VERGİ PLANLAMASI

GİRİŞ
Vergilerin karşılıksız ve zora dayalı bir ödeme
olması nedeniyle, kişi ve kurumlar vergiye karşı
farklı tutumlar geliştirebilmektedir. Vergi ödemenin kişi ve kurumlar üzerinde meydana getirdiği
etkiye vergi baskısı denilmektedir. Vergi baskısı,
vergi oranının düşük olduğu durumlarda nispeten
daha azdır. Kendini toplumun bir parçası olarak
görmenin de etkisiyle, mükelleflerin vergi borcunu severek ve isteyerek ödedikleri söylenebilir. Ancak artan vergi oranları ve vergi baskısı ile birlikte
mükelleflerin tutumları yön değiştirerek olumsuz
olabilmektedir.

20. yüzyılın başlarında Kıta Avrupa’sında işletme
vergiciliğinin içinde ele alınan ve doğup gelişen
vergi planlamasının, bugünkü anlamda uygulamaya yönelik ve pratik yarar sağlayan bir bilgi dalına
ve profesyonel bir uğraş hâline dönüşmesi çok daha
yakın zamanlarda Anglosakson ekolünün etkisiyle
gerçekleşmiştir. Vergi planlamasının uygulamaya yönelik ve pratik yarar sağlayan özelliği, vergi
planlaması teorisinin daha az incelenip vergi planlaması araç ve yöntemlerinin daha çok araştırılması
ve kullanıcı ve mükelleflerin bilgisine sunulması
neticesini doğurmuştur. Dolayısıyla ele alınan ve
bilgi olarak sunulan her vergi planlaması aracı ve
yöntemi, vergi planlaması yapan mükelleflere yol
gösteren rehber niteliğine bürünmüştür.

Vergi, devletin egemenlik gücüne dayanarak
kamu harcamalarını karşılamak üzere, gerçek ve tüzel kişilerden aldığı, karşılıksız ve cebre dayalı parasal değerlerdir. Verginin iki amacı vardır: Birincisi,
mali (fiskal) amaçtır. Verginin mali amacı, devletin
üstlendiği fonksiyonlarına paralel olarak sunduğu
kamu hizmetlerinin finansmanını sağlamak için
gelir elde etmektir. İkincisi ise, mali olmayan (ekstra fiskal) amaçtır (Akdoğan, 2009:118-123). Vergiler gelir sağlamanın yanında, ekonomik ve sosyal
hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için gerekli etkileri
yaratmada araç olarak kullanılmaktadır.

Vergi Yükü Kavramı
Vergiler ekonomik istikrarın, gelir dağılımının, kaynak dağılımının sağlanması için ekonomik birimlerin vergi yükü dağılımlarına etki ederek maliye politikasının bir aracı olarak kullanılabilmektedir. Vergilerin mali olmayan amacını vurgulayan bu kullanım şekli, vergi kanunlarında vergi yükünü doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkileyen muafiyet, istisna, indirim, oran farklılaşması vb. şeklinde yapılan düzenlemelerle sağlanmaktadır.

Matematiksel açıdan vergi yükü, ödenen vergi
ile ödeme gücünün bir fonksiyonudur. Yük, ödenen vergi ile doğru orantılı, ödeme gücü ile ters
orantılı olarak değişmektedir (Edizdoğan ve diğerleri, 2013:180). Yani ödeme gücü sabitken, vergi
oranı yükseldikçe yük artar, düştükçe yük azalır.
Vergi oranı sabitken, ödeme gücü arttıkça yük azalır, ödeme gücü düştükçe yük artar. Ödeme gücü,
kişinin, kendisinin ve ailesinin yaşamını asgari düzeyde sürdürmeye yetecek gelirin üzerindeki gelir
kısmını ifade eder.

Vergi yükü, farklı kriterler dikkate alınarak yapılan hesaplamalara göre değişik şekillerde tanımlanabilen bir kavramdır. Bu anlamda; toplam vergi yükü, bireysel vergi yükü, gelir grupları bakımından vergi yükü, bölgesel vergi yükü, sektörel vergi yükü, net vergi yükü ve gerçek vergi yükünden bahsedilir.

