VERGİ TEORİSİ - Deneme Sınavı - 11

Soruda Türkiye'de alınan  dolaylı vergi türü sorulmaktadır. Gümrük Vergisi dışında cevap şıklarında verilen tüm vergiler dolaysız vergi olduğuna göre sorunun doğru cevabı (c) şıkkıdır.

Soruda sorulan spesifik vergilere örnek, Motorlu Taşıtlar Vergisidir. Araçların yaş, kg ve motor gücü gibi spesifik özelliklere dayandığı için spesifik vergilere örnektir.

Vergi konusunun değeri üzerinden alındığı vergilere ad valorem vergiler denir. Gelir Vergisi, Emlak Vergisi gibi konuları; gelir ve emlak olan vergiler konularının parasal değerleri üzerinden alınırlar.

1870'li yıllarda H. George liderliğinde ifade edilen, tek vergi yaklaşımı Amerika'da güçlü bir destek bulmuştur. Avustralya dışında verilen ülkelerin zaten tek vergiye konu olan arazi büyüklükleri çok azdır. Avustralya'da ise Amerika'dan sonra uygulama olanağı bulmuştur. Doğru cevap (c) şıkkıdır.

Bazı kamu kuruluşlarının sundukları ticari ve sınai nitelikte olmayan hizmetlerden yararlananların yararlanma karşılığı ödedikleri bedele HARÇ adı verilir.

Yarı kamu niteliğine haiz sosyal ve mesleki kuruluşlarca toplanan kamu gelirleri, parafiskal gelirleri oluşturur.

Devletin ,Mülk ve Kamu Teşebbüsleri Gelirlerine aynı zamanda Patrimuan Gelirleri adı verilmektedir. Doğru cevap (d) şıkkıdır.

Devletin Senyoraj geliri, para basmakla elde edilen reel gelire denir. Doğru cevap (c) şıkkıdır.

II. ve IV. seçenekte verilen bilgiler çeldirici olarak kullanılmıştır.

II. Özel tüketim vergisi satış vergisi, gümrük vergisi gibi vergiler dolaysız değil dolaylı vergilere örnektir.

IV. Dolaysız vergiler kişilerden ya da kurumlardan toplanır ve mükellefin şahsi özelliklerine göre (medeni durum,cinsiyet,
engelli olmak ve servet gibi) ayarlanmasına izin verilir. 

Doğru yanıt C seçeneğidir.

Gelir vergisi gibi şahsi vergiler dolaysız, satış vergisi, özel tüketim vergisi, gümrük vergisi gibi vergiler ise dolaylı vergilere
örnektir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Basitlik dolaysız vergilerin değil dolaylı vergilerin bir üstünlük özelliğidir.  Mal ve  hizmetlerden alınan dolaylı vergilerin hesaplama yöntemleri gelir üzerinden ödenen dolaysız vergilere göre çok daha kolaydır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Mali yükümlülüklerin muhatapları tarafından farkına varılmadan yerine getirilmesine mali anestezi (veya mali uyuşturma) denir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Vergi konusunun büyüklük ya da ağırlık miktarına dayandığı vergilere spesifik vergiler denir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Üzerinden alındığı vergi konularına göre vergileri gelir, servet ve harcama (tüketim) vergileri olmak üzere üç gruba ayırmak
mümkündür. Bunlara bir de kişinin fiziki varlığı üzerinden alınan ve pratikte uygulaması bulunmayan baş vergisi (kelle başına
alınan götürü vergi) eklenebilir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Vergiler,vergi ödemede kullanılan araçlara göre ayni ve nakdi vergiler olarak sınıf­landırılabilirler. Tarihte geniş uygulama alanı
bulmuş olan ayni vergiler, mal ya da hizmet şeklinde ödenen vergilerdir. Bu vergilere savaş gibi olağanüstü dönemlerde ve belli
bazı konularda geçici olarak başvurulmuştur. Türkiye’de 1925 yılında yürürlükten kaldırılan Aşar, 1943-1945 yılları arasında
uygulanan Toprak Mahsulleri Vergisi ve 1951 yılında kaldırılan Yol Vergisi buna birer örnektir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

H. George’ye göre arazinin değerlerindeki artış, arazi sahiplerinin şahsi becerisi ya da yeteneğinden değil, sosyal faktörlerin
(nüfus artışı, hızlı kentleşme ya da kent planlarının değişmesi gibi) etkisiyle meydana gelmektedir.Dolayısıyla
arazi sahiplerinin emek karşılığı olmayan kazançları üzerinden özel bir vergi alınması adalet açısından daha
uygun olacaktır düşüncesi Avrupa’da da sanayileşme ve kentleşmenin hızlandığı ondokuzuncu yüzyılın sonunda oldukça
taraf­tar bulmuş, Avustralya, Kanada gibi nüfusu az fakat arazisi geniş olan sınırlı sayıda ülke ile İngiliz ve Alman kolonilerinde kısmen de olsa uygulanma imkânı bulmuştur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Gelir vergisi gibi şahsi vergiler dolaysız, satış vergisi, özel tüketim vergisi, gümrük vergisi gibi vergiler ise dolaylı vergilere örnektir.

Dolaylı vergilerin üstün taraf­ları arasında kaçakçılığı azaltma, psikolojik etki, seçimlik yapı, esneklik, basitlik, uyum maliyeti, çalışma arzusu, politik kabul ve konjonktürel duyarlılık sayılabilir.

Dolaysız vergiler geliri artırmak için girişilen çabalar neticesinde aynı zamanda vergi yükümlülüğünü de artırdıkları için çalışma ve teşebbüs gücü üzerinde caydırıcı etki yaratırlar.

Motorlu taşıtlar vergisi spesifik vergilere örnektir.