VERGİ TEORİSİ - Deneme Sınavı - 13

Gelir sağlama amacı kamu finansmanını yani mali amacı ifade eder.

1215 tarihli Magna Carta ile ilk kez kralın vergilendirme yetkisinin sınırlandırıldığı kabul edilir.

Modern anlamda ilk gelir vergisi 1950 yılında yürürlüğe girmiştir.

Ödenecek vergi miktarı ile kamu hizmetlerinden sağlanan fayda arasında ilişki kuran ilkeye fayda ilkesi denir.

Aynı durumdaki kişilerin aynı şekilde vergilendirilmesini ifade eden kavram yatay adalet kavramıdır.

Artan oranlı tarife dikey adalet için daha uygundur. Bu tarife tipinde yüksek gelirlilerin gelirleri arttıkça oransal olarak da daha fazla bir yük altında bırakılmaları mümkündür.

N. Kaldor

Eşit Marjinal Fedakarlık

İyi vergi sistemi sayılan özelliklerin tümünü taşımalıdır.

Vergi uyumunda etkili olan sınırlar hukuki, ekonomik, politik, mali ve benzeri sınırlardır. Vergi yansıması, verginin ikame etkisi, vergi kaçırma ve vergiden kaçınma ise mükellef kaynaklı yani mikro sınırlardır.

Bir bireyin gelirinin tümünün vergilendirilmesine müsadere denir. Müsaderede kişinin tüm gelirine devlet el koyar.

Vergi oranları ile vergi hasılatı arasındaki ilişki Laffer Eğrisi yardımı ile açıklanabilir.

Vergi yansıması vergi mükellefinin üzerindeki vergi yükünü başkalarına aktarmasıdır.

Yasal açıdan bakıldığında vergi kaçırmak, mükellefin vergi yükünü yasa dışı yollarla azaltmasıyken, vergiden kaçınma mükellefin vergi yükünü yasal yollarla düşürmesidir. Vergiden kaçınmada temel üç yöntem kullanılabilir: Birincisi, vergi nedeniyle kişi malı satın almayabilir. İkincisi, vergi nedeniyle kişi vergili malı stok yapabilir. Üçüncüsü, kişiler alışveriş, ticaret veya yatırım yapmak için düşük vergi oranı uygulanan veya hiç vergi olmayan yerleri (vergi cennetleri gibi) tercih edebilir.

Stoklama vergiden kaçınma yöntemlerinden biridir.

Beklenen fayda modelinde mükellefin tek amacı gelirini maksimize etmektir.

Psikolojik modeller vergi kaçırmada caydırıcı faktörleri üç ana gruba ayırır: devletin uyguladığı cezalar olan yasal yaptırımlar; kişinin ait olduğu gruptaki sosyal norma uygun olarak davranmadığı zaman karşılaşacağı utanç ve kaybedeceği saygınlığı ifade eden toplumsal etki yani sosyal ayıplama ve kişinin kendi kendisine uyguladığı
bir ceza olan suçluluk duygusu yani vicdan azabıdır.

Birçok çalışma denetim oranlarının vergi uyumu üzerindeki olumlu etkisini ortaya koymuştur. Yüksek vergi oranları ve algılanan vergi adaletsizliği düşük vergi uyumuna neden olduğu bilinmektedir. Genellikle artan gelirin kaçırılan vergi miktarını artırdığı bulunmuştur. Ayrıca ikinci işten elde edilen gelirde daha fazla vergi uyumsuzluğu olduğu ve bireylerin bu tür gelirden kaçırılan vergiye daha hoşgörülü baktığı bulunmuştur.

Vergi arbitrajı kavramı vergi sistemindeki farklılıklardan doğan özellikleri kullanarak herhangi bir riske girmeden kazanç sağlama faaliyeti olarak tanımlanır.

Mükelleflerin kişisel özelliklerinin, örneğin evli-bekar oluşu, çocuk sayısı, engelli olup olmadığı gibi, dikkate alındığı vergilere sübjektif vergiler denir. Gelir vergisi bu açıdan sübjektif bir vergidir. Bu tür kişisel özellikleri dikkate almak mümkün değilse onlara da objektif vergiler denir. Kurumlar vergisi objektif bir vergi kabul edilir.