Bireysel vergi yükü, kendi içinde objektif ve subjektif vergi yükü şeklinde ikiye ayrılmaktadır:

VERGİ YÜKÜ KAVRAMI

Bazı durumlarda da vergi yükünü azaltan iktisadi bir davranış olarak karşımıza çıkar. Nihai tüketicinin üzerine vergi konan veya vergi oranı
artırılan bir malı veya hizmeti almayarak vergisiz
veya vergi oranı nispeten düşük olana yönelmesi
(vergilerin ikame etkisi) veya vergi konması/artırılması sonucu harcanabilir geliri düşen bireyin daha
çok çalışarak eski gelir düzeyine ulaşma çabası (gelir etkisi) iktisadi birer davranıştır. Vergiyi yansıtma
imkânlarını kullanarak vergi yükünden kurtulan ya
da hafifleten mükellefin davranışını da iktisadi bir
davranış olarak değerlendirmek gerekir.

Vergi Kaçırma
Vergi kaçırma, vergi borcu doğmuş olmasına rağmen, vergi kanunlarına aykırı hareketlerle verginin hiç
ödenmemesi veya kısmen ödemesi şeklinde tanımlanmaktadır (Erginay, 2003:124). Vergi kaçakçılığı, vergi
baskısına karşı yasa dışı bir tepkidir. Kanuna ayrı davranışlarla vergi kaçırmanın birçok yolu mevcuttur. Bunlardan
bazıları; mükellefiyetin tesis ettirilmemesi, beyannamelerin verilmemesi/eksik verilmesi, defter tutulmaması veya
yanlış tutulması, satış ve hâsılatın belgelendirilmemesi,
sahte veya yanıltıcı belge kullanımı ve düzenlenmesi vb.dir
(Ergülen ve Erdem, 1998:4).

I,II doğrudur. III yanlış. Çünkü Vergi ödeme­nin kişi ve kurumlar üzerinde meydana getirdiği etkiye vergi baskısı denilmektedir. Vergi baskısı, vergi oranının düşük olduğu durumlarda nispeten daha azdır.

Vergi planlaması doğru cevap. Çünkü,  Vergi planlaması, demokratik sosyal hukuk devletinde vergiye karşı direncin en kabul edilebi­lir, modern, amaca hizmet eden en yasal biçimidir

Tümü doğrudur.  Çünkü Vergiler ekonomik istikrarın, gelir dağılımının, kaynak dağılımının sağlanması için ekonomik bi­rimlerin vergi yükü dağılımlarına etki ederek ma­liye politikasının bir aracı olarak kullanılabilmek­tedir. Vergilerin mali olmayan amacını vurgulayan bu kullanım şekli, vergi kanunlarında vergi yükünü doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkileyen muafi­yet, istisna, indirim, oran farklılaşması vb. şeklinde yapılan düzenlemelerle sağlanmaktadır.

Tümü doğrudur. Çünkü, Vergi borçlusu mükellef ise, vergi yükünü azaltmaya, mümkünse ortadan kaldırmaya yönelir. Ödediği vergiler mükellef için birer mali­yettir. Bu maliyeti azaltması, harcanabilir gelirini artırdığı için mükelleflerin vergi yükünü azaltma çalışmaları rasyonel (akılcı) bir davranış olarak ka­bul edilir. Mükellefler, vergi yükünden kurtulmak veya azaltmak için çeşitli davranışlar sergileyebilir­ler. Davranışın şekli; vergiye karşı direncin şiddeti, vergi yükünün hissedildiği tabanın genişliği, mükel­lefin içinde yaşadığı toplum yapısı, mükellefin psi­kolojisi, vergi yükü vb. gibi çok çeşitli unsurlardan etkilenir. Bu davranış, bazen vergi isyanı şeklinde toplumsal bir ayaklanma hâlinde görülürken bazen kanunların ihlal edilerek vergi kabahati/suçu işlen­mesi şeklinde bazen de kanuni sınırlar içinde, ka­nunların mükelleflere tanıdığı imkânlar dâhilinde gerçekleşir

