VERGİ PLANLAMASI - Deneme Sınavı - 3

İkamet ve kaynak devletleri tarafından vergilendirilmemiş gelir yurtsuz gelir (stateless income) olarak adlandırılır. Yurtsuz gelir, genel itibariyle çok uluslu şirketlerin vergi yüklerini minimize etme çabası sonucunda elde edilmektedir.

Vergi tatili, özellikle gelişmekte olan ülkelerin belirli sektörlerini geliştirmek ya da yeni sektörler elde etmek amacıyla bu sektörlerde faaliyette bulunan vergi yükümlülerine belirli bir süre boyunca vergi muafiyeti ya da istisnası şeklinde vergi avantajı sağlamasıdır.

Bir holding şirket için en uygun vergi dışı faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Bir şirketin hissedarları tarafından sermayeye kıyasla daha yüksek bir miktarda borçla finanse edildiği durumda şirketin örtülü sermaye temin ettiği varsayılır. Hissedarlar şirketi sermaye yerine borçla finanse ederek borçla finansmanın vergi yönünden sağladığı avantajdan yararlanmak isterler.

Müşterek siparişe dayalı ar-ge modeline göre; ar-ge şirketi aynı şirketler grubunda yer alan diğer şirketler adına belirli bedel karşılığında ar-ge faaliyetleri yürütmektedir. Proje sonunda elde edilen gayri maddi varlıktan ekonomik fayda elde etme hakkı ise sipariş sözleşmesinin şartlarına göre bu gayri maddi varlığı kullanacak grup şirketleri arasında paylaşılır. Burada, varlıktan ekonomik fayda elde etme salt hukuki tasarruftan farklı olup, vergi hukuku açısından farklı sonuçlar yaratır.

Çok uluslu şirketlerin işletme giderlerini minimize etmek ve verimliliği en üst düzeye çıkarmak amacıyla işlevlerini, varlıklarını ve riskleri yavru şirketleri ve iştirakleri arasında tahsis etmesi tedarik zinciri yönetimi olarak nitelendirilir. Sermaye ve kambiyo kontrollerin kaldırılması, teknolojide ve sözleşme serbestisinde kaydedilen gelişmeler çok uluslu şirketlerin işlevlerini, varlıklarını ve üstlendikleri riskleri yavru şirketleri ve iştirakleri arasında paylaştırmasını kolaylaştırmıştır. Çok uluslu şirketlerin sahip olduğu bu olanaklar aynı zamanda ticaretin doğasını değiştirerek yeni iş modellerinin geliştirilmesini sağlamıştır. Belirli bir ticari faaliyette bir işletme tarafından gerçekleştirilen işlevler, kullanılan varlıklar ve üstlenilen riskler, bu işletmenin kazancını ve bu kazanç üzerinden ödeyeceği vergiyi etkiler. Tedarik zinciri yönetimi, çok uluslu şirketin hangi ülkede ne kadar vergi ödeyeceği konusunda doğrudan belirleyicidir. Bu nedenle çok uluslu şirketler tedarik zinciri yönetimini vergiye tabi kazançlarının en düşük oranlı ülkede ortaya çıkacak şekilde kullanabilmektedirler.

Sermaye vergisi; belirli şirket türlerinin kuruluş, sermaye artırımı veya kanuni merkez ya da etkin yönetim merkezlerinin transferi aşamasında alınan bir vergidir. Avrupa Birliği ülkelerinde 1972 yılından itibaren uygulanmaya başlanan bu vergi, günümüzde kademeli olarak kaldırılmaktadır.

Uluslararası vergi planlaması ile ilgili bir ayrım da planlama stratejisinin nasıl oluşturulduğu ile ilgili olan niteliksel ve biçimsel uluslararası vergi planlaması ayrımıdır. Niteliksel uluslararası vergi planlamasında, vergi yükümlüsü efektif vergi oranını minimize edebilmek için ekonomik faaliyetin nitelinde değişiklik yapar. Örneğin, efektif kurumlar vergisi oranının yüksek olduğu bir ülkede faaliyette bulunan bir çok uluslu şirket, efektif vergi oranının daha düşük olduğu bir başka ülkede faaliyetleri sürdürme kararı alabilir ya da kuruluş yerinin belirlenmesi aşamasında efektif kurumlar vergisi oranının yüksek olduğu ülkeyi tercih etmeyebilir

Holding şirketlerin kuruluş nedenleri ile ilgili olarak literatürde yer bulan gerekçeler şunlardır:

Efektif Vergi Oranı: Vergi yükümlüsünün ödediği vergilerin gelirine oranı olarak ifade edilmektedir. Nominal vergi oranından farklı olarak vergi yükümlüsünün ekonomik faaliyeti üzerindeki gerçek vergi yükünü gösterir.

