VERGİ HUKUKUNA GİRİŞ

Kamu gelirleri kural olarak ikiye ayrılmaktadır:

1. İsteğe bağlı (ihtiyarî) kamu gelirleri (Bunlara devletin mülk ve teşebbüs gelirleri, borçlanma gelirleri örnek gösterilebilir)

2. Cebrî (hukukî zora dayanılarak alınan (kamu ekonomisi gelirleri) Devletin egemenlik gücüne dayanarak elde ettiği gelirlerdir. En önemlisi vergilerdir. 

Vergiler, devletin ve yetkili diğer kamu kurumlarının egemenlik gücüne dayanarak, kamu hizmetlerinin gerektirdiği giderleri karşılamak (malî amaç) ve devletin yüklendiği sosyal, ekonomik vb. diğer görevleri gerçekleştirmek (malî olmayan amaç) üzere, herkesten (gerçek ve tüzel kişilerden), kural olarak malî gücüne göre, karşılıksız ve cebren aldığı para şeklindeki iktisadî unsurdur.

Bir iş ya da faaliyetin yapılmasına yetkili kuruluşlar tarafından izin verilmesi karşılığında gerçekleşen bir ödeme niteliğindedir. Bir karşılığının bulunması dolayısıyla harçlara benzer.

Kamu hizmetlerinden yararlanmak üzere ödenen bedeller olarak tanımlanabilir. Devletin sunduğu kamusal nitelikteki bazı hizmetlerden bazı kişilerin özel yarar elde etmesi dolayısıyla alınmaktadır

Devletin ve diğer kamu kuruluşlarının yaptığı bayındırlık hizmetleri sonucu gayrimenkullerinin değerinde artış meydana gelen kişilerden, bu değer artışı dolayısıyla alınan paralardır. Şerefiyeler bir değer artışı, yani rant vergisi niteliğindedir. Günümüzde uygulanmamaktadır.

Vergi alacaklısı “Devlet” ile vergi borçlusu “Mükellef” arasında bir vergi ilişkisi vardır. Devlet açısından vergi almak bir hak, zorunluluk veya yetki olarak belirtilebilir. İlişkinin borçlu tarafındaki mükellef bakımından ise kamu hizmetlerinin finansmanına katılmak hem teknik bir zorunluluk ve hem de anayasalarla bireylere yüklenen bir ödev niteliğindedir.

Genel vergi hukuku, bütün vergilerde uygulanacak temel ilke ve kuralları, vergi ilişkisinin niteliği, vergi alacağının doğması ve sona ermesi, vergilendirme alanında çıkan uyuşmazlıklar, kabahat ve suçlar ile bunların çözüm yolları ve vergi alacağının zorla tahsiline ilişkin hükümlerini inceler. 

Maddî vergi hukuku, karşılıklı hak ve ödevleri inceler, ortaya koyar. Mükellefin defter tutma, beyanname verme gibi ödevlerini inceler. Gelir, kurumlar, katma değer vergisi gibi kanunlar maddî vergi hukukunun kapsamındadır.

Vergi hakkı (vergilendirme yetkisi) , devletin ülkesi üzerindeki egemenliğine dayanarak vergi alma konusunda sahip olduğu hukukî ve fiilî gücü olarak tanımlanabilir. Bu hak devlete aittir. 

Rızasız vergi olmaz ilkesi halkın kendisinden alınacak vergiye rıza göstermesi gerekliliğini ifade eder. Rızaya dayanmayan şekilde vergi alınması mümkün değildir. Bu ilkenin demokrasilerde uygulanması ise temsilcilerin onayıyla olmaktadır.

Verginin genelliği ilkesi, bir toplumda yaşayan ve malî gücü olan herkesin
vergi yükümlüsü olmasını gerekliliğini ifade eder. 

“Genel karşılıklılık ilkesi” vergilerin kamu giderlerinin karşılığı olması olarak ifade edilmektedir. 

Kişilerin gelir ve servet düzeyleri birbirinden farklıdır. Vergilendirme sırasında bu farklılığın dikkate alınması ve herkesin malî gücüne göre vergilendirilmesi gerekir. Malî güce göre vergilendirme, kişilerin ekonomik ve kişisel durumları göz önüne alınarak vergilendirilmeleridir. Bu ilkeye göre, malî güç arttıkça vergi yükünün de artması gerekmektedir.

Vergilerin kanunîliği ilkesi, kanun koyma gücüne sahip olan organın vergileme hakkını kullanması anlamına gelmektedir. Anayasanın 73/3. maddesine göre vergi hakkının, yasama organının eliyle kullanılması, aynı zamanda halkın kendi iradesiyle kendisini vergilendirmesi anlamına gelmektedir. Yasama organı, vergi hakkını ancak kanunla kullanabilecektir.

Vergilerin kanuniliği ilkesinin sonuçları vergilerin belirgin olması, kıyas yasağı, vergi kanunlarının geçmişe yürümemesi, kural olarak yürütme organının taktir yetkisinin bulunmamasıdır. 

Vergi hukukunun yasama organından doğan kaynakları anayasa, kanun, milletlerarası vergi antlaşmalarıdır. 

Vergi hukukunun yürütme organından doğan kaynakları cumhurbaşkanlığı kararnamesi, cumhurbaşkanı kararları, yönetmelik, genel tebliğ, genelge ve genel yazılar, özelgeler, sirkülerdir. 

Vergi hukukunda lafzî, tarihî, sistematik ve amaçsal yorum yöntemlerinin tamamı
kabul edilmiştir.

Peçeleme, vergi mükellefleri ve vergi sorumlularının, vergi kaçırma ya da vergiden kaçınma amacıyla, özel hukuk biçimlerini ve kurumlarını, olağan kullanımları dışında kötüye kullanarak yaptıkları işlemlerdir.

Vergi kanunlarının mülkiliği ilkesine göre, Devlet sınırları içinde, ister vatandaş ister yabancılar tarafından gerçekleştirilsin, bütün işlem, ekonomik faaliyet ve varlıklardan Türk vergi kanunları uyarınca vergi alınmaktadır. Diğer bir deyişle; kaynağı Türk ekonomisi olan bütün vergi konuları Türk kanunlarına göre vergilendirilir.