VERGİ CEZA HUKUKU

Vergi cezalarının ödeme süreleri muhatabının işlemi yargı yoluna götürüp götürmemesine göre farklı düzenlenmiştir. Kesilen cezaya karşı vergi mahkemesinde dava açılmamışsa cezanın otuz günlük dava açma süresinin sonunu takip eden bir ay içinde ödenmesi gerekir. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Terkin, kanunda öngörülen şartların meydana gelmesi halinde vergi ve cezaların Hazine ve Maliye Bakanlığınca kısmen veya tamamen ortadan kaldırılması olarak ifade edilebilir. Kanunda doğal afetlerin zarar verdiği gelir kaynakları ile ilgili bulunulan vergiler ile arazi vergisine ilişkin cezaların terkini düzenlenmiştir. Bu kapsam dışındaki vergilere terkin uygulanamaz. Gelir kaynakları ile ilgili vergilerden ülkemiz vergi sistemi içinde gelir üzerinden alınan vergiler grubunda yer alan vergiler, gelir vergisi ve kurumlar vergisidir. Bu durumda doğru cevap "A" şıkkıdır.

Mükellefin 90.000 TL’lik zararının (120.000+60.000=) 180.000 TL'lik genel mal varlığı toplamı içindeki (90.000 /180.000 = 0.5) oranı kanunda öngörülen 1/3 oranından büyük olması nedeniyle terkinden yararlanması mümkündür. Terkin edilecek ceza miktarı, ticari varlıkta meydana gelen zararla mütenasip yapılacağından, ticari varlıktaki zarar 90.000 TL, ticari varlık toplamı olan 120.000 TL’ye oranlanarak terkin edilecek cezanın oranı bulunur. Bu oran da (90.000 /120.000 =) %75'tir. Silinecek ceza miktarı da 18.000 TL’lik toplam ceza miktarının %75’i olan 13.500 TL olur. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Doğal afetler nedeniyle mahsullerin en az üçte birini kaybeden mükelleflerin afete uğrayan arazi için zararın meydana geldiği hasat veya devşirme yılına ait tahakkuk ettirilen arazi vergisi borcu ve cezaları terkin edilecektir. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Vergi cezalarında yapılan hataların, vergi hataları için öngörülen usul ve şartlarda düzeltileceği belirtilmiştir. Hatalı cezayı ortadan kaldıran, geri alan ve baştan itibaren sonuçlarını ortadan kaldıran idari işleme düzeltme adı verilir. Düzeltmenin yapılmasıyla yargıya gitmeden uyuşmazlık çözülmüş olur. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Cezalarda indirimden yararlanmak isteyen kişi tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde vergi/ceza ihbarnamesini gönderen vergi dairesine başvurmuş olmalıdır. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Cezalarda yapılacak indirim oranı özel usulsüzlük kabahatinde cezanın her defasında yarısı olarak uygulanmaktadır. Bu durumda 50.000 TL tutarındaki özel usulsüzlük cezasının yarısı (25.000 TL) indirilir. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

Vergi ziyaı kabahatinde zamanaşımı süresi, kabahatin bağlı olduğu vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın birinci gününden başlayarak beş yıldır. Bu süre içinde kesilip ilgilisine tebliğ edilmeyen cezalar zamanaşımına uğrar. Mükellef 2016 takvim yılına ait gelir vergisi beyannamesinde noksan tahakkuka sebebiyet vermişse, işlenen vergi ziyaı kabahati nedeniyle cezanın kesilip mükellefe en geç 31.12.2021 tarihine kadar tebliğ edilmesi gerekir. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Pişmanlık ve ıslah, mükellef veya vergi sorumlusunun belirli bir vergi kabahatini işledikten sonra işlediği kabahatini kendiliğinden vergi idaresine haber vermesi halinde ceza kesilmesini önleyen bir kurumdur. Pişmanlık ve ıslah, kabahati ortadan kaldıran bir sebep değildir; sadece ceza kesilmesine engel olur. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

