UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI II

Bu ünitede raster yükseklik verileri ile çalışma alanı olarak seçilen bölge için eğim, bakı, eşyükselti eğrisi ve gölgeli kabartma haritası üretilecektir. Ünite kapsamında uydulardan elde edilen SRTM ve ASTER yükseklik verileri kullanılacaktır.

SRTM (İngilizce: Shuttle Radar Topography Mission), yeryüzünün topografik haritası- nın çıkarılması amacıyla Ulusal Görüntü ve Haritalama Ajansı (National Imagery and Mapping Agency (NIMA)) ve Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (National Aeronautics and Space Administration (NASA)) tarafından yürütülen uluslararası bir projedir.

Projenin temel amacı dünyanın % 80’ine ait arazi yüzeyinin (60° kuzey ve 56° güney enlemleri arasında kalan tüm arazi alanları) sayısal topografik verisini elde etmektir.

Projenin temel amacı dünyanın % 80’ine ait arazi yüzeyinin (60° kuzey ve 56° güney enlemleri arasında kalan tüm arazi alanları) sayısal topografik verisini elde etmektir. Bu amaçla yeryüzünün yükseklik verisi 1" X 1" (1-arc-second) (yaklaşık 30 metre) gridler ile elde edilmektedir. Elde edilen yükseklik verisinin düşey yönlü hassasiyeti yaklaşık 16 metredir.

SRTM radar interferometri tekniğini kullanmaktadır. Radar interferometri tekniğinde 2 farklı konumdan çekilen radar görüntüleri arasındaki farklar hesaplanarak yer yüzeyine ait yükseklik verisi elde edilmektedir.

ASTER uydusu adını, “Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection Radi- ometer” sözcüklerinin baş harflerinden almaktadır. Kasım 1999 tarihinde uzaya fırlatılan uydu, NASA Earth Observing System (EOS), Japonya Ekonomi Bakanlığı (METI) ve Japon- ya Uzaktan Algılama Veri Toplama Merkezi (ERSDAC) ortaklığı tarafından işletilmektedir.

ASTER, üzerinde yer alan 14 farklı bant ile yer yüzeyine ait yüksek çözünürlüklü görüntüler elde etmektedir. Bantların spektral aralıkları, görünür aralıktan termal kızılötesi alana kadardır. Görüntü çözünürlükleri ise 15 metreden 90 metreye kadar değişmektedir.

GRASS yazılımına aktarılan verilerin yükseklik değerlerini sorgulamak için Harita görüntüleme (Map display) penceresinden Raster/vektör harita sorgula (Query raster/vector maps) komutu seçilir.

SRTM (İngilizce: Shuttle Radar Topography Mission), yeryüzünün topografik haritasının çıkarılması amacıyla Ulusal Görüntü ve Haritalama Ajansı (National Imagery and Mapping Agency (NIMA)) ve Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (National Aeronautics and Space Administration (NASA)) tarafından yürütülen uluslararası bir projedir. Projenin temel amacı dünyanın % 80’ine ait arazi yüzeyinin (60° kuzey ve 56° güney enlemleri arasında kalan tüm arazi alanları) sayısal topografik verisini elde etmektir. Bu amaçla yeryüzünün yükseklik verisi 1" X 1" (1-arc-second) (yaklaşık 30 metre) gridler ile elde edilmektedir. Elde edilen yükseklik verisinin düşey yönlü hassasiyeti yaklaşık 16 metredir. SRTM verisinin 3-arc (90m.) ve 1-arc (30m) olarak 2 çeşidi mevcut olup 3arc verileri ücretsiz olarak İnternet üzerinden indirilebilmektedir.

