VERGİ PLANLAMASI

Türk Vergi Sistemi’ne bakıldığında servet üzerinden alınan vergilerden motorlu taşıtlar vergisi ve emlak vergisi devamlılık arz eden özel servet vergileri olarak ifade edilmekte; veraset ve intikal vergisi tüm servet unsurlarını kapsamasına rağmen devamlılık özelliği olmayan bir vergidir. Vergi planlaması çerçevesinde bakıldığında veraset ve intikal vergisi karşılıksız servet intikallerini vergilendirdiği için bu şekilde servet edinecek olan kişiler sahip olacağı servetin mali güçlerini artırması sebebiyle vergi yüklerinin düşmesinden ziyade mali güçlerindeki artışı düşünerek hareket etmektedirler.

Motorlu taşıtlar vergisinde planlama yapılırken öncelikle kişiler sahip oldukları aracın özelliklerini düşük vergiye karşılık gelenler arasından seçerek yaparak gerçekleştirebilecekleri gibi motorlu taşıtlar vergisi özellikle bir şirketin envanterine kayıtlı ise, gelir ve kurumlar vergisi açısından da planlama aracı oluşturabilmektedir. Motorlu taşıtlar vergisinde yaygın olarak kullanılan planlama araçlarından birisi de engellilere sağlanan vergi istisnasıdır. Özellikle de %90 üstünde engelliliği olanların araçlarını başkalarının kullanabiliyor olması, engelli yakınlarının vergi planlamalarını etkilemektedir.

Emlak vergisinde de konut, iş yerleri, arsa ve araziler için farklı planlama stratejileri söz konusu olmaktadır. Emlak vergisinin muafiyet ve istisnaları da araziler ve binalar için ayrı ayrı düzenlenmiştir. Emlak vergisi yıllık ve düzenli bir şekilde alınan sürekli vergilerdendir. Verginin sürekliliğinin olması, gayrimenkul sahiplerinin planlama yapmanın yollarını araştırmaya sevk edebilmektedir. Emlak vergisinin istisnaları kendi içinde önemli planlama aracıdır. Bununla birlikte ödenen emlak vergisinin gelir üzerinden alından vergilerde matrahtan indirilebilmesi diğer vergilerin planlama aracı olarak da kullanılmasına imkân vermektedir.

VERASET VE İNTİKAL VERGİSİNDE VERGİ PLANLAMASI Veraset ve intikal vergisi servet üzerinden alınan vergiler içerisinde genel nitelikte alınan bir vergidir. Genel olması serveti kapsayan tüm varlıklardan oluşturulan bir matrahı esas almasından kaynaklanmaktadır. Sürekliliği olmayan bu verginin planlamasının yapılması da mükelleflerinin verginin ne zaman ortaya çıkacağını bilmemeleri durumunda zor olabilmektedir. Sonuçta verginin mükellefleri olacak kişiler ödeyecekleri bir miktar vergi karşılığında birtakım servet unsurlarına da sahip olabileceği için bu vergiyi ödemek asıl ödeme güçlerinin dayalı olduğu gelirlerini etkilemediği sürece verginin yükünü problem etmeyebilirler. Kaldı ki serveti kabul eden kişiler için özellikle veraset yoluyla intikallerde mal varlıklarında gerçekleşecek olan artış için ödenecek verginin yük görüldüğü düşünülmemektedir. Yine de veraset yoluyla geçen intikallerin hangilerinin vergi kapsamında yer almadığını, istisna sınırların, oranların düzeyini bilmek vergi yüklerini minimize etmek açısından önemli olmaktadır.

