Uluslararası Vergi Planlaması

Yeni iş modelleriyle ticaretin niteliği değişmiş, sermaye kontrolleri kaldırılmış, işgücü fiziki mekandan bağımsız bir şekilde üretim faaliyetlerine dahil olmaya başlamış ve çok uluslu şirketler üretim fonksiyonlarını rahatça giderlerinin daha düşük olduğu ülkelere kolaylıkla kaydırabilme olanağına kavuşmuştur. Buna karşılık şartları sertleşen küresel rekabet şirketlerin üretim ve faaliyet giderleriyle Ar-Ge giderlerini artırmış, bu ise kâr marjı üzerinde olumsuz etki bırakmıştır.

Vergi yükümlüsünün ödediği vergilerin gelirine oranı olarak ifade edilmektedir. Nominal vergi oranından farklı olarak vergi yükümlüsünün
ekonomik faaliyeti üzerindeki gerçek vergi yükünü gösterir.

Farklı amaçları üç şekilde ifade edebiliriz. Çifte vergilendirmeden kurtulma ya da etkilerini azaltma için uluslararası vergi planlaması, hiç vergi ödememe ya da vergi yükünü minimize etmek için uluslararası vergi planlaması ve negatif vergilendirme için vergi planlaması.
Bu vergisel amaçlara ulaşmada her şirket kendi özelliklerine ve faaliyette bulunduğu ülkenin özelliklerine göre farklı stratejiler uygular.

Gayri maddi varlıkların efektif kurumlar vergisi oranının düşük olduğu bir ülkede kurulmuş olan yavru şirkete transfer edilmesi ve gayri maddi varlığın diğer grup şirketlerine buradan lisanslanması, örnek gösterilebilir.

Grup vergilendirme rejimi, bir grup olarak kabul edilen şirketlerin elde ettikleri kazançların vergilendirilmesinde özel yöntemler
içeren, gruplara vergilendirme açısından bazı avantajlar sağlayan bir vergilendirme yöntemidir. Grup şirketlerin vergilendirme
kuralları genellikle dolaysız vergilere uygulanmakla birlikte KDV gibi dolaylı vergileri de kapsayabilmekte ve ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir.

Etkin yönetim merkezi, bir kuruluşun işlerinin bir bütün olarak yürütülmesi için gerekli olan kilit yönetimsel ve ticari kararların önemli ölçüde alındığı yerdir. Etkin yönetim merkezinin tespit edilmesi için bütün ilgili gerçeklikler ve koşullar saptanmalıdır. Bir kuruluş birden fazla yönetim yerine sahip olabilir fakat herhangi bir zamanda yalnızca bir etkin yönetim merkezi bulunabilir.

Temel uluslararası vergi planlaması stratejilerini üç ana başlık altında ifade edebiliriz. Uluslararası vergi planlaması stratejisinin oluşturulmasına yönelik vergi planlaması stratejileri, kârın kaydırılmasına yönelik uluslararası vergi planlaması
stratejileri ve son olarak da ikamet devlette vergi yükünün minimize edilmesine yönelik uluslararası vergi planlaması stratejileri.  

Özellikle gelişmekte olan ülkelerin belirli sektörlerini geliştirmek ya da yeni sektörler elde etmek amacıyla bu sektörlerde faaliyette bulunan vergi yükümlülerine belirli bir süre boyunca vergi muafiyeti ya da istisnası şeklinde vergi avantajı sağlamasıdır.

Holding şirketlerin kuruluş nedenleri;

* Şirketin yurtdışında bulunan yavru şirketlerini yönetim ve raporlama amaçları bakımından tek bir yabancı şirket altında konsolide etmek,
* Gelecekteki şirket satın almaları, iş ortaklıkları kurulması ve diğer fırsatlardan yararlanmak için uygun platform oluşturulması,
* Yeni bölgeler ve pazarlarda işletmenin etkinliğinin artırılması için olanak yaratılması,
* Finansal esnekliğin elde edilmesi ve grup için finansman politikasında etkinliğin artırılması,
* Varlık ve finansal risk yönetiminin iyileştirilmesi,
* Yabancı ülkelerde sermaye miktarının arttırılması ve bu şekilde sermaye yapısının iyileştirilmesi,
* Yabancı ülkelerde ödenen vergileri minimize edilmesi,
* Gayri maddi varlıkları daha iyi yönetmek ve bu varlıklardan daha iyi faydalanılması,
* Kâr payı, faiz ya da gayri maddi varlıklar üzerindeki stopaj oranlarını minimize eden Avrupa Birliği direktiflerine ve avantajlı çifte       vergilendirmeyi önleme anlaşmalarına erişimin sağlanması,
*Yabancı ülkelerdeki faaliyetlerle ilgili finansal raporlamanın tek bir çatı altında toplanmasının sağlanması,

olarak belirtilebilir.

Belirli şirket türlerinin kuruluş, sermaye artırımı veya kanuni merkez ya da etkin yönetim merkezlerinin transferi aşamasında alınan bir vergidir. Avrupa Birliği ülkelerinde 1972 yılından itibaren uygulanmaya başlanan bu vergi, günümüzde kademeli olarak kaldırılmaktadır. Günümüzde bu vergiyi uygulayan Avrupa Birliği üyesi devletler 2008/7/EC sayılı Avrupa Birliği Direktifinin katı koşullarını
yerine getirmek zorundadır. tarafından şart koşulan katı koşullara tabi olarak bunu yapmaya devam edebilir. Bu Direktif hükümlerine
göre, örneğin, sermaye vergisi en çok %1 oranında alınabilir. Bunun dışında sermaye artırımları yalnızca şirketin etkin yönetim merkezinin bulunduğu üye devlet tarafından vergilendirilebilir.