Tümü. Çünkü vergi kaçakçılığı, vergi baskısına karşı yasa dışı bir tepkidir. Kanuna ayrı davranış­larla vergi kaçırmanın birçok yolu mevcuttur. Bunlardan bazıları; mükellefiyetin tesis ettirilmemesi, beyannamele­rin verilmemesi/eksik verilmesi, defter tutulmaması veya yanlış tutulması, satış ve hâsılatın belgelendirilmemesi, sahte veya yanıltıcı belge kullanımı ve düzenlenmesi vb.dir

I,II Doğrudur. III YANLIŞ Çünkü Vergi planlaması dinamik bir süreçtir. Mükellefin kişisel, ailevi, ekonomik, mali vb. duru­mundaki veya mevzuattaki bir değişiklik vergi planlamasını etkiler. Ayrıca vergi planlamasını makro ve mikro vergi planlaması şeklinde ikiye ayırarak tanımlamaktadır. Makro vergi planlaması, devle­tin yaptığı vergi planlamasıdır. Makro vergi plan­laması; devletin, ihtiyaç duyduğu finansmanı en uygun kaynaktan, toplumun yaklaşımlarını, tavır ve davranışlarını dikkate alarak, verginin konulma amacına uygun, maksimum hizmeti sağlayacak şekilde uygulanması için sistem dizayn etmesi, mevzuatı oluşturması ve politika geliştirmesi olarak tanımlanabilir. Mik­ro vergi planlaması ise kişisel vergi planlamasıdır. Vergi planlaması denildiğinde mikro vergi planla­ması anlaşılır ve literatür bu yönde gelişmiştir. Vergi planlaması ulusal düzeyde veya uluslararası düzey­de yapılabilir. Uluslararası yapıldığında uluslararası vergi planlaması olarak isimlendirilir.

Tümü yer alır. Ayrıca Vergi planlamasındaki bir başka ilkede profesyonelliktir.

Tümü, çünkü vergi planlamasının mükelleflere, doğrudan ya da dolaylı olarak sunduğu avantajlar; Vergi yükünün azaltılması veya ortadan kaldırılması,  Yasal sınırlar içinde vergi yükünü azaltmayı öğrenmesi, Suç ya da kabahat oluşmadığı için  Vergi cezası, gecikme zammı ve gecikme faizi gibi ilave maliyetleri ortadan kaldırması Devlete arasında olumlu ilişkilerin geliştirilmesine katkı sağlayarak, devlete olan güvenin artması, Tabi olduğu vergi kanunlarını daha iyi bilmesi konusunda farkındalık yaratması, Mükellef haklarının farkına varma ve bu farkındalıkla hakların kuvvetlenmesine ve gelişimine katkı sağlaması, Vergiye gönüllü uyumu artırmasıdır.

Tümü doğrudur. Çünkü Vergi planlamasının vergi mevzuata hâkimiyet gerektirmesi mükellefte ilave bir baskı yaratır. Mevzuata hâkim olan vergi danışmanı, mali danışman, meslek mensubu gibi profesyonellerden yardım alması, bu kişilere yapılan ödemeler nedeniyle ilave bir maliyet içerir. Vergi tasarrufu sağlayan en uygun davranış her zaman belirlenemeyebilir. Dolayısıyla her zaman, kaybedilen ilave bir vergi tasarrufu olabilir. Vergi planlamasının dinamik bir süreç olması bu maliyetleri yineler.

Engelli istihdamı çünkü Vergiler sadece mali amaçla alınmaz. Devlet, mali olmayan bir takım amaçları gerçekleştirmek için vergileri politika aracı olarak kullanmaktadır. Örneğin; devlet, engelli istihdamı arttırmak isteyebilir. Bu amaca ulaşmak için işverenlere, çalıştırdıkları her engelli birey için kazançlarının belirli bir kısmını istisna ederek, teşvik verebilir. Devlet, istisna, muafiyet, indirim, oran farklılaşması gibi düzenlemeler­le vergileri araç olarak kullanırken, mükelleflerin veya mükellef gruplarının vergi planlaması yapması gerekir. Örnekte, işveren teşvikten yararlanarak, daha fazla engelli istihdamı sağladığında vergi yükünü azaltır, devlet de engelli istihdamını arttırma amacına ulaşmış olur. Bu anlamda, vergi politikası ile vergi planlaması madalyonun iki yüzünü oluşturmaktadır