Vergilerin Sınıflandırılması ve Vergi Dışı Kamu Gelirleri
Verginin toplanması ve hesaplanmasına ilişkin idari düzenlemelere dayanan dolaylı ve dolaysız vergi ayrım şeklini açıklayınız.
Bu ayrıma göre vergi yükünü taşıyan kişilerden toplanan gelir vergisi gibi vergiler dolaysız, vergi yükünü taşımayan kişilerden toplanan katma değer vergisi gibi vergiler ise dolaylı vergilerdir.
Vergilerin yasıtılabilmesi ya da yansıtılamamasını baz alarak yapılan dolaylı/dolaysız vergi ayrımından kısaca bahsediniz.
Bu ayrım dolaysız vergilerin yükünün tamamen mükellef tarafından katlanıldığı ve dolaylı vergilerin ise tamamen yansıtıldığı düşüncesine dayandırılmaktadır.
Verginin yansımasının dikkate alınmamasıyla yapılan dolaylı/dolaysız vergi ayrımından kısaca bahsediniz.
Dolaysız ve dolaylı vergilerin üçüncü ayrım şekli, vergi yansımasının dikkate alınmaması
hâlinde ortaya çıkmaktadır. Zira dolaylı vergiler her zaman tam olarak yansıtılamadığı
gibi tam tersine bazı koşullar altında, dolaysız vergiler de yansıtılabilir. Dolayısıyla yansıma dikkate alınmazsa, dolaylı vergiler her türlü mal ve hizmetin satışı üzerinden
alınan vergiler olarak tanımlanabilir. Bunun dışındakiler ise dolaysız vergiler olarak addedilir.
Vergi yükünün kişiler arasındaki dağılımından hareketle yapılan dolaylı/dolaysız vergi ayrımından kısaca bahsediniz.
Bu ayrıma göre dolaylı vergiler daha çok düşük gelir grupları, dolaysız vergiler ise daha çok yüksek gelir grupları tarafından ödenen vergilerdir.
Dolaysız vergilerin üstün taraflarından olan adalet unsurunu açıklayınız.
Fedakarlık ödeme gücü ile ilintili olduğu için dolaysız vergilerin daha adil olduğu kabul edilir.
Dolaysız vergilerin üstün taraflarından olan kesinlik unsurunu açıklayınız.
Dolaysız vergilerde mükellefler kişisel olarak teşhis edilebilmekte vergi oranları, indirimler ve ödeme zamanları önceden belirlenerek kendilerine bildirilmektedir. Bu yüzden dolaysız vergilerin daha kesin olduğu kabul edilir.
Dolaysız vergilerin üstün taraflarından olan uygunluk unsurunu açıklayınız.
Dolaysız vergilerde, vergi ödemesi gelirin elde edilmesi ile uyumlu olduğu için bu vergiler kazandıkça ödeme esasına uygun olarak kabul edilirler.
Dolaysız vergilerin üstün taraflarından olan yansıma unsurunu vergilemede yansıma açısından açıklayınız.
Dolaysız vergilerde verginin bir başkasına yansıtılması oldukça güçtür. Bu sayede mükelleflere eşit davranmak ve vergi yükünün kimin üzerine düştüğünü hesaplamak
kolaylaşır.
Dolaysız vergilerin olumsuz taraflarını karmaşıklık açısından değerlendiriniz.
İstisna ve muafiyetler arttıkça karmaşıklık da artmaktadır. Buna bağlı olarak basitlikten uzaklaşılmakta, maliyetler ve vergilemenin süresinde artış meydana gelmektedir.
Dolaysız vergileri mükellef direnci açısından değerlendiriniz.
Mükellefler dolaysız vergilere karşı daha bilinçli ve daha dirençlidir. Bu direnç kayıt dışı ekonominin büyüklüğü ve dolaysız vergilere öncelik veren partilere oy vermeme gibi şekillerde ortaya çıkabilir.
Doalylı vergileri mali anestezi açısından değerlendiriniz.
Dolaylı vergiler dolaysız vergilere nazaran daha az hissedilir. Özel tüketim vergisi gibi dolaylı vergiler fiyatın içindedir. Dolayısıyla mali anesteziye daha uygundur.
Mali anestezi nedir?
Mali yükümlülüklerin muhatapları tarafından farkına varılmadan yerine getirilmesine mali anestezi (veya mali uyuşturma) denir.
Dolaylı vergileri konjonktürel duyarlılık açısından değerlendiriniz.
Dolaylı vergiler konjonktürel fiyat hareketlerini izleme konusunda daha duyarlıdır.
Konjonktürün yükselme devrelerinde hasılatı en hızlı artan vergiler dolaylı vergilerdir
(tüketim vergileridir). Tam tersine dolaysız vergiler (gelir vergisi gibi) gecikmeli olarak
fiyat hareketlerine yansıtılabilir.
Dolaysız vergilerin üstün taraflarını maddeler halinde yazınız.
Daha adil olması
Daha kesin olması
Uygunluk açısından daha avantajlı olması
Yansıtılmasının zor olması
Daha esnek olması
Dolaysız vergilerin olumsuz taraflarını maddeler halinde yazınız.
Daha karmaşık olması
Çalışma arzusunu azaltması
Mükelleflerin bu tür vergilere karşı daha dirençli olması
Dolaylı vergilerin üstün taraflarını maddeler halinde yazınız.
Kaçakçılığı azaltması
Mali anesteziye daha uygun olması
Daha esnek olması
Daha basit olması
Yönetiminin daha kolay olması
Çalışma arzusunu azaltmaması
Konjonktüre daha duyarlı olması
Politik olarak daha kolay kabul görmesi
Konularına göre vergi sınıflandırması nedir?
Üzerinden alındığı vergi konularına göre vergileri gelir, servet ve harcama (tüketim)
vergileri olmak üzere üç gruba ayırmak mümkündür. Bunlara bir de kişinin fiziki
varlığı üzerinden alınan ve pratikte uygulaması bulunmayan baş vergisi (kelle başına
alınan götürü vergi) eklenebilir.
Spesifik vergi nedir? Örnek veriniz.
Vergi konusunun büyüklük ya da ağırlık miktarına dayandığı vergilere spesifik vergiler
denir. Motorlu taşıtlar vergisi spesifik vergilereörnektir.
Ad valorem vergi nedir? Örneklendiriniz.
Vergi konusunun değeri üzerinden alındığı vergilere ad valorem vergiler denir.
Katma değer vergisi ve bütün dolaysız vergiler ise ad valorem vergilere örnek
gösterilebilir.
Objektif/subjektif vergi ayrımını kısaca açıklayınız.
Subjektif vergiler mükellefin kişisel ödeme gücüne göre ayarlanan vergilerdir. Objektif
vergiler ise kişisel özelliklerden (kişisel, ailevi, medeni durum ve diğer özellikler) bağımsız olup, faaliyetler ya da işlemler (alım, satım ya da elde tutma gibi) üzerinden
alınan vergilerdir.