışında düzenlenmiştir. Ölüm halinde vergiye ilişkin ödevleri yerine getirme sorumluluğu, mirası reddetmemiş kanuni ve mansup mirasçılara geçer. Mirasçılardan her biri de ölümün vergi borçlarından miras hisseleri nispetinde sorumlu olurlar (VUK. m. 12). Ölüm halinde mirasçıların vergisel ödevlerini hemen yerine getirilmeleri için belli bir süre verilir.

Gelir vergisinde ölüm halinde, beyannamenin ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verileceğine ilişkin özel bir hüküm bulunmaktadır (GVK. m. 92). Bu nedenle tacir A’nın 01.01.2020 – 03.02.2020 arası dönem için en geç 03.06.2020 tarihine kadar (hafta sonuna denk geldiği zaman takip eden ilk iş günü mesai bitimine kadar) ilgili vergi dairesine, mirası reddetmemiş kanuni ve/veya mansup mirasçıları tarafından beyannamenin verilmesi gerekecektir.  Ancak belirtilen 4 aylık bu süreye, ayrıca Vergi Usul Kanunu’nun 16. maddesinde belirtilen 3 aylık sürenin ilave edilmesi söz konusu değildir. Verilen bu beyanname cari yıla ilişkin beyanname olup, kısıt döneme aittir. 

5604 sayılı Mali Tatil İhdas Edilmesi Hakkında Kanuna göre her yıl Temmuz ayının 1’inden 20’sine kadar (yirminci gün dahil olmak üzere) mali tatil uygulanır (MTİEHK. m. 1). Haziran ayının son günü
tatil olursa, mali tatil, Temmuz ayının ilk iş gününü takip eden günde başlar.

Adli tatil her yıl 20 Temmuz ile 31 Ağustos (31 Ağustos dahil) arasında uygulanmaktadır (İYUK. m.
61). Adli tatil normal mahkemeler için geçerli bir uygulama olup, nöbetçi mahkemeler ve savcılıklar bu esnada görevlerini yapmaya devam ederler. Adli tatil dava açma süreleri üzerinde etkilidir. Dava açma sürelerinin son günü adli tatile denk geldiği zaman, dava açma süresi adli tatilin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren 7 gün uzar (İYUK. m. 8).