VERGİ PLANLAMASI

Uluslararası vergi planlaması hisse başı kazancı maksimize edebilmek için farklı vergisel sonucu amaçlayabilir:

Bu vergisel amaçlara ulaşmada her şirket kendi özelliklerine ve faaliyette bulunduğu ülkenin özelliklerine göre farklı stratejiler uygular.

Efektif Vergi Oranı: Vergi yükümlüsünün ödediği vergilerin gelirine oranı ola- rak ifade edilmektedir. Nominal vergi oranından farklı olarak vergi yükümlüsünün ekonomik faaliyeti üzerindeki gerçek vergi yükünü gösterir.

Negatif Vergilendirilme İçin Uluslararası Vergi Planlaması

Oldukça nadir olarak görülen bu vergi planlaması türünde vergi yükümlüsünün ödediği vergi tutarından daha fazla bir tutarı vergi idaresinden iade olarak alması söz konusudur. Örneğin fazla ve yersiz ödenmiş vergiler için vergi idaresinin hesaplayacağı faiz için kullanacağı faiz oranı, mevduat faiz oranlarının üzerinde belirlendiğinde, vergi yükümlüleri ödemeleri gereken vergiden daha fazlasını ödeyerek belirli bir dönem sonunda mevduat faiz oranlarının üzerinde getiri elde edebilirler.

Niteliksel  uluslararası  vergi  planlamasının üç farklı yöntemle uygulama konulması mümkündür:

Etkin Yönetim Merkezi: Etkin yönetim merkezi, bir kuruluşun işlerinin bir bütün olarak yürütülmesi için gerekli olan kilit yönetimsel ve ticari kararların önemli ölçüde alındığı yerdir. Etkin yönetim merkezinin tespit edilmesi için bütün ilgili gerçeklikler ve koşullar saptanmalıdır. Bir kuruluş birden fazla yönetim yerine sahip olabilir fakat herhangi bir zamanda yalnızca bir etkin yönetim merkezi bulunabilir.

Yerleşik olunan ülkenin değiştirilmesinde dikkate alınması gereken bir diğer faktör de şirketin çıkış yaptığı ülkede çıkış vergisi (exit tax) uygulanıp uygulanmadığıdır. Çıkış vergisi yerleşik olunan ülkeden göç eden gerçek kişi ya da şirketlerin göç anında sahip oldukları varlıkları elden çıkarttıkları varsayarak varlıkların göç anındaki değerleri ile elde edilme değerleri arasındaki fark üzerinden alınan sermaye değer artış kazancı vergisidir.

Biçimsel uluslararası vergi planlamasında, vergi yükümlüsü ekonomik faaliyetlerinin niteliğinde değişiklik yapmadan, var olan durum ve yapı içinde efektif vergi oranını minimize edecek uygulamalara yönelir. Örneğin, yüksek efektif kurumlar vergisi oranlı ülkede faaliyette bulunan bir şirket, aynı şirketler grubunda olup düşük efektif kurumlar vergisi oranlı ülkede faaliyette bulunan bir şirket tarafından borçla finanse edilebilir. Bu durumda borç alan şirket ödeyeceği faizi finansman giderini vergiyi tabi kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alacak ve vergi azaltacaktır.

Uluslararası vergi planlaması stratejisinin oluşturulmasında ilk aşama şirketin efektif vergi oranının benzer şirketlerle karşılaştırılması ve şirketin efektif vergi oranının hangi faktörler tarafından belirlendiğinin saptanmasıdır. Böylece şirketin efektif vergi yükünü etkileyen faktörler benzer şirketlerle karşılaştırılır, şirketin neden daha avantajlı ya da dezavantajlı olduğu değerlendirilir.

Uluslararası vergi planlamasında ikinci aşama ise vergi sonrası kârı etkileyen finansal ve işlevsel faktörlerin belirlenmesidir. Finansal faktörler finansal risk ile ilgilidir. Kısaca finansal risk, yatırım ve kredi ile ilgili yönetim kararlarıyla ilişkilendirilir. Genel olarak, kur riski, faiz riski ve likidite riskini kapsar.

