VERGİ TEORİSİ

Devletler genellikle gelir ihtiyaçlarını karşılamak için şıklarda sayılan yöntemlerin hepsini kullanmakla birlikte, vergi kamu gelirleri içinde devletin en önemli gelir kaynağı olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Devletin ve devletin yetkilendirdiği kamu kuruluşlarının mali ve mali olmayan görevleri gerçekleştirmek üzere gerçek veya tüzel kişilerden hukuken, zorla karşılıksız olarak ve egemenlik gücüne dayanarak aldığı para şeklindeki iktisadi değerlere vergi denir. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Vergi tanımından hareketle verginin özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

Vergiler özel bir hizmetin karşılığı olarak alınmaz. Vergide özel bir karşılık bulunmamaktadır. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Bir verginin en temel amacı kamuya gelir sağlamaktır. Yirminci yüzyıla gelene kadar vergilemenin temel amacı da devlete gelir sağlamak (mali amaç) olmuştur. Günümüzde vergilemenin mali olmayan amaçlar için de kullanıldığı görülmektedir. Örneğin vergi, tütün gibi sağlığa zararlı bir malın tüketimini kısmak suretiyle sosyal politikanın bir aracı olarak kullanılabilir. Yerli endüstriyi korumak için bazı ithal mallardan yüksek oranda vergi alınabilir. Devletin gelir dağılımındaki adaletsizlikleri azaltmak için diğer politikaların yanı sıra vergi politikasını kullanması da mümkündür.  Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Feodal dönemde ayni vergilerin ve çalışmanın dışında, ayrıca malların el değiştirmesi üzerinden de vergiler alınmaya başlanmıştır. Vergi ayrıcalıklarından yararlanmak için kral ile müzakereler başlamış ve bazı ülkelerde “her yeni verginin halk tarafından kabul edilebilir olması” ilkesi geliştirilmiştir. Bunun ilk örneği İngiliz Kralı John tarafından 1215 yılında kabul edilen Magna Carta’dır. Magna Carta ile birlikte tarihte ilk kez kralın sınırsız olan vergilendirme yetkisi sınırlandırılmıştır. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Fayda prensibi herkesin kamu mal ve hizmetlerinden sağladığı fayda ile orantılı olarak vergi ödemesi gerektiği varsayımına dayanır. Buna göre kişiler piyasadan satın aldıkları mal ve hizmetler için bir bedel ödedikleri gibi kamu mal ve hizmetleri için de bir bedel (vergi) ödemelidirler. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Fayda prensibine göre; yatay adaleti sağlamak için aynı fayda seviyesine sahip olanların aynı vergiyi ödemeleri gereklidir. Dikey adaleti sağlamak için de kim daha fazla fayda sağlıyorsa onun daha fazla vergi ödemesi gereklidir. Böylece hizmetten faydalanmayanların bir vergi ödemesine gerek kalmayacaktır. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Dikey adalet, farklı ekonomik koşullara sahip kişilerin vergileme açısından farklı muameleye tabi tutulmalarını ifade etmektedir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Azalan oranlı vergilemede vergi borcu gelirdeki artıştan daha yavaş artmaktadır. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Eşit orantılı fedakarlık; toplumdan daha fazla fayda elde ettikleri gerekçesiyle yüksek gelirlilerin, düşük gelirlilere göre daha fazla vergi ödemelerini (fedakarlıkta bulunmalarını) ifade etmektedir. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Verginin tanımından hareketle verginin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz.

Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Özel mülkiyetin henüz gelişmediği, ekonomik koşullar arasında büyük bir farkın bulunmadığı gelirin neredeyse tamamının beden gücüne dayalı olarak elde edildiği ilkel toplumlarda, kişinin fiziki varlığı ödeme gücünün temel göstergesi olmuştur. Böylece hemen her yerde “baş ya da kelle vergisi” adı verilen sabit bir dolaysız vergi alınmaya başlamıştır.

Günümüzde ödeme gücünün göstergeleri gelir, servet ve harcamadır. Kişinin beden gücü, ödeme gücünün göstergeleri arasında yer almamaktadır. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Yirminci yüzyıla gelindiğinde vergi gelirlerinde büyük artış olmuştur. Bunun iki temel sebebi; yaşanan dünya savaşları ve modern refah devletlerinin ortaya çıkmasıdır. Her iki dünya savaşında da savaşa katılan ülkelerde askeri harcamalar ulusal gelirin neredeyse yarısını aşmıştır. Bazı ülkeler kamu harcamalarındaki bu artışı borçla finanse ederken, birçok ülke bunu vergi artışı ile telafi etmeye çalışmıştır. İkinci dünya savaşı ile birlikte gelir vergisinin kapsamı genişletilmiş, ABD’de ve İngiltere’de “kazandıkça öde sistemi” geliştirilerek hane halklarının yarısından fazlası gelir vergisinin kapsamına alınmıştır.

Fayda prensibi herkesin kamu mal ve hizmetlerinden sağladığı fayda ile orantılı olarak vergi ödemesi gerektiği varsayımına dayanır. Buna göre kişiler piyasadan satın aldıkları mal ve hizmetler için bir bedel ödedikleri gibi kamu mal ve hizmetleri için de bir bedel (vergi) ödemelidirler. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Emlak vergisi, fayda prensibine göre vergilemeye örnek olarak gösterilebilir. Emlak vergisi yerel yönetimler tarafından sunulan hizmetlerin bedeli olarak kabul edilebilir. Çünkü söz konusu hizmetlerden doğrudan yararlanan emlak sahipleri, bu hizmetlerin devlet tarafından sunulmaması halinde, bu hizmetlerin büyük çoğunluğunu özel sektörden bir bedel ödeyerek sağlamak zorunda kalacaklardır.

Vergilemede yatay adalet, aynı ekonomik koşullara sahip kişilerin vergisel açıdan aynı muameleye tabi tutulmalarını ifade etmektedir. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Vergilemede dikey adalet, farklı ekonomik koşullara sahip kişilerin vergileme açısından farklı muameleye tabi tutulmalarını ifade etmektedir. Burada amaç kamu gelirini artırmanın yanında, gelir ve servetin dağılımındaki farklılıkları azaltmak suretiyle sosyal adaleti sağlamaktır.

İyi bir vergi sisteminin ekonomik etkinliği sağlaması için bir ülkede uygulanan vergilerin ekonomik kararları en az engelleyecek şekilde seçilmesi gerekir. Bunun
için vergi sisteminin; kaynakların etkin dağılımını sağlayacak, maliye politikasının büyüme ve istikrar amaçlarına ulaşmasını kolaylaştıracak ve mükelleflerin
tercihlerini çarpıtıcı etkisi minimum olacak şekilde tasarlanması gereklidir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

İyi bir vergi sistemi esnek olmalıdır. Vergiler ekonomik gelişme ve makro ekonomik istikrarı sağlamak için yeterince esnek olmalıdır. Vergi sistemi ekonomik koşullardaki değişmelere hızlı karşılık vermelidir. Ekonomik koşullar değiştikçe vergiler ve vergi oranları ayarlanmalıdır. Doğru cevap "E" şıkkıdır.