VERGİ HUKUKU - Deneme Sınavı - 17

Devletlerin var olması ve varlığını devam ettirebilmesi için vergilere ihtiyacı vardır. Vergi olmadan bir devletin bağımsız kalabilmesi mümkün değildir.Devletin kamu hizmetlerini ve diğer yüklenmiş olduğu görevleri yerine getirebilmek için yaptığı ödemeler ise kamu harcamaları (kamu gideri) olarak adlandırılmaktadır. Kural olarak kamu ekonomisi dışında kalan
(devletin egemenlik gücüne dayanarak yaptığı faaliyet alanlarının dışındaki) alan ise özel ekonomiyiteşkil etmektedir. özel ekonomide vergiye ihtiyaç yoktur.

Devletle kişiler arasında dikey hukukî ilişkiler söz konusudur. Taraflar eşit değildir. Devlet üstün emredici pozisyondadır. Devlet egemenlik gücünü kullanmakta; vergi hakkına dayanarak vergi koymakta ve
tahsil etmektedir.

Kamu ekonomisi içinde faaliyet gösteren devlet,
tüm toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılamak adına
çeşitli mal ve hizmetlerin üretiminde rol almaktadır: Kamusal mal ve hizmetler (adalet, savunma, iç
güvenlik, diplomasi gibi sadece devlet tarafından
sunulabilecek hizmetler); yarı kamusal mal ve hizmetler (eğitim, sağlık gibi).

İsteğe bağlı (ihtiyarî) (Özel hukuk kurallarına göre alınan) kamu gelirleri (özel ekonomi gelirleri): Bunlara devletin mülk ve teşebbüs gelirleri, borçlanma gelirleri örnek gösterilebilir. Devlet de özel hukuk kişileri gibi mülk edinebilir, bunları satabilir, kiralayabilir. Özel hukuk kuralları geçerli olup bu gelirlerin elde edilmesinde zor kullanma söz konusu değildir.

Resim: Bir iş ya da faaliyetin yapılmasına yetkili kuruluşlar tarafından izin verilmesi karşılığında gerçekleşen bir ödeme niteliğindedir. Bir karşılığının bulunması dolayısıyla harçlara benzer.

Harçlar, esas itibariyle Harçlar Kanununda düzenlenmiştir. (Yargı harçları, noter, tapu, trafik, gemi harçları gibi). Belediye Gelirleri Kanununda düzenlenen, belediyelerin aldıkları harçlar da vardır. İşgal harcı, tatil günleri çalışma harcı, bina inşaat harcı gibi.

Vergi istisnası: Vergi konularının vergi dışında bırakılmasıdır. Gelir vergisinde, bazı serbest meslek kazançlarındaki istisna örnek gösterilebilir.

Şeklî vergi hukuku, maddî hukukça belirlenen vergi ilişkisindeki hak ve yükümlülüklerin gerçekleştirilme usullerini düzenleyen vergi hukuku dalıdır.

1921 yılında çıkarılan Başkomutanlık Kanunu ile üç ay süreyle TBMM’nin tüm yetkileri, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılabilmesi için Mustafa Kemal Atatürk’e bırakılmıştır. Bu yetkiye dayanılarak on tane yükümlülük içeren Tekâlif-i Milliye (Millî Vergiler) çıkarılmıştır.

Ülkemizde genel bütçeye dahil olan vergileri Devlet Hazinesi adına tarh ve tahsil etme yetki ve görevi Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verilmiştir.

1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi m.217’ye göre Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın vergilendirme ile doğrudan ilgili olan görevlerini, gelir düzenlemelerine ilişkin çalışmalar yapmak, her türlü gelir işlemlerine ait mevzuatı hazırlamak, her türlü gider işlemlerine ait mevzuatın hazırlanmasına katkı sağlamak, suç gelirlerinin aklanmasının
önlenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek, vergi incelemesi ve denetimine ilişkin temel politika ve stratejilerin belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak ve belirlenen politikaların uygulanmasını sağlamak olarak sıralayabiliriz. Her türlü gider işlemlerine ait mevzuatı tek başına hazırlamaz katkı sağlar.

A şıkkı hariç diğerleri Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğü'nün görevleridir.

C şıkkı hariç diğerleri Gelir İdaresi Başkanlığı'nın görevlerinden biridir. C şıkkındaki görev Vergi Denetim Kurulu'na aittir.

Vergi dairesi bulunmayan yerlerde ise mal müdürlükleri vergilendirmeye ilişkin görev ve yetkileri üstlenirler

Vergi Usul Kanunu (VUK) m.74 uyarınca takdir komisyonları, yetkili makamlar tarafından istenilen matrah ve servet takdirlerini yapmak, vergi kanunlarında yazılı fiyat, ücret veya diğer matrah ve kıymetleri takdir etmekle görevlidirler.

* Vergi mükellefi, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettüp eden (yüklenen) gerçek veya tüzel kişidir.

* VUK m.9’a göre vergi mükellefi veya vergi sorumlusu olmak için kanuni ehliyet sahibi olmak şart değildir. 

*Vergi mükellefi kanunda mükellef olarak tanımlanan kişidir. Vergi yüklenicisi ise vergi yükünü ekonomik olarak yüklenen kişidir.

Gelir vergisi mükellefleri Gelir Vergisi Kanunu (GVK) m.3’e göre gerçek kişilerdir.

Tüzel kişilerde kanuni temsilcinin kim olacağı tüzel kişinin türüne göre değişir. Örneğin anonim şirketlerde kanuni temsilci Türk Ticaret Kanunu
(TTK) m.365 ve m.367 uyarınca yönetim kurulu başkanı veya üyeleri, limited şirketlerde ise TTK m.623 ve m.624 gereğince şirket müdürüdür

Vergilendirme işlemleri, Vergi Usul Kanunu (VUK)’nda, vergiyi doğuran olay, tarh, tebliğ, tahakkuk ve tahsil olmak üzere, birbirini izleyen işlemler silsilesidir. Vergiyi doğuran olay, vergi idaresinin dışında olup vergilendirme sürecini başlatırken, tarh, tebliğ, tahakkuk ve tahsil, vergi idaresi tarafından gerçekleştirilen işlem süreçleridir.

Vergiyi doğuran olayın (maddi sebep) yürürlükteki kanun hükmüne (hukuki sebep) uygunluğuna tipiklik denir (Tipleştirme: Yasa koyucunun vergiye
ilişkin genel soyut kurallar koymasıdır). Tipiklik koşulu gerçekleşmiş ise artık ilgili olay vergilendirilebilir demektir. Tipiklik koşulu gerçekleşmeden vergi
alınmaya kalkışılıyor ise buna kıyas denir ki, kıyasvergilendirmede kanunilik ilkesine göre yasaktır.