Sürekliliği olmayan bu verginin planlamasının yapılması da mükelleflerinin verginin ne zaman ortaya çıkacağını bilmemeleri durumunda zor olabilmektedir. Sonuçta verginin mükellefleri olacak kişiler ödeyecekleri bir miktar vergi karşılığında birtakım servet unsurlarına da sahip olabileceği için bu vergiyi ödemek asıl ödeme güçlerinin dayalı olduğu gelirlerini etkilemediği sürece verginin yükünü problem etmeyebilirler. Kaldı ki serveti kabul eden kişiler için özellikle veraset yoluyla intikallerde mal varlıklarında gerçekleşecek olan artış için ödenecek verginin yük görüldüğü düşünülmemektedir. Yine de veraset yoluyla geçen intikallerin hangilerinin vergi kapsamında yer almadığını, istisna sınırların, oranların düzeyini bilmek vergi yüklerini minimize etmek açısından önemli olmaktadır.

İstisnalar Kullanılarak Vergi Planlaması İstisna uygulamalarını kapsayan vergi harcamaları devletten özel sektöre herhangi bir fon akışını içermemekte, tam tersine mükelleflerin daha az vergi ödemeleri neticesinde devletin vergi gelirlerini düşürmektedir (Öztürk, 2015: 60). Vergi gelirleri içerisindeki paya bakıldığında veraset ve intikal vergisi kapsamında yapılan vergi planlaması ile devletin vergi gelirleri etkilenmemektedir. Veraset ve intikal vergisinde vergi planlamasına İstisnalar ise Kanun’un 4’üncü maddesinde sıralanmıştır. Bunlardan birisi veraset yoluyla intikallerin bir kısmının istisna edilmesiyle; birisi de sağlararası karşılıksız intikallerin bir kısmının istisna edilmesiyle ilgilidir.

İstisnalar ise Kanun’un 4’üncü maddesinde sıralanmıştır. Bunlardan birisi veraset yoluyla intikallerin bir kısmının istisna edilmesiyle; birisi de sağlararası karşılıksız intikallerin bir kısmının istisna edilmesiyle ilgilidir. Veraset yoluyla intikallerde istisna uygulanan kısım mirasçıların miras payı üzerindendir. Miras payını esas alarak her mirasçıya da ayrı ayrı istisna uygulanması vergiyi verimsiz bir gelir hâline getirmektedir (Kılıçarslan, 2011: 341). Verginin daha verimli hâle getirilebilmesi için de miras paylarının değil de terekenin bir kısmının istisna kapsamında tutulması önerilmektedir

Veraset ve intikal vergisinde vergi planlaması yapılmasında dikkate alınan istisna hadleri 2021 yılı için aşağıdaki şekildedir (VİV m.4). • Değerleme yoluyla belirlenen menkul ve gayrimenkul mallara isabet eden miras hisselerinin her birinin Evlatlıklar da dahil olmak üzere füruğ için 334.534 TL’si Füruğ bulunması halinde eş için 334.534 TL’si Füruğ bulunmaması halinde eş için 669.479 TL’si vergiden istisnadır. • Örf ve adete göre verilmesi mutat bulunan hediye, cihaz, yüzgörümlüğü ve drahomalar (Gayrimenkuller hariç); Veraset yoluyla intikal eden ev eşyası ile murise ait zat eşyası ve aile hatırası olarak muhafaza edilen tablo, kılıç, madalya gibi eşya; sadakalar şeklinde kişisel edinimler vergiye tabi tutulmamaktadır. • İvazsızsuretle gerçekleşen intikallerin 2021 yılı için 7.703TL’si vergiyetabi tutulmamaktadır. Aynı şekilde para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve çekilişler ile şans oyunlarında kazanılan ikramiyelerin de 2021 yılı için 7.703 TL’si vergiden istisnadır. Örneğin Ayşe Hanım X Televizyonunun düzenlediği bilgi yarışmasından 60.000TL ikramiye kazandığında VİV Matrahı: 60.000 TL – 7.703 TL = 52.297 TL olacaktır. Vergi bu 60.000TL değil de 52.297 TL tutarında olan matrah üzerinden hesaplanacaktır. Sosyal Amaçlı İstisnalar: Amme idareleri, emekli ve yardım sandıkları, sosyal sigorta kurumları, umumi menfaate hadim cemiyetler, siyasi partiler ve bunlara ait olan veya bunların aralarında kurdukları teşekküllerden Kurumlar Vergisine tabi olmayanlar; tüzel kişilere ait olup halkın faydalanması için ilim, araştırma kültür, sanat, sıhhat, eğitim, din, hayır, imar, spor gibi maksatlarla kurulan teşekküllerin statüleri gereğince maksatları içinde usulüne uygun olarak yaptıkları yardımlarda vergiye tabi tutulmamaktadır.

