VERGİ HUKUKU

Bir devletin ülkesi üzerinde vergi alma konusunda sahip olduğu hukuki ve fiili gücü vergilendirme yetkisi olarak ifade edilir.

Kaynak ilkesinin uygulanması  sade ve kolaydır. Uygulayan ülke, yabancılar için iyi bir oturma yeri olur; yabancı kişi ve ortakların ülkede yerleşmiş olması yeterli bir kazanç sayılır ve ayrıca vergilendirme gerekli sayılmaz. 

ikamet ilkesi ise sermayenin yurt dışına kaçmasını önler. Uyrukluk ilkesi de vergilendirme yetkisinin kullanımında mükellef ile devlet arasındaki bağını dikkate almasından dolayı ikamet ilkesinin bir türevi olarak kabul edilir.

İkametgâhı Türkiye’de bulunmasa dahi bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla süre ile oturanlar Türkiye’de yerleşik sayılır ve ister vatandaş ister yabancı olsun, yurt içi ve yurt dışı gelirleri üzerinden Türkiye’de vergilendirilir.

Uluslararası hukuksal çifte vergilendirmenin unsurları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Aynı mükellef,
• Aynı vergi konusu,
• Aynı vergilendirme dönemi,
• Aynı ya da benzer vergiler,
• İki ya da daha fazla devlet (ya da vergilendirme yetkisine sahip yerel idare).

Matrahtan indirim yönteminde, ikamet devletinde hesaplanan matrahtan yurtdışında ödenmiş vergiler bir gider kalemi gibi indirilir.

Aynı vergi konusunun farklı vergi yükümlüleri nezdinde aynı vergilendirme döneminde, aynı ya da benzer vergilerle birden fazla devlet (ya da vergilendirme yetkisine sahip yerel idare) tarafından vergilendirilmesine uluslararası ekonomik çifte vergilendirme denir. Uluslararası ekonomik çifte vergilendirme tipik olarak bir kurumun elde ettiği kurum kazancı üzerinden kurumlar vergisi ödendikten sonra kazancın ortaklara dağıtılırken ayrıca ortaklar nezdinde vergilendirilmesi halinde ortaya çıkmaktadır.

Mahsup yöntemi, matrahtan indirim yöntemi ve istisna yöntemi ulusal yöntemlerdendir. BM Model Vergi Anlaşmaları ve Andean Modeli çok taraflı vergi anlaşmaları arasındadır. Takas yöntemi uluslararası çifte vergilendirmenin ortadan kaldırılması yöntemlerinden değildir.

Bağımlı Teşebbüslerin Kârlarının Ayarlanmasından Doğan Çifte Vergilendirmenin Ortadan Kaldırılması Hakkında Avrupa Topluluğu Anlaşması (Avrupa Birliği Tahkim Anlaşması), 23 Temmuz 1990 tarihinde Avrupa Birliği üyeleri tarafından imzalanmış ve 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Avrupa Birliği Tahkim Anlaşmasının amacı bağımlı teşebbüsleri farklı Avrupa Birliği ülkelerinde bulunan şirketlerde transfer fiyatlandırması işlemlerinden doğan ekonomik çifte vergilendirmenin giderilmesidir. Tahkim anlaşması bu amaçla bir uyuşmazlık çözüm mekanizması ortaya koymuştur.

19 Ekim 2009 tarihinde Avrupa Birliği Konseyi tarafından kabul edilen bu yönerge, Avrupa Birliği üye ülkelerinde sınırötesi birleşme, bölünme, sabit kıymet transferi ve hisse değişimi önünde, işlemin yapıldığı tarihte gizli değer artışı kazançlarının vergilendirilmesi yoluyla oluşabilecek mali engelleri kaldırmayı amaçlamaktadır.

OECD Modeli ikamet ilkesine ağırlık verir. Gelişmekte olan ülkelerin değil gelişmiş ülkelerin lehine hükümler içerir.

Uluslararası vergi hukuku en yalın anlamıyla uluslararası ekonomik ilişkilere uygulanan vergisel hukuk kuralların bütününü ifade eder.

Tarafsız vergileme, vergi düzenlemelerinin vergi mükelleflerinin uluslararası ekonomik işlemleri ile ilgili kararlarında etkili olmaması anlamına gelir.

Bolivya, El Salvador, Guatemala, Hong Kong, Kenya, Kosta Rika, Malezya, Nikaragua, Panama, Paraguay, Singapur ve Uruguay sadece kaynak ilkesini kullanan ülkelerdir.

Kurumlar Vergisi Kanununun (KVK) 3(2).maddesi çerçevesinde, bir kurumun kanuni merkezi veya iş merkezinden her ikisinin de Türkiye’de bulunmaması, kurumun sadece Türkiye’deki kazançları üzerinden vergilendirilmesine, yani dar yükümlülüğe neden olur.

İkamet ilkesi kaynak ilkesine göre daha yeni olup, yirminci yüzyılda iktisat ve maliye teorisinde beliren yeni fikir ve görüşlerin bir sonucu olarak doğmuş ve gelişmiştir.

Uyrukluk ilkesinde devletler kendi vatandaşlarının dünya genelinde elde etmiş oldukları geliri vergilendirirler.

ABD dışında, Bulgaristan, Filipinler ve Meksika uyrukluk ilkesine geçmişte önem veren ülkelerdir.

Mükellefin vergi kanunlarının ve vergi anlaşmalarının uygulaması bakımından yerleşik sayıldığı devlete ikamet devleti denir.

Mükellefin gelir ya da kazancı elde ettiği devlete kaynak devleti denir.

Buna göre uluslararası hukuksal çifte vergilendirmenin unsurları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Aynı mükellef,
• Aynı vergi konusu,
• Aynı vergilendirme dönemi,
• Aynı ya da benzer vergiler,
• İki ya da daha fazla devlet (ya da vergilendirme yetkisine sahip yerel idare).