UYGUR TÜRKÇESİ

Uygurca denilince, Uygur yazısı ile yazılmış, yazılış yılı belirlenebilen en eski metnin yazıldığı dönem olan 9. yy’dan başlatılarak yüzyıllarca altın devresini yaşamış, en eski Türk
kültür dilini anlıyoruz. Uygurlardan daha önce Köktürklerin yazıları, yani oyma (Türk-runik) alfabesi ile bize kadar gelmiş olan Köktürk yazısı vardır, ancak Köktürk yazısının devamlı surette gelişen bir edebiyatı bulunmamaktadır. Fakat Uygur yazıları ve Uygur dili vesikaları, sayılı mezar taşından ibaret olmayıp parlak bir devri aydınlatan, geniş sahalara yayılmış bir kültürün dilidir.

Uygur Türkçesinde n ve y ağızları vardır. Buradaki n ve y sesleri, Orhun Türkçesinde /ń/ (n͡y, palatal n) birleşik sesidir.

tarıg

Budizm

Uygur yazıları ve Uygur dili vesikaları, sayılı mezar taşından ibaret olmayıp parlak bir devri aydınlatan, geniş sahalara yayılmış bir kültürün dilidir.

762

Doğu Türkistan’a yapılan araştırma gezilerinin ilki Ruslar tarafından gerçekleştirilmiştir.

Japonya’daki Uygurca yazmalar, Kont Otani tarafından finanse edilen üç araştırma gezisinde ele geçirilen parçalardır. Bu araştır ma gezileri 1902-1904, 1908-1909 ve 1910-1914 yılları arasında düzenlenmiştir.

Budist Uygurlardan yazma ve basma eserler kalmıştır. Bu metinler, pustaka formatında, Çin kitap tomarı tarzında, katlama kitap gibi çeşitli kitap biçimlerinde hazırlanmışlardır.

Eser, 27 bölümden (ülüş), bir giriş (yükünç) ve 28 fasıldan ibarettir.

Huastvanift

Budizmin beş temel kuralı vardır: 1. Öldürmemek, 2. Yalan söylememek, 3. İçki içmemek, 4. Hırsızlık yapmamak, 5. Kimsenin karısını almamak. Doğru cevap C'dir.

Uygur yazıları ve Uygur dili vesikaları, sayılı mezar taşından ibaret olmayıp parlak bir devri aydınlatan, geniş sahalara yayılmış bir kültürün dilidir. Doğru cevap B'dir.

Budist Uygurlardan kalan Buda ve Boddhisavattların başından geçen olayları anlatan avadana ve jataka öyküleri daha çok, rahip olmamakla birlikte Budizmi kabul eden
halk topluluklarına dinsel çoşku vermek için yazılmıştır.

Maitrisimit’in bir kısmı Buda’nın hayatını anlattığından, konu bakımından avadana’ların arasına girdiği gibi, bir kısmı da onun vaazlarını içine alır, yani sutra’lara aittir. Budanın dinî temsil kademelerini, dinini yükseltmek ve tanıtmak için yaptığı hareket leri anlatır. Eser, 27 bölümden (ülüş), bir giriş (yükünç) ve 28 fasıldan ibarettir.  Karşılıklı konuşma hâlinde yazılan bu kitap yukarıda sözü edilen körünç başlıkları ile ilk temsilî eserlerden biri olduğu kanaatini vermektedir. Doğru cevap B'dir.

Şiirlerin çoğu dinî konuları işledikleri hâlde, aralarında insanın dünya ile ilgisini gösteren, tabiat sevgisini canlandıran ve hayatın hikmetini ortaya koyan çok güzel lirik parçalar da vardır. Bunların büyük kısmı öğretici amaçla, bir kısmı da dinsel çoşku sağlamak amacıyla kaleme alınmıştır. Ayrıca kimi zaman düz yazılı metinler içerisine şiir parçaları yerleştirilerek konuyu daha iyi ve etkili anlatmak amaçlanmıştır. Bu şiirlerin en önemli özelliği ön uyak (alliterasyon) bulunmasıdır.