VERGİ PLANLAMASI

Vergiden kaçınma, vergi kanunlarındaki boşluklardan yararlanarak veya vergiyi doğuran olaya sebebiyet vermeyerek hiç vergi ödememek veya daha az vergi ödemektir.

Bir kişi şahıs işletmesi yerine sermaye şirketi kurmak suretiyle bir faaliyette bulunarak artan oranlı
vergi tarifesinden veya bazı sorumluluklardan kurtulabilir.

Türk Vergi Sistemi’nde muaflık, istisna ve indirimler; bazı mükellef gruplarının yükünü azaltmak, teşvik etmek, vergi yönetimini kolaylaştırmak vb. nedenlerle kullanılmaktadır.

Dar mükellef tüzel kişi olması değildir.

GVK’nin 20. maddesinde düzenlenen özel eğitim-öğretim işletmelerine tanınan kazanç istisnasına göre; özel kreş ve gündüz bakımevleri ile okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen, faaliyete geçtiği vergilendirme döneminden itibaren beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden istisna tutulmuştur.

Özel sigorta primlerinin gelir vergisinden indirim konusu yapılabilmesi için gerekli şartlardan biri; Sigorta sözleşmesinin Türkiye'de kurulmuş ve merkezi burada bulunan bir sigorta şirketiyle yapılmış olmasıdır.

GVK’nın 89/1-1. maddesi hükmüne göre; beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait özel sigorta primleri gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirim konusu yapılabilmektedir. Öncelikle indirim konusu yapılacak özel sigorta primlerinin toplamı, beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması gerekmektedir.

GVK’nın 89/1-2. maddesi hükmüne göre, mükellefler kendileri, eşleri ve küçük çocukları için yapmış oldukları eğitim ve sağlık harcamalarını yıllık beyan ettikleri gelirlerinden indirilebilmektedir. Yapılan eğitim ve sağlık harcamaları toplamının, beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması gerekmektedir.

GVK’nın 89/1-13. maddesinde belirlenen şartlara uygun olarak; dar mükellef kişilere yönelik olarak Türkiye’de verilen ve münhasıran yurt dışında yararlanılan mimarlık, mühendislik, tasarım, yazılım, tıbbi raporlama, muhasebe kaydı tutma, çağrı merkezi, ürün testi, sertifikasyon, veri saklama, veri işleme ve veri analizi ile eğitim ve sağlık hizmeti veren işletmelerin münhasıran bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazancın %50’si gelir vergisi matrahının tespitinde bildirilecek gelirden indirim konusu yapılabilmektedir.

5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’un 3/A maddesine göre, işletme bünyesinde gerçekleştirilen münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik Ar-Ge harcamaları tutarının %100’ü, kazancın tespitinde indirim konusu yapılmaktadır.

Vergi planlaması araçları kullanılarak vergiyi
doğuran olaya sebebiyet verilmesine rağmen, yürütülen ekonomik faaliyetler üzerinden ödenmesi
gereken verginin asgariye indirilmesi amaçlanmaktadır. Gelir vergisinde kullanılan vergi planlaması araçları; vergiden kaçınmak, işletmenin
hukuki yapısını belirlemek, işletmenin kuruluş
yerini seçmek, muaflık, istisna ve indirimlerden
yararlanmak şeklinde sayılabilir. Bunlardan en sık
kullanılan araçların başında muaflık, istisna ve indirimler gelmektedir.

Vergi muaflığı, normalde vergi kanunlarına göre vergi ödemekle yükümlü olan kişi ya da kişi
gruplarının aynı ya da farklı vergi kanunlarıyla vergi dışında bırakılmasıdır. Ekonomik, sosyal, siyasal ve teknik nedenlerden dolayı bazı mükellefler vergiyi doğuran olayla ilişki kursalar dahi vergiye tabi tutulmazlar. İşte bu mükellefler için getirilmiş
ve mükellefi daraltan bu ayrıcalığa “muaflık” denir.

Vergi muaflığı, normalde vergi kanunlarına göre vergi ödemekle yükümlü olan kişi ya da kişi
gruplarının aynı ya da farklı vergi kanunlarıyla vergi dışında bırakılmasıdır. Ekonomik, sosyal, siyasal ve teknik nedenlerden dolayı bazı mükellefler vergiyi doğuran olayla ilişki kursalar dahi vergiye tabi tutulmazlar. İşte bu mükellefler için getirilmiş ve mükellefi daraltan bu ayrıcalığa “muaflık” denir.

Vergi istisnası, vergiye tabi olması gereken bir olay veya kazancın kısmen veya tamamen vergi dışında tutulmasıdır. Esasında verginin konusuna girmekle birlikte, bunun bir kısmı ekonomik, sosyal, siyasal veya teknik nedenlerle vergilendirme dışına çıkartılabilir. Verginin konusuna getirilen bu ayrıcalığa veya sınırlamaya “istisna” adı verilir.

Vergi indirimi, kanunda sayılan özellikleri taşıyan mükelleflerin, gayrisafi gelirleri üzerinden bazı tutarların düşülmesini sağlayan harcamalardır. Mükellefler vergilendirilebilir gelirinin safi tutarını hesaplarken, gayrisafi tutarı üzerinden kanunda sayılan bazı harcama kalemlerini indirim olarak düşebilmektedir.

Vergiden kaçınma, vergi kanunlarındaki boşluklardan yararlanmak veya vergiyi doğuran olaya sebebiyet vermemek suretiyle vergi ödemelerini azaltmak için yapılan bir girişim olarak ifade edilebilir (Nadaroğlu, 2000: 279). Örneğin, ticari faaliyetle uğraşmak yerine daha düşük bir oranda vergilendirilen menkul sermaye geliri tercih edildiğinde vergiyi doğuran olaya sebebiyet verilmemiş
olunmaktadır.

İşletmenin hukuki yapısının belirlenmesinde dikkate alınması gereken faktörlerden birisi de tabi
olacağı vergisel yükümlülük ve avantajlarından yararlanma durumudur. Çünkü işletmelerin vergi kanunları karşısındaki durumunu bilmek ve ona göre tercih yapmak, kuruluş ve faaliyet aşamasında işletmelerin vergisel yönden daha avantajlı bir konuma
sokabilmekte ve yönetime daha sağlıklı vergi planlaması imkanı sağlamaktadır. Bir kişi şahıs işletmesi yerine sermaye şirketi kurmak suretiyle bir faaliyette bulunarak artan oranlı vergi tarifesinden veya bazı sorumluluklardan kurtulabilir.

Devletler ihracat ve döviz kazandırıcı işlemlerin artırılması, teknolojik yatırımların teşviki, bölgesel farklılıkların azaltılması gibi sebeplerle çeşitli vergi teşvikleri uygulayarak, işletmelerin belirli yerlerde faaliyette bulunmalarını daha cazip hâle getirebilmektedir.

Türk vergi sisteminde, işletmelerin kuruluş yeri seçiminde, vergi planlaması imkânı yaratacak müesseseler; serbest bölgelerde elde edilen kazançlara ilişkin istisna, teknoloji geliştirme bölgeleri ve AR-GE faaliyetleri ile ilgili düzenlemeler, indirimli kurumlar vergisi uygulaması şeklinde sayılabilir.

Serbest meslek kazancı muaflığı; ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci, rehber gibi serbest meslek sahiplerine bazı şartlara uymaları durumunda tanınan bir muafiyettir. Buna göre söz konusu meslek erbaplarının VUK’un 155. maddesinde belirtilen şartları taşımamaları hâlinde muafiyetten yararlanmaları mümkündür.