Uluslararası holding şirketler için en uygun kuruluş yerinin tespit edilmesinde vergiler, hukuki sistemi, coğrafi konum, düşük kuruluş ve faaliyet giderleri, muhasebe ve raporlama açısından uyum maliyetleri ve ucuz ancak nitelikli işgücü gibi birçok faktör etkili olmaktadır.

İkamet ve kaynak devletleri tarafından vergilendirilmemiş gelir ise yurtsuz gelir (stateless income) olarak adlandırılır. Yurtsuz gelir, genel itibariyle çok uluslu şirketlerin vergi yüklerini minimize etme çabası sonucunda elde edilmektedir. Tamamen vergi dışı kalma ya da vergi yükünü minimize etmek için uluslararası vergi planlamasında ortaya çıkar. Buna göre I, II ifadeleri doğru III ifadesi yanlıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Günümüzde çok farklı şekillerde uygulanabilen biçimsel uluslararası vergi planlaması, çok uluslu şirketlerin genel olarak kullandığı vergi planlaması türü olarak değerlendirilir. Çok uluslu şirketler efektif vergi oranlarının yüksek olduğu ülkelerde elde ettikleri kurum kazançlarını çeşitli tekniklerle efektif vergi oranlarının düşük olduğu ülkelere kaydırma eğilimindedirler. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Belirli Varlıkların, İşletme Fonksiyonlarının ve Risklerin Kaydırılması: Çok uluslu şirketler kazançlarının kaynağını oluşturan bazı varlıklarını, işletme fonksiyonlarını ve risklerini efektif vergi oranının düşük olduğu ülkelere kaydırarak vergi avantajı elde ederler. Bu çerçevede düşük vergi yükü bulunan ülkeye işlemenin tüm fiziki varlıkları taşınabileceği gibi, bu ülkelere yeni fizik tesisler de kurulabilir, bu tesislere varlık, risk ve gayri maddi varlık transferi yapılabilir. Sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Bir holding şirket için en uygun vergi dışı faktörler ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Sermaye Vergisi: Belirli şirket türlerinin kuruluş, sermaye artırımı veya kanuni merkez ya da etkin yönetim merkezlerinin transferi aşamasında alınan bir vergidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Çok uluslu şirketler türev ürünlerin vergilendirilmesi zamanı ile ilgili sorunlardan önemli vergi avantajları elde edebilmektedirler. Ülkelerin türev ürünlerden elde edilen gelirleri farklı şekilde nitelendirmeleri bir başka vergi planlaması olanağı yaratmaktadır. Türev ürünler çok uluslu şirketlerin farklı ülkelerde bulunan grup şirketlerine yapmış oldukları ödemeler üzerindeki stopaj yükünü hafifletmek veya stopajdan tamamen kaçınmak için kullandıkları önemli bir araçtır. Buna göre II ve III ifadeleri doğru, I ifadesi yanlıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Günümüzde İrlanda, Malta, Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Hollanda ve İsviçre Gayri Maddi Şirketlerinin kuruluş yeri olma bakımından elverişli ülkeler olarak değerlendirilmektedir. Sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Çok uluslu şirketlerin işletme giderlerini minimize etmek ve verimliliği en üst düzeye çıkarmak amacıyla işlevlerini, varlıklarını ve riskleri yavru şirketleri ve iştirakleri arasında tahsis etmesi tedarik zinciri yönetimi olarak nitelendirilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

OECD ülkelerinin tamamında ilişki şirketler arasındaki ticari ilişkilerde tarafların vergi matrahlarını minimize edebilmek için fiyatı yapay olarak düşük veya yüksek belirlemelerini engellemek için transfer fiyatlandırması düzenlemeleri bulunmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Vergi anlaşmalarında yer alan vergi güvenlik önlemleri gerçek lehdar hükmü ve anlaşma menfaatlerinin sınırlandırılması hükmü başlıkları altında ele alınmıştır. Sorunun doğru cevabı
D seçeneğidir.