Çifte Vergilendirmeyi Önlemek Amaçlı İstisna: Rücu şartıyla yapılan bağışlar çifte vergilendirmenin önlenmesi amacıyla vergi dışı tutulmaktadır. Borçlar Kanunu’nun 242’nci maddesinde, “Bağışlayan, bağışlananın kendisinden evvel vefatı hâlinde bağışlanılan şeyin mülkine rücu etmesini şart edebilir.

Çifte Vergilendirmeyi Önlemek Amaçlı İstisna: Rücu şartıyla yapılan bağışlar çifte vergilendirmenin önlenmesi amacıyla vergi dışı tutulmaktadır. Borçlar Kanunu’nun 242’nci maddesinde, “Bağışlayan, bağışlananın kendisinden evvel vefatı hâlinde bağışlanılan şeyin mülkine rücu etmesini şart edebilir. Bağışlanılan gayrimenkule veya bir gayrimenkul üzerindeki aynı hakka taallûk eden rücu şartı, tapu siciline şerh verilebilir.” denilmektedir. Rücu şartı, yapılan bağışın ivazlı olması anlamına gelmemektedir, sadece bağışlamayı yapan kimsenin, bağışlanan malın, bağışladığı şahsın kendisinden evvel ölmesi halinde tekrar mamelekine geri gelmesini sağlamak için yapılmış tek taraflı bir tasarruftur. Aynı mal ve aynı şahıslar arasındaki ölüme bağlı bu geriye dönüş intikalini ikinci defa bir vergileme konusu yapmamak için vergiden istisna etmiştir. Zira rücu şartlı bağışlamalar yapıldıkları anda veraset ve intikal vergisine tabi tutulmakta bağışlananın önce ölmesiyle daha önce vergisi ödenmiş mamelek bağışlayana tekrar intikal etmektedir. Sağlar arasında ivazsız tarzda gerçekleşen intikaller hariç olmak üzere kuru mülkiyet hâlinde intikal eden mallar (Kuru mülkiyet halinde kaldığı müddetçe) vergiden istisnadır. Vergi kuru mülkiyet hâlinden çıkıp tam mülkiyete geçildiğinde yapıldığı için çifte vergilemeyi önlemek amacıyla kuru mülkiyet vergiden istisna tutulmaktadır. • Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan Vakıflara kuruluşu için veya kurulduktan sonra tahsis olunan mallar • Plaka tahdidi uygulanan illerde cumhurbaşkanı kararı ile yetkili kılınan trafik komisyonlarınca ticari plaka satışından elde edilen paralardan, ticari plakalı taşıt sahiplerine dağıtılan miktarlar • Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıklarının veraset ve intikal yoluyla devir ve iktisabına ilişkin işlemler • Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idareler bütçelerinden kamu iktisadi teşebbüslerine yapılacak iktisadi transferler ve yardımlar • Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu kapsamında bireysel emeklilik hesabına yapılan devlet katkılarının hak kazanılan kısımları

Veraset ve intikal vergisi servet üzerinden alınan vergiler içerisinde genel nitelikte alınan bir vergidir. Genel olması serveti kapsayan tüm varlıklardan oluşturulan bir matrahı esas almasından kaynaklanmaktadır.

Veraset ve intikal vergisinde vergi planlaması yapılmasında dikkate alınan istisna hadleri 2021 yılı için aşağıdaki şekildedir (VİV m.4).

Değerleme yoluyla belirlenen menkul ve gayrimenkul mallara isabet eden miras hisselerinin her birinin

Evlatlıklar da dahil olmak üzere füruğ için  334.534 TL’si Füruğ bulunması halinde eş için 334.534 TL’si

Füruğ bulunmaması halinde eş için 669.479 TL’si vergiden istisnadır.