ASTER uydusunun ilk 3 bandı, VNIR (Visible Near Infrared) bantlar olarak adlandırılmakta olup, görünür ve yakın kızılötesi spektral aralığı kapsamaktadır. Bu bantların çözünürlüğü 15 m’dir. Bu bantlar uydu sisteminde, uydu uçuşuna dik doğrultuda yerleştirilmiş sensörler aracılığı ile görüntü kaydetmektedir. Bununla birlikte uyduda arkaya yaklaşık olarak 280°’lik bir açı ile bakan tek kanallı ve baz yükseklik (base-height) oranı 0.6 olan stereoskopik görüntü sağlayan bir adet sensör daha bulunmaktadır. Bu sensörden elde edilen bandın çözünürlüğü 15 m’dir. ASTER uydularındaki dik yönlü bantlar ile arka bakışlı bant kullanılarak yeryüzüne ait sayısal yükseklik modeli oluşturulmaktadır. Oluşturulan bu yükseklik modeli Global Sayısal Yükseklik Modeli (GDEM:Global Digital Elevation Model) olarak adlandırılmaktadır. ASTER görüntülerinden oluşturulan GDEM’ler yeryüzünün 83° kuzey ve 83° güney enlemleri arasında kalan alanı kaplamaktadır. GDEM’in çözünürlüğü ise yaklaşık 30 metredir.

GRASS yazılımı aracılığı ile raster yükseklik haritasından eğim haritası üretmek için Raster → Arazi analizi → Eğim ve bakı (Raster → Terrain analysis → Slope and aspect [r.slope.aspect]) seçilerek r.slope.aspect penceresi aktif hâle getirilir. GRASS GIS 7.1 yazılımında eğim, bakı, eğrisellik, teğetsel eğrilik gibi yükseklik verisi kullanılarak üretilen haritalar aynı arayüz kullanılarak üretilmektedir. Bu ünite kapsamında sadece eğim ve bakı haritası üretimi anlatılacaktır. Eğim ve bakı haritaları aynı arayüz kullanılarak ayrı ayrı üretilecektir. Bu haritaları kullanıcı isterse tek seferde de üretebilir.

Eğim haritası derece ve yüzde birimlerinde üretilebilmektedir. Bu çalışmada eğim haritası yüzde birimine göre üretilmiştir. İstenirse derece biriminden de eğim haritası üretilebilir.

Bakı haritasını farklı renkle renklendirmek için Renk tablosu yükle (Load color table) alanından aspectcolr seçilir. Ardından Set sekmesine basılarak renk aralığı 0-360 derece arasında 90 derece aralıklı olarak renklendirilir. Uygula (Apply) sekmesine basıldığında mevcut bakı haritası aspectcolr renk tablosuna göre renklendirilir. Tamam (OK) sekmesine basarak pencere kapatılır.

Üretilen eğim haritasındaki renkleri değiştirmek ve renklerin ne anlama geldiğini görmek için Raster → Renkleri yönet → Renkleri interaktif olarak yönet (Raster → Manage colors → Manage colors interactively) seçiniz. Açılan Raster harita için Yeni renk tablosu oluştur (Create new color table for raster map) penceresinden Raster haritayı seç (Select raster map) alanından Egim_haritasi seçilir. Açılan alandan renklerin değerleri görülür. Bu pencerede renklerin tanımladığı eğim değerleri verilmiştir. Eğer istenirse renkler üzerine basılarak renkler değiştirilebilir.

Raster yükseklik verilerinden gölgeli kabartma haritası üretmek için Raster → Arazi analizi → Gölgeli kabartma hesapla (Raster → Terrain analysis → Compute shaded relief [r.relief]) seçilerek r.relief penceresi aktif hâle getirilir.

r.colors, Raster menü altında yer alan Arazi analizi (Terrain analysis) komutlarından biri değildir.

Raster yükseklik verisinden eş yükselti eğrisi üretmek için Raster → Arazi analizi → Eş yükselti eğrileri üret (Raster → Terrain analysis → Generate contour lines [r.contour]) seçilir.

r.contour, GRASS GIS yazılımında Raster menü altında yer alan Arazi analizi (Terrain analysis) komutlarından biridir.