UYGUR TÜRKÇESİ

Budizmin 5 kuralı arasında "domuz eti yememek" bulunmamaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Fransa’daki Türkçe Budist yazmaların asıl bölümü P. Pelliot’ nun 1906-1909 yıllarında bulmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Aurel Stein’in 1900-1901, 1906-1908 ve 1913-1915 tarihlerinde yaptığı araştırma gezilerinde elde ettiği yazmalar, bugün İngiltere’de yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Cemaat toplantılarında rahiplerin halka okuduğu bu öyküler, çoğu zaman sutralar (Buda’nın vaazları) içine yerleştirilmiştir. Doğru yanıt B'dir.

Uygurlarda tiyatro sanatının varlığını doğrular nitelikte olan "körünçlemek" "seyretmek" anlamına gelmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Bu sutralar içinde en önemlisi S. E. Malov’un 1910’da bir kısmını Sarı Uygurların ibadethanelerinde bulduğu bir kısmını da özel şahısların ellerinden aldığı Suvarnaprabhasa sutra, Uygurca adı ile Altun Yaruk’tur. Doğru yanıt D'dir.

Budist Uygurlara ait yazılı ürünler arasında dharani (Uyg. darnı) adı verilen büyü formüllerinin yazıldığı metinler de vardır. Doğru yanıt C'dir.

İlk Türk şairi olarak bilinen Arpın Çor Tigin’in de aşk konusunda yazılmış bir şiiri, Maniheist yazmalar arasındadır. Doğru yanıt A'dır.

Berlin Turfan yazmaları koleksiyonundaki tıp metinleri, ilk olarak Reşid Rahmeti Arat tarafından işlenmiş ve yayımlanmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Bilge Kağan ve Köl Tigin yazıtlarında 1. tekil şahıs zamiri, men “ben” şeklinde geçer. Doğru yanıt C'dir.

Orhun ve Uygur Türkçelerini, Eski Türkçe (Alttürkische) adı altında değerlendiren Gabain, yazmış olduğu gramerinde (Alttürkische Grammatik, Leipzig, 1941), “Uygurca” kavramını açıklarken bu yazı dili içerisinde, başta Uygurlar olmak üzere beş boyun ağız özelliklerinin görüldüğünü söyler, fakat bu boyların hangileri olduğunu belirtmez.

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Mani metinlerinde tapıġ “hürmet, hizmet, huzur” tapaġ; sarsıġ “kaba” sarsaġ; yalıŋ “yalın, çıplak” yalaŋ; tarıġ “ekin, darı” taraġ; balıḳ “balık; şehir” balaḳ olmuştur.

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Koço Uygur Kağanlığı zamanında İpek Yolu üzerindeki Hami, Koço ve Beşbalık’a yerleşen, kervan yollarından alınan vergilerle refah düzeylerini artıran Uygurlar, inandıkları Budizme, Maniheizme, Hıristiyanlığa ait eserleri kendi dillerine çevirmişlerdir. Çoğunluğunu Budist ve Maniheist Uygurların verdiği bu eserler Soğdça, Çince, Toharca, Sanskritçe ve Tibetçe'den çevrilmiştir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

19. yüzyılın sonlarında Orhun ve Yenisey vadisinde Orhun yazıtları bulunup 1893’te V. Thomsen tarafından okunduktan sonra Batı bilim dünyasında Türkoloji araştırmalarına ilgi birdenbire artmış, Türklerden kalan daha başka yazılı belgeleri ele geçirmek için bilim kuruluşları Doğu Türkistan’a seferler düzenlemeye başlamıştır. 1889’den Birinci Dünya Savaşı’na kadar süren bu araştırma gezilerine Fin, Rus, İngiliz, Alman, Fransız, Japon, İsveçli ve Çinli bilim adamları katılmışlardır. Doğu Türkistan’a yapılan araştırma gezilerinin ilki Ruslar tarafından gerçekleştirilmiştir. İlk Rus heyeti, G. E. Grumm-Grjimaylo ve M. V. Pevtsov başkanlığında 1889-1890 yıllarında düzenlenmiştir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Aurel Stein’in 1900-1901, 1906-1908 ve 1913-1915 tarihlerinde yaptığı araştırma gezilerinde elde ettiği yazmalar, bugün İngiltere’de yer almaktadır. Stein, 1906-1908 yıllarında yaptığı araştırmalarda ‘Bin Buda Mağaraları’nı bulmuştur. Bura dan elde ettiği 24 sandık malzemeyi Londra’ya göndermiştir.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Maitrisimit gibi sahneye konulmak üzere yazılmış önemli bir eser de Kalyanamkara et Papamkara (İyi Düşünceli Prensle Kötü Düşünceli Prens) öyküsüdür. Bu eser üzerinde Fransa’da yapılan ilk iki çalışma 1914 yılına aittir. 1940’ta Hüseyin Namık Orkun, Prens Kalyanamkara et Papamkara Hikâyesinin Uygurcası (TDK Yayınları, İstanbul 1940) adı ile çalışmasını yayımladı.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Maitrisimit gibi sahneye konulmak üzere yazılmış önemli bir eser de Kalyanamkara et Papamkara (İyi Düşünceli Prensle Kötü Düşünceli Prens) öyküsüdür.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

n ve y sesleri, Orhun Türkçesinde /ń/ (ny, palatal n) birleşik sesidir. ͡ koń “koyun” KT D12, BK D11; ańıg “kötü, fena” T 34 sözcükleri Orhun yazıtlarında bu sesin bulunduğu örnek sözlerdir. Uygurca n ağzında Orhun Türkçesindeki bu birleşik ses /ń/, y ağzında /y/’ye gelişmiştir, yani Uygurcada, Orhun Türkçesindeki koń ve ańıg sözleri, n ağzında kon ve anıg, y ağzında ise koy ve ayıg olmuştur.

Bu bilgiler ışığında doğru cevap C şıkkıdır.

Ayrıca başka Uygur metinlerinde körünçlük ‘üzerinde gösteri yapılan yüksek yer, sahne’, körünççi ‘seyirci’, körünçlemek ‘seyretmek’ gibi sözcüklerin geçmesi Uygurlarda tiyatro sanatının varlığını doğrular niteliktedir.

Orhun ve Uygur Türkçelerini, Eski Türkçe (Alttürkische) adı altında değerlendiren Gabain, yazmış olduğu gramerinde (Alttürkische Grammatik, Leipzig, 1941), “Uygurca” kavramını açıklarken bu yazı dili içerisinde, başta Uygurlar olmak üzere beş boyun ağız özelliklerinin görüldüğünü söyler, fakat bu boyların hangileri olduğunu belirtmez.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.