Veraset ve intikal vergisinde vergi planlaması yapılmasında dikkate alınan istisna hadleri 2021 yılı için aşağıdaki şekildedir (VİV m.4)

Örf ve adete göre verilmesi mutat bulunan hediye, cihaz, yüzgörümlüğü ve drahomalar (Gayri- menkuller hariç); Veraset yoluyla intikal eden ev eşyası ile murise ait zat eşyası ve aile hatırası olarak muhafaza edilen tablo, kılıç, madalya gibi eşya; sadakalar şeklinde kişisel edinimler vergiye tabi tutulmamaktadır.

İvazsız suretle gerçekleşen intikallerin 2021 yılı için 7.703 TL’si vergiye tabi tutulmamaktadır. Aynı şe- kilde para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve çekilişler ile şans oyunlarında kazanılan ikramiyelerin de 2021 yılı için 7.703 TL’si vergiden istisnadır.

Aşağıda belirtilen kurum ve kuruluşlar veraset ve intikal vergisinden muaf tutulmaktadır (VİV m.3):

Kamu kurumları, emekli ve yardım sandıkları, sosyal sigorta kurumları, kamu menfaatine haiz cemiyetler, siyasi partiler ve bunlara ait olan veya bunların aralarında kurdukları teşekküllerden Kurumlar Vergisine tabi olmayanlar, kamunun yararlanması için ilim, araştırma kültür, sanat, sıhhat, eğitim, din, hayır, imar, spor gibi maksatlarla kurulan tüzel kişilikler

Diplomat Muaflığı: Yabancı Devletlerin Türkiye’de bulunan elçi, maslahatgüzar ve konsolosları (Fahri konsoloslar hariç) ile elçilik ve konsolosluklara mensup olan ve o devletin tabiiyetinde bulunan memurları ve Türkiye’de resmi bir vazifeye memur edilenler ile bu sayılanların aileleri mütekabiliyet şartıyla vergiden muaftırlar

Kamu Kurumları Muafiyeti: Genel ve özel bütçeli idareler, sosyal güvenlik kurumları ile il özel idareleri, belediyeler, köy tüzel kişilikleri ile bunların üyesi oldukları mahalli idare birlikleri ve Türkiye Kızılay Derneği adına kayıt ve tescil edilen taşıtlar vergiye tabi değildir (MTVK m.4/a).

Diplomatik Muaflık: Karşılıklı olmak şartıyla, yabancı devletlerin Türkiye’de bulunan elçilik ve konsolosluklarıyla, elçi, maslahatgüzar ve konsoloslarına (Fahri konsoloslar hariç) ve o devletin uyruğunda bulunan elçilik ve konsolosluk memurlarına ve merkezi Türkiye’de bulunan uluslararası kurullar ile bu kurulların yabancı uyruklu memurlarına ve resmi bir görev için yurda gelen delege ve heyetlere ve bu heyetlere mensup yabancı uyruklu kişilere ait taşıtlar için MTV muafiyeti söz konusudur.

EVK m. 14’e göre kiraya verilmeseler de kendilerine daimi muaflık sağlanan binalar aşağıda sayılmaktadır:

EVK m. 14’e göre kiraya verilmeseler de kendilerine daimi muaflık sağlanan binalar aşağıda sayılmaktadır:

Belediye ve Mücavir Alan Sınırlarında Bulunan Araziler: EVK 16’ncı maddesine göre mükelleflerin bir belediye ve bu belediyenin mücavir alan sınırları içinde bulunan arazisinin (arsalar hariç) toplam vergi değerinin 10.000 TL'si arazi vergisinden istisnadır.

Belli Bir Süreyle Sınırlı İstisnalar: Binalarda olduğu gibi geçici süreyle planlamaya dahil olan arazilerde bulunmaktadır. Bu arazilere tanınan istisna süresi araziye göre değişebilmektedir. Aşağıda geçi- ci istisnaya tabi belli başlı araziler sayılmıştır.