Vergiler, hukuki sistem, coğrafi konum, düşük kuruluş ve faaliyet giderleri, muhasebe ve raporlama açısından uyum maliyetleri ve ucuz ancak nitelikli işgücü gibi faktörler en uygun kuruluş yeri seçiminde rol oynarlar.

Bir holding şirket için en uygun vergi dışı faktörler şu şekilde sıralanabilir;

Siyasi ve ekonomik istikrar, Yatırım ortamı, Saygın çok uluslu şirketleri çekebilecek hukuk sistemi, Para politikası, döviz kontrolleri ve kur riski,  Altyapının faaliyetler için yeterliliği, maliyetler, Avrupa Birliği ülkeleri bakımından havalimanlarına yakınlık, Avrupa Birliği ülkeleri bakımından dil (örneğin, genel konuşulan dil, ya da yabancı dillere hakimiyet), Kişisel gelir vergisi oranları, Uluslararası okullar.

Bir şirketin sermaye ya da borçla finansmanı elde edeceği kurum kazancı üzerinden ödeyeceği vergiyi doğrudan etkiler. Buna göre, bir şirket temin etmiş olduğu yabancı kaynak için faiz öder ve bu faizi vergiye tabi kurum kazancının tespitinde finansman gideri olarak indirim konusu yapar. Ancak bu şirketin hissedarlarına ödemiş olduğu kâr payları vergiye tabi kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılamaz. Faiz ve kâr paylarının ödeyen şirketin vergiye tabi kurum kazançlarının tespitinde indirim konusu yapılıp yapılamaması ana şirketlerin yavru şirketlerini ya da iştiraklerini finanse etme biçimini doğrudan etkilemektedir. Buna göre şirketler yavru şirketlerini efektif vergi oranını minimize etmek için sermaye yerine borçla finanse etmek eğilimindedirler.

Türev ürünler riski transfer etmek amacıyla kullanılan ve değeri bir başka finansal varlığın değerine dayalı olan finansal varlıklar olup bağlı oldukları varlıkların alım ve satımını daha esnek hâle getiren yatırım araçlarıdır. Temel türev ürünler forward, future, opsiyon ve swaplar olarak sıralanırken; faiz oranları, döviz kurları, borsa endeksi, hisse senedi ve mal fiyatlarına bağlı çok sayıda üründen de söz edilebilir.

Türev ürünler kullanılarak uluslararası vergi planlaması stratejisi oluşturulmasında; türev ürünlerden elde edilen gelirin vergilendirilme zamanı, gelirin nitelendirilmesi ve kaynak devlette stopaj yükünün hafifletilmesi konularına odaklanılmalıdır. 

Gayri Maddi Varlıklar; Bir malın üretiminde ya da bir hizmetin sağlanmasında kullanılan patentler, know-how, tasarımlar ve modeller ile müşterilere transfer edilen ya da ticari faaliyetin sürdürülmesinde kullanılan varlıklar ile ticari markalar ve ticari unvanlar, müşteri
listeleri, dağıtım kanalları ile ilgili ürün açısından önemli bir promosyon değerine sahip nevi şahsına münhasır isimler, semboller ya da resimler gibi varlıkları kapsamaktadır.

Gayri maddi varlıkların bulundurulacağı ülkelerin seçiminde efektif vergi oranı dışında etkili olan faktörler şunlardır;

• Gayri maddi varlıkların etkin bir şekilde korunmasını sağlayan hukuk kurallarının varlığı;
• Belirli kısıtlayıcı hukuk kurallarının uygulandığı sektörlerde bu hukuk kurallarının varlığı;
• Gayri maddi varlıkların elde edilmesine, yönetilmesine ve geliştirilmesine olanak veren nitelikli işgücü ve altyapının varlığı

Çok uluslu şirketlerin işletme giderlerini minimize etmek ve verimliliği en üst düzeye çıkarmak amacıyla işlevlerini, varlıklarını ve riskleri yavru şirketleri ve iştirakleri arasında tahsis etmesi tedarik zinciri yönetimi olarak nitelendirilir.

OECD ülkelerinde vergiden kaçınmanın engellenebilmesi için uygulanmakta olan beş temel önlem;

Transfer fiyatlandırması düzenlemeleri, örtülü sermaye düzenlemeleri, kontrol edilen yabancı kurum düzenlemeleri, genel vergi güvenlik önlemleri ile yerleşik olmayan kişilere yapılan ödemelerden stopaj yapılmasıdır. 

Vergi Anlaşmalarının temettü, faizler ve gayri maddi hak bedellerine ilişkin maddelerinde, anlaşmadan yararlanılabilmesi, ödemenin gelirden gerçekten faydalanan kişiye yapılması koşuluna bağlanmıştır. “Gerçek lehdar” kavramı, kişinin anlaşmadan yararlanmaya yetkili olup olmadığı ve iki devlet arasında imzalanan anlaşmanın temettü, faiz ve gayri maddi hak bedeli hükümlerinden yararlanıp yararlanamayacağını belirlemede önemli bir role sahiptir. Gerçek lehdar hükmü, gayri maddi hak bedeli, kâr payı ve faiz ödemelerinde
düşük oranlı stopaj ile alıcının anlaşma faydasının sınırlarını belirlemektedir.