VERGİ HUKUKU

Vergi düzenlemelerinin vergi mükelleflerinin uluslararası ekonomik işlemleri ile ilgili kararlarında etkili olmaması vergilemenin tarafsız olduğu anlamına gelir.

Türkiye’de gelir ve kurumlar vergisinde tam yükümlülüğün temelini ikametgâh ilkesi oluşturmaktadır.

"Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler sadece Türkiye’de elde ettikleri gelirler üzerinden vergilendirilir." hükmünde vergilendirme bakımından kaynak ilkesi geçerlidir.

Kurumlar vergisi kanununda gelir vergisindeki yerleşme kavramı yerine kurum merkezi kavramına yer verilmiştir.

ABD uyrukluk kriterini vergilendirme yetkisinin kullanımında önemli bir kriter olarak kabul
etmektedir

Gelir vergisi kanununda resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı ülkelerde oturan Türk vatandaşları tam yükümlü olarak tanımlanmıştır. Bu düzenlemede vergilendirme bakımından uyrukluk ilkesinin söz konusu olduğu anlaşılmaktadır.

Uluslararası ekonomik faaliyet sürdüren kişilerin vergilendirilmesinde vergilendirme yetkisi bakımından devletlerin farklı ilkelerden hareket etmeleri çifte vergilendirme sorununa neden olmaktadır.

mükellef

tam mahsup

andea modeli

Uluslararası vergi hukukunun temel ilkeleri devletlerin ulusal egemenlikleri kapsamında adil ve tarafsız vergilemedir. Tarafsız vergileme ise vergi düzenlemelerinin vergi mükelleflerinin uluslararası ekonomik işlemleri ile ilgili kararlarında etkili olmaması anlamına gelir. Bu bakımdan tarafsız vergileme ilkesi vergi sistemlerinin ülkeye gelen yabancı sermayeden ya da ülkeden çıkan ve başka ülkede değerlendirilen sermayeden elde edilen geliri tamamen yurt içinde elde edilmiş gelirle aynı düzeyde vergilendirmesini gerektirir

Kaynak ilkesi değil, İkamet ilkesi kaynak ilkesine göre daha yeni olup, yirminci yüzyılda iktisat ve maliye teorisinde
beliren yeni fikir ve görüşlerin bir sonucu olarak doğmuş ve gelişmiştir.

GVK’nin 5.maddesine göre, belli ve geçici görev veya iş için Türkiye’ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimseler, tahsil veya tedavi veya dinlenmek veya seyahat amacıyla gelenler, tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan nedenlerle Türkiye’de alıkonulmuş veya kalmış olanlar, Türkiye’de altı aydan fazla kalsalar dahi, Türkiye’de yerleşmiş sayılmaz.

Uyrukluk ilkesinde devletler kendi vatandaşlarının dünya genelinde elde etmiş oldukları geliri vergilendirirler. Yabancıların elde ettikleri gelirler bu anlamda vergi dışında bırakılmış olur. Uyrukluk ilkesi, vergilendirme yetkisinin kullanımında mükellef ile devlet arasındaki bağını dikkate almasından dolayı ikamet ilkesinin bir türevi olarak kabul edilir.

Kaynak-İkamet Çatışması: Devletlerden biri mükellefin elde ettiği geliri kaynak ilkesi gereği vergilendirirken, diğer devlet bu geliri
ikamet ilkesi gereği vergilendirir. Örneğin A devletinde yerleşik bir gerçek kişi B devletinde yerleşik bir şirkete ortak olmuş ve bu ortaklığı karşısında temettü geliri elde etmiştir.
Temettü geliri B devletinin kaynak ilkesini uygulaması gereği B devletinde vergilendirilirken, A devletinde uygulanan ikamet ilkesi gereği A devletinde de vergilendirilebilecektir

Farklı mükellef Uluslararası Ekonomik Çifte Vergilendirmenin unsurudur.

Ülkeler çifte vergilendirmenin önlenmesinde uluslararası yöntemlerden genellikle ikili vergi
anlaşmalarını tercih etmektedirler.

Türkiye’nin taraf olduğu ve yürürlükte bulunan vergi anlaşmalarının sayısı 1 Eylül 2018 tarihi itibariyle  85’tir. Bu anlaşmalardan 1’i bilgi
değişim anlaşmasıdır. Ayrıca 19 çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmasının müzakereleri devam
etmektedir

Andean Modeli (1971)’dir. 1969 yılında Bolivya, Şili, Kolombiya, Ekvator ve
Peru Cartagena Anlaşması ile Güney Amerika’da bölgesel bir Ortak Pazar (Andean Uluslar Topluluğu-Andean Community of Nations) kurmuşlardır

ATAD temel olarak beş önlemden oluşmaktadır:
• Faiz ödemelerinin sınırlandırılması,
• Çıkış vergilemesi
• Genel vergiden kaçınmayı engelleme kuralı
(GAAR),
• Kontrol edilen yabancı kurum kazancı,
• Avrupa Birliği içi hibrit uyumsuzluk kuralı