VERGİ TEORİSİ - Deneme Sınavı - 16

Mükelleflerin ödedikleri toplam vergi içinde servet vergilerinin payının düşük olduğu gerçeğini göz önünde tutarsak servet vergilerinin ekonomik kararlar üzerindeki etkisinin gelir ve tüketim vergilerine kıyasla zayıf olacağı beklenebilir. Gelir vergisi ve kurumlar vergisi gelir üzerinden alınan vergilerden; katma değer vergisi ile özel tüketim vergisi ise tüketim üzerinden alınan vergilerdendir. Emlak vergisi ise servet üzerinden alınan vergilerdendir. Bu durumda emlak vergisinin diğer vergilere nazaran ekonomik kararlar üzerindeki etkisinin daha az olduğu söylenebilir. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Vergi yükü, bireyin, gelir grubunun, sektörün, bölgenin veya toplumun ödediği vergiyi, bunların geliri ile birlikte ele alan bir kavramdır. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Bireysel vergi yükü (%) = (Bireyin ödediği toplam vergi/Bireyin geliri) * 100

Bireyin vergi yükü (%) = (3.600/75.000)*100=4,8'dir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Net bireysel vergi yükü (%) = (bireyin ödediği vergi - bireyin kamu hizmetlerinden sağladığı fayda) / bireyin geliri *100 şeklinde hesaplanır. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Gerçek bireysel vergi yükü (%) =(bireyin ödediği vergi + yansıyan vergiler) - (bireyin devlet hizmetlerinden sağladığı fayda+yansıtılan vergiler) / bireyin geliri *100 şeklinde hesaplanmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Türkiye’de ise gelirin vergilendirilmesine yönelik ilk uygulama, 1926 yılında yürürlüğe konulan Kazanç Vergisi’dir.

Üretim sürecinde yaratılan katma değerden emek ücret, arazi kira, sermaye faiz ve girişim kâr olarak gelir elde etmektedirler.

Kapsamlı gelir, gelirin kaynağı dikkate alınarak da tanımlanabilir. Kaynakları
açısından kapsamlı gelir; veri bir yılda bireyin alım gücünü artıran kazançlar ile
net servetinin değerinde ortaya çıkan artışların toplamıdır.

Gelirin vergilendirilmesinde politika alanlarından biridir istisna ve muafiyetin kapsamıdır.

Negatif gelir vergisi, düşük gelirli mükelleflerin gelir vergisi ödemeleri yerine devlet tarafından kendilerine ödeme yapılması suretiyle fakirliğin olumsuz etkilerini azaltmak ve artan oranlılık derecesini artırmak için oluşturulmuş bir vergi politikası aracıdır.

Aile içerisindeki ikincil nitelikteki iş gücünün iş hayatına katılma kararı üzerinde de olumsuz etkisi olabilir. İki çalışanın olduğu evlerde ikinci iş gücünün emek arzı ile ilgili kararı, ilk iş gücünün kararından farklıdır. Özellikle de evde bakıma muhtaç küçük çocuk bulunduğunda, bakıcı masrafı, ev işleri için dışarıdan hizmet alınması, ulaşım gibi masraflar çalışma kararını zorlaştırır ve çalışmanın alternatif maliyetini artırır.

Gelir vergisi uygulamasında benimsenen tarife yapısı dışında gelir dağılımı sonuçlarını etkileyebilecek başka unsurlar da vardır. Bunlar brüt gelirin tanımı, indirimlerin kapsamı, muafiyet ve istisna uygulamalarının kapsamı, gelir türleri itibarıyla farklı vergisel uygulamaların belirlenmesi (ayırma kuramı uygulaması), artan oranlı tarife uygulaması, en az geçim indirimi ve negatif gelir vergisi uygulaması şeklinde sayılabilir.

Kurumlar vergisinin gerekli olmadığını ileri süren görüşe dayanak oluşturan "Ayrı bir kurumlar vergisi vergi sistemini karmaşık hale getirmesi"dir.

Aslında kurumlar vergisinin kim ya da kimler tarafından yüklenileceği tüketim vergilerinin yansıtılmasında da etkili olan faktörler (arz ve talep esnekliği, dönem uzunluğu, piyasanın rekabet yapısı gibi) tarafından belirlenir.

Kurumlar vergisi risk alarak yatırım yapan girişimcilerin olumsuz etkilenmesine ve yatırım hacminin azalmasına ve dolayısıyla ekonomik aktivitenin olumsuz etkilenmesine yol açar.

Tüketimin ödeme gücünün en iyi göstergesi olduğunu savunan Kaldor’a göre
bir bireyin kişisel tatmini ancak bir mal ya da hizmeti tükettiğinde gerçekleşmektedir. Tasarruf yapmak bireyin kendisini mal ya da hizmetlerin tüketiminden alı koymasıdır.

Bir verginin otokontrol özelliğine sahip olması; vergi mükellefinin dışında verginin
ödenmesini sağlayacak şekilde üçüncü kişilerin kayıt, bildirim, vergiyi keserek mükellef adına idareye ödeme gibi verginin takibini ve tahsilini kolaylaştıran mekanizmalara sahip olmasıdır.

Dolaysız tüketim vergisinin, bireylerin tasarruf kararlarını teşvik etmek gibi önemli bir işlevi olduğu kabul edilmektedir.

Tüketim vergileri mal ve hizmetlerin tüketiminden doğan ya da piyasa işlemleri üzerinden alınan ve yükü genellikle yansıtılabilen vergilerdir.

Toplu tüketim vergileri; imalat, toptan satış ya da perakende satış aşamasında
olmak üzere tek bir aşamada uygulanan tüketim vergileridir.