VERGİ TEORİSİ - Deneme Sınavı - 17

Birey, sektör, toplum, bölge gibi ekonomik birimlerin ödedikleri verginin gelirlerine oranına vergi yükü denir.

Vergi idaresi ve mükellefler vergisel işlemleri yürütürken katlandıkları maliyetlerin tamamına vergi uyum maliyeti adı verilir.

Net vergi yükü, ödenen vergilerin harcandığı hizmetlerin faydasının da dikkate alındığı vergi yükü hesaplamasıdır.

Ekonomide tarım, maden, sanayi, enerji ve hizmet olmak üzere beş ana sektör
vardır.

Optimal vergileme, vergilemede etkinlik ve adalet hedefleri arasında uyumun
sağlanması anlamına gelir.

Vergi yükü hesaplanırken  ödenen vergi gelire oranlanarak bulunur.

Esneklik arttıkça vergi, denge miktarının daha çok düşmesine yol açar. Bu durumda aşırı vergi yükü ağırlaşır.

Vergi çarpanı vergideki bir değişikliğin toplam talebi (millî geliri) kaç kat değiştireceğini gösteren katsayıdır.

Maktu vergi gelire bağlı olmayan vergidir.

Vergilerin ekonomik dalgalanmaların tersine etki yaratmak üzere otomatik olarak (kendiliğinden) devreye girerek ekonomik istikrarı kısmen temin etmelerine otomatik stabilizatörlük denir.

Ödenen verginin iktisadi imkanlar kullanılarak başkalarına devredilmesine
fiili yansıma denir.

Türkiye’de son yıllarda servetten alınan vergilerin toplam merkezi hükumet gelirlerine oranı %2 civarındadır. Ülkemizde motorlu taşıtlar vergisi en fazla hasılatı olan servet vergisidir. Diğer önemli servet vergileri veraset ve intikal vergisi ile emlak vergisidir. Gelir ve Kurumlar vergisi ise gelir üzerinden alınan vergilerdir. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Emlak vergisi ve motorlu taşıtlar vergisi Servetten alınan vergilere;  veraset ve intikal vergisi ise servet transferi üzerinden alınan vergilere örnek gösterilebilir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Servet vergileri subjektif ve objektif servet vergisi şeklinde sınıf­landırılabilmektedir. Motorlu taşıtlar vergisinde taşıtın sahibinin kişisel veya ailevi özellikleri değil, vergi alınan taşıtın yaş, motor hacmi gibi nitelikleri dikkate alındığı için bu vergi objektif servet vergilerine örnek gösterilebilir. Veraset ve intikal vergisi sübjektif nitelikli bir servet vergisi iken emlak vergisi hem sübjektif hem de objektif nitelikli bir vergidir. Şans oyunları vergisi ile katma değer vergisi ise servet vergisi değil; birer harcama vergisidir. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Tarihsel süreç içinde gelirin tasarruf edilen bölümü olan servetin vergilendirilmesinin birincil amacı mali amaçtır. Diğer bir ifade ile diğer vergilerde olduğu gibi devletin servet vergilerini toplamasının nedeni kamu harcamalarını finanse etmektir. Servet vergilerinin mali amacı gerçekleştirme yönü gelir ve tüketim vergilerinin de öneminin artmasıyla birlikte giderek zayıflamıştır. Servet vergilerinin devlete gelir elde etme amacının yanı sıra, gelir dağılımında dengesizliğin azaltılması gibi sosyal amacıda vardır. Servet vergileri ile gelir vergisi ile vergilendirilemeyen bazı kaynakların vergilendirilmesi amaçlanmaktadır.  Ancak servet vergilerinin bireysel tasarrufları önleme gibi bir amacı olmamaıştır. Bu durum servet vergilerinin bir sonucu olarak karşımıza çıkabilir. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Servet vergilerinin olumlu ve olumsuz yanları bulunmaktadır. Olumsuz yanlarını savunanlar servet vergilerinin alınmaması taraftarıdırlar. Bazı gerekçelerle de servet vergisinin alınmasını eleştirirler. Bu gerekçelerden biri de şu şekilde dile getirilmektedir:

Kişiler elde ettikleri gelir üzerinden vergi öderler. Gelirin bir kısmını tüketirken vergi öderler. Gelirin tüketilmeyen kısmı olan tasarrufun servete dönüştürülmesi durumunda servet vergisi ödenmesi çiftte vergilemeye yol açmaktadır. Dolayısıyla "servet vergilerinin çifte vergilemeye yol açma fonksiyonu vardır" gerekçesi, servet vergilerinin alınmasına karşı çıkan birisinin, servet vergileri ile ilgili ileri sürebileceği bir gerekçe olabilir. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Spesifik matraha dayalı motorlu taşıtlar vergisinde motor hacmi büyüdükçe ödenen vergi artmaktadır. Vergi bir maliyet unsurudur. İktisat kurallarına göre maliyet arttıkça fiyat artar, fiyat arttıkça mala olan talep azalır. Bu nedenle motorlu taşıtlar vergisinin motor hacmi büyük taşıtların tüketimini azaltması beklenir. Motor hacmi büyük taşıtların daha fazla hava kirliliğine neden olduğu düşünülürse, motorlu taşıtlar vergisinin dolaylı bir şekilde hava kirliliğini azaltıcı etkisinin olduğu iddia edilebilir. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Servet vergileri geçmişi, gelir vergisi ise mevcut çalışma gücünü vergilendirdiği için gelir vergisinin çalışma isteği üzerinde servet vergiilerinden daha fazla olumsuz etkisi vardır. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Servet vergisi yatırımlar üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Çünkü servet vergisinin alınmaması durumunda bireyler ev, arsa gibi doğrudan üretimde kullanılmayan varlıklara yatırım yaparlar. Servet vergisinin alınması durumunda ev gibi atıl varlıklar yerine verimli alanlara yatırım yapılmaya başlanır. Bu nedenle servet vergisi yatırımlar üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Miras nedeniyle topraklar küçük parçalara bölünmekte şirketler ve fabrikalar paylaşılmaktadır. Ölçek ekonomilerine uygun çalışan iktisadi işletmeler miras paylaşımı nedeniyle bu özelliğini kaybetmektedir. Veraset vergisi miras nedeniyle bölünen parçalardan alınmakta ve payları daha da azaltmaktadır. Dolayısıyla servet vergilerinin sermaye birikimi üzerinde olumsuz bir etkisi vardır. Mirasın çalışma isteği üzerinde de olumsuz etkisi vardır. Çalışmadan elde edilen miras kişileri aylaklığa teşvik etmektedir. Daha yüksek miktarda miras kalanların az miktarda servet kalanlara göre çalışma isteklerinin daha az olduğunu verilerle ispat eden akademik çalışmalar bulunmaktadır. Servet vergileri çevre üzerinde ise olumlu etkilere sahip olabilir. Motorlu taşıtlar vergisi bir çevre vergisi olarak da değerlendirilebilir. Devlet motorlu taşıtlar vergisi ile hem gelir toplamakta hem de dolaylı bir etkiyle çevre kirliliğini azaltmaktadır. Doğru cevap "E" şıkkıdır.