İzaha davet kapsamında beyanname vermek ve Beyannameyi süresi geçtikten sonra kendiliğinden vermek fiilleri hafif nitelikli vergi ziyaı kabahati fiillerindendir. Defter tutmamak ve Defter tasdiki yaptırmamak fiilleri ise orta nitelikli vergi ziyaı kabahati fiillerindendir. Ancak Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanmak fiili ağır nitelikli vergi ziyaı kabahati fiillerindendir. Uzlaşma kapsamına orta ve hafif nitelikteki fiillerle sebebiyet verilen vergi ziyaı kabahati girerken Ağır nitelikli fiillerle işlenmiş vergi ziyaı kabahati uzlaşma dışına çıkartılmış olup uzlaşmaya konu edilememektedir. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Kesilen cezaya karşı vergi mahkemesinde dava açılmamışsa cezanın otuz günlük dava açma süresinin sonunu takip eden bir ay içinde, vergi mahkemesinde dava açılmışsa ceza, vergi mahkemesinin davanın kısmen veya tamamen reddine yönelik kararı üzerine vergi dairesince düzenlenecek ihbarnamenin ilgiliye tebliğ tarihinden başlayarak bir ay içinde ödenmesi gerekir.

VUK’da cezaların şahsîliği ilkesine uygun şekilde “ölüm halinde vergi cezası düşer” hükmüne yer verilmiştir (VUK. m. 372). Çünkü cezaların şahsîliği ilkesi cezanın sadece kabahati işleyenin üzerinde kalmasına izin verir. Bu nedenle, cezaların mirasçılardan istenememesi cezalarda şahsîlik ilkesinin bir gereğidir. Ancak, ölümden önce kesilmiş ve ödenmiş cezalar üzerinde ölümün etkisi olmaz.

Terkin; Belirli düzeydeki mal varlığının doğal âfete maruz kalması halinde cezaların silinmesidir.

Hatalı cezayı ortadan kaldıran, geri alan ve baştan itibaren sonuçlarını ortadan kaldıran idarî işleme düzeltme adı verilir. Düzeltmenin yapılmasıyla yargıya gitmeden uyuşmazlık çözülmüş olur. Hatanın düzeltilmesine ilgili vergi dairesi müdürü karar verir.

Cezalarda yapılacak indirim oranı kesilecek cezanın türüne göre farklılaştırılmıştır. Buna göre;
• Vergi ziyaı kabahatinde verilecek cezanın birinci defada yarısı, müteakiben kesilenlerde üçte biri,
• Genel usulsüzlük ve özel usulsüzlük kabahatinde cezanın her defasında yarısı, indirime konu edilmektedir.

Mücbir sebepler kanunda dört bent halinde aşağıdaki şekilde sayılmıştır (VUK m. 13):
• Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk,
• Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi âfetler (âfetlere kasırga, heyelan, yoğun kar yağışı, çığ düşmesi, tipi örnek olarak verilebilir).
• Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler (Bu hallere kişinin elinde olmayan nedenlerle vergi ödevini yerine getirecek mahalde bulunamayışı, iradesi dışında istediği yerlerin dışında kalması, göz altına alınma, fidye veya siyasî amaçlarla zorla kaçırılarak alıkonulma, seyahat esnasında kaybolma, kötü hava koşulları nedeniyle mahsur kalmak örnek olarak verilebilir).
• Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması (resmî makamlara verilmesi, görülen bir dava ile ilgili mahkemeye teslim edilmesi, kaybolmuş, çalınmış veya yanmış olması) halleridir.

Vergi ziyaı kabahatinde zamanaşımı süresi, kabahatin bağlı olduğu vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın birinci gününden başlayarak beş yıldır. Bu süre içinde kesilip ilgilisine tebliğ edilmeyen cezalar zamanaşımına uğrar.

Uzlaşma çeşitli hukuk dallarında rastlanan bir müessese olmakla birlikte vergi hukukunda uzlaşma özel hukuktaki tahkimin özel bir görünümü olarak karşımıza çıkar.

Tarhiyat sonrası uzlaşma, vergiler tarh edildikten ve/veya cezalar kesilip tebliğ edildikten sonra otuz gün içinde başvurulması şartıyla gidilebilecek bir idarî yoldur. Tarhiyat sonrası uzlaşmaya başvurabilmek için mükellefin tarhiyat öncesi uzlaşmaya başvurmamış olması şarttır.

Cezalandırma işlemlerine karşı vergi mahkemelerine dava açma süresi işlemin tebliğ tarihinden itibaren 30 gündür. Dava açma süresinin adlî tatil (ara verme) süresi olan 20 Temmuz - 31 Ağustos arasına isabet etmesi halinde davanın adlî tatilin bitimini takip eden yedi gün içinde (7 Eylül) açılması mümkündür
(İYUK.m.61). Dava açma tarihinin son gününün resmî tatile rastlaması durumunda, dava takip eden ilk iş günü içinde açılmalıdır.