Uluslararası vergi planlaması hisse başı kazancı maksimize edebilmek için farklı vergisel sonucu amaçlayabilir:

Bu vergisel amaçlara ulaşmada her şirket kendi özelliklerine ve faaliyette bulunduğu ülkenin özelliklerine göre farklı stratejiler uygular.

Efektif Vergi Oranı: Vergi yükümlüsünün ödediği vergilerin gelirine oranı ola- rak ifade edilmektedir. Nominal vergi oranından farklı olarak vergi yükümlüsünün ekonomik faaliyeti üzerindeki gerçek vergi yükünü gösterir.

Negatif Vergilendirilme İçin Uluslararası Vergi Planlaması

Oldukça nadir olarak görülen bu vergi planlaması türünde vergi yükümlüsünün ödediği vergi tutarından daha fazla bir tutarı vergi idaresinden iade olarak alması söz konusudur. Örneğin fazla ve yersiz ödenmiş vergiler için vergi idaresinin hesaplayacağı faiz için kullanacağı faiz oranı, mevduat faiz oranlarının üzerinde belirlendiğinde, vergi yükümlüleri ödemeleri gereken vergiden daha fazlasını ödeyerek belirli bir dönem sonunda mevduat faiz oranlarının üzerinde getiri elde edebilirler.

Niteliksel  uluslararası  vergi  planlamasının üç farklı yöntemle uygulama konulması mümkündür:

Etkin Yönetim Merkezi: Etkin yönetim merkezi, bir kuruluşun işlerinin bir bütün olarak yürütülmesi için gerekli olan kilit yönetimsel ve ticari kararların önemli ölçüde alındığı yerdir. Etkin yönetim merkezinin tespit edilmesi için bütün ilgili gerçeklikler ve koşullar saptanmalıdır. Bir kuruluş birden fazla yönetim yerine sahip olabilir fakat herhangi bir zamanda yalnızca bir etkin yönetim merkezi bulunabilir.

Yerleşik olunan ülkenin değiştirilmesinde dikkate alınması gereken bir diğer faktör de şirketin çıkış yaptığı ülkede çıkış vergisi (exit tax) uygulanıp uygulanmadığıdır. Çıkış vergisi yerleşik olunan ülkeden göç eden gerçek kişi ya da şirketlerin göç anında sahip oldukları varlıkları elden çıkarttıkları varsayarak varlıkların göç anındaki değerleri ile elde edilme değerleri arasındaki fark üzerinden alınan sermaye değer artış kazancı vergisidir.

Biçimsel uluslararası vergi planlamasında, vergi yükümlüsü ekonomik faaliyetlerinin niteliğinde değişiklik yapmadan, var olan durum ve yapı içinde efektif vergi oranını minimize edecek uygulamalara yönelir. Örneğin, yüksek efektif kurumlar vergisi oranlı ülkede faaliyette bulunan bir şirket, aynı şirketler grubunda olup düşük efektif kurumlar vergisi oranlı ülkede faaliyette bulunan bir şirket tarafından borçla finanse edilebilir. Bu durumda borç alan şirket ödeyeceği faizi finansman giderini vergiyi tabi kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alacak ve vergi azaltacaktır.

Uluslararası vergi planlaması stratejisinin oluşturulmasında ilk aşama şirketin efektif vergi oranının benzer şirketlerle karşılaştırılması ve şirketin efektif vergi oranının hangi faktörler tarafından belirlendiğinin saptanmasıdır. Böylece şirketin efektif vergi yükünü etkileyen faktörler benzer şirketlerle karşılaştırılır, şirketin neden daha avantajlı ya da dezavantajlı olduğu değerlendirilir.

Uluslararası vergi planlamasında ikinci aşama ise vergi sonrası kârı etkileyen finansal ve işlevsel faktörlerin belirlenmesidir. Finansal faktörler finansal risk ile ilgilidir. Kısaca finansal risk, yatırım ve kredi ile ilgili yönetim kararlarıyla ilişkilendirilir. Genel olarak, kur riski, faiz riski ve likidite riskini kapsar.

Uluslararası holding şirketler için en uygun kuruluş yerinin tespit edilmesinde vergiler, hukuki sistemi, coğrafi konum, düşük kuruluş ve faaliyet giderleri, muhasebe ve raporlama açısından uyum maliyetleri ve ucuz ancak nitelikli işgücü gibi birçok faktör etkili olmaktadır.