VERGİ TEORİSİ

Vergi uyumunda etkili olan sınırlar hukuki, ekonomik, politik, mali ve benzeri sınırlardır. Vergi yansıması, verginin ikame etkisi, vergi kaçırma ve vergiden kaçınma ise mükellef kaynaklı yani mikro sınırlardır.

Bir bireyin gelirinin tümünün vergilendirilmesine müsadere denir. Müsaderede kişinin tüm gelirine devlet el koyar.

Vergi oranları ile vergi hasılatı arasındaki ilişki Laffer Eğrisi yardımı ile açıklanabilir.

Vergi yansıması vergi mükellefinin üzerindeki vergi yükünü başkalarına aktarmasıdır.

Yasal açıdan bakıldığında vergi kaçırmak, mükellefin vergi yükünü yasa dışı yollarla azaltmasıyken, vergiden kaçınma mükellefin vergi yükünü yasal yollarla düşürmesidir. Vergiden kaçınmada temel üç yöntem kullanılabilir: Birincisi, vergi nedeniyle kişi malı satın almayabilir. İkincisi, vergi nedeniyle kişi vergili malı stok yapabilir. Üçüncüsü, kişiler alışveriş, ticaret veya yatırım yapmak için düşük vergi oranı uygulanan veya hiç vergi olmayan yerleri (vergi cennetleri gibi) tercih edebilir.

Stoklama vergiden kaçınma yöntemlerinden biridir.

Beklenen fayda modelinde mükellefin tek amacı gelirini maksimize etmektir.

Psikolojik modeller vergi kaçırmada caydırıcı faktörleri üç ana gruba ayırır: devletin uyguladığı cezalar olan yasal yaptırımlar; kişinin ait olduğu gruptaki sosyal norma uygun olarak davranmadığı zaman karşılaşacağı utanç ve kaybedeceği saygınlığı ifade eden toplumsal etki yani sosyal ayıplama ve kişinin kendi kendisine uyguladığı
bir ceza olan suçluluk duygusu yani vicdan azabıdır.

Birçok çalışma denetim oranlarının vergi uyumu üzerindeki olumlu etkisini ortaya koymuştur. Yüksek vergi oranları ve algılanan vergi adaletsizliği düşük vergi uyumuna neden olduğu bilinmektedir. Genellikle artan gelirin kaçırılan vergi miktarını artırdığı bulunmuştur. Ayrıca ikinci işten elde edilen gelirde daha fazla vergi uyumsuzluğu olduğu ve bireylerin bu tür gelirden kaçırılan vergiye daha hoşgörülü baktığı bulunmuştur.

Vergi arbitrajı kavramı vergi sistemindeki farklılıklardan doğan özellikleri kullanarak herhangi bir riske girmeden kazanç sağlama faaliyeti olarak tanımlanır.

Vergilerin gerekli yerlere harcanacağına inanılması ve devlete güvenilmesi vergi uyumuna olumlu katkıda bulunabilir, ancak bu vergi ahlakı gibi daha çok içsel motivasyonla ilgili bir durumdur. Vergi uyumunun temel unsurları içinde yer almaz.

Verginin bir birim dahi arttırılmasının mümkün olmadığı noktayı ifade etmek için kullanılan kavram "vergilemenin sınırı" kavramıdır. Diğer seçeneklerde yer alan kavramların her biri farklı anlamlara sahiptir.

Anayasa bu yetkinin Cumhurbaşkanına verilebileceğini ifade etmiştir.

Vergi uyumunun ana unsurlarından olmayan şık, "matrahtan indirilecek giderlerin az olması" şıkkıdır. çünkü bu giderlerin ne olabileceği kanunda belirtilmiştir. Az ya da çok olması diye bir husus söz konusu değildir.

Dışarıdan bir baskı ve zor kullanma olmadan mükellefin vergi uyumunun gönüllü olarak yüksek olmasını ifade eden kavram "Vergi Ahlakı" dır.

Savaş gibi olağanüstü dönemlerde insanların vergiye karşı bakışı olumlu hale gelmekte ve daha fazla vergi toplanabilmektedir görüşünü ileri süren tezin adı; Peacock ve Wiseman Sıçrama Tezi, diye bilinmektedir.

Devletin karşılaştığı ilk hukuki vergi sınırlaması 1215 yılında İngiltere'de kabul edilmiştir.

Vergi alınması veya arttırılması nedeniyle vergi konusu olan malın değerinin azalmasına "Verginin Amortismanı" adı verilir.

Ödediği vergi nedeniyle mükellefin tüketimini kısarak dinlenmeye ve/veya eğlenmeye yönelmesine "ikame etkisi" denir.

Mükellefin vergi yükünü yasal yollarla düşürmesine "vergiden kaçınma" adı verilmektedir.