UYGUR TÜRKÇESİ - Deneme Sınavı - 9

"Ötüg" kelimesinin Türkçe karşılığı "rica,istek"tir. Doğru yanıt C'dir.

aşa- ‘yemek yemek’< aş ‘aş, yemek’ +a- [isimden fiil yapım eki] -n [dönüşlülük eki] -maz [olumsuz geniş zaman eki] -men [1. tekil kişi eki] .Doğru yanıt C'dir.

bar- ‘gitmek’ -ayın [1. tekil kişi emir eki] Doğru yanıt A'dır.

"Birkiye" kelimesinin Türkçe karşılığı "biricik"tir. Doğru yanıt D'dir.

Uygur Türkçesi'nde "prens" anlamına gelen kelime "tigin" kelimesidir. Doğru yanıt B'dir.

atlıġ ‘tanınmış, meşhur’ < at ‘ad, şöhret’ +lıġ [isimden isim yapım eki; isimleri sıfatlaştırır.]

ķantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < ķan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -ġalı
[zarf-fiil eki]

4. PYR T’RYS’R MYNK TWYM’N PWLWR
bir tarısar ming tümen bolur ͡
bir ekildiğinde, milyonlarca olur.”

bulunçusuz ‘bulunmaz, ender’ < bul- ‘bulmak, ele geçirmek’ -(u)n [dönüşlülük eki] -ç [fiilden isim yapım eki] +çu [isimden isim yapım eki] + suz [isimden isim yapım eki: yokluk sıfatları üretir]

6. KYŞY ‘LXW ‘WYLWR ‘WYCWNC SWVD’
kişi alķu ölür üçünç suvda
İnsanların tamamı ölür. Üçüncüsü: Suda

oduġ ‘uyanık’ < *od- ‘uyanık olmak’ -(u)ġ [fiilden isim yapım eki]

asıġ ‘fayda; kazanç, kâr’< as- ‘aşmak, yükselmek’ -(ı)ġ [fiilden isim yapım eki]

ögli < ö- ‘düşünmek’ -gli [sıfat-fiil eki; bk. Orhun Türkçesi VII. Ünite, Sıfat-Fiiller]

Q’MWXWN ‘WL KWYRM’Z YYRCYK’
ķamuġun ol körmez yirçike
hep birlikte bu gözleri görmeyen kılavuza

birkiye ‘biricik’ < bir ‘bir, tek’ +kiye (isimden isim yapım eki; küçültme ve okşama anlamı katar. Bk. Orhun Türkçesi V. Ünite, Söz Yapımı)

atlıġ ‘tanınmış, meşhur’ < at ‘ad, şöhret’ +lıġ [isimden isim yapım eki; isimleri sıfatlaştırır.]
yüzlüg ‘tanınmış, önemli kişi’ < yüz ‘yüz, çehre’ +lüg [isimden isim yapım eki. İsimleri
sıfatlaştırır] +ke [yönelme durumu eki]

üküş ‘çok’ < ük- ‘yığmak, biriktirmek’ -(ü)ş [fiilden isim yapım eki]

bulunçusuz ‘bulunmaz, ender’ < bul- ‘bulmak, ele geçirmek’ -(u)n [dönüşlülük eki] -ç
[fiilden isim yapım eki] +çu [isimden isim yapım eki] + suz [isimden isim yapım eki: yokluk sıfatları üretir]

ön͡glüg ͡ görünümlü’ < ön͡g ‘renk, görünüş’ +lüg [isimden isim yapım eki]

Doğru yanıt A seçeneğidir.

anta ‘ondan, bundan’< a ‘3. tekil kişi zamirinin çekime girmiş hâli’ +n [zamir n’si] + ta
[bulunma-çıkma durumu]
atlıġ ‘tanınmış, meşhur’ < at ‘ad, şöhret’ +lıġ [isimden isim yapım eki; isimleri sıfatlaştırır.]
yüzlüg ‘tanınmış, önemli kişi’ < yüz ‘yüz, çehre’ +lüg [isimden isim yapım eki. İsimleri
sıfatlaştırır] +ke [yönelme durumu eki]
neçükin ‘nasıl, niçin’ < ne ‘ne’ + çe [eşitlik durumu eki] + ök [pekiştirme edatı] + (i)n
[araç durumu eki]
ķazġan- ‘kazanmak’ +sar [şart eki]
üküş ‘çok’ < ük- ‘yığmak, biriktirmek’ -(ü)ş [fiilden isim yapım eki] Doğru yanıt B seçeneğidir.

ay- ‘söylemek’ -ur [geniş zaman eki]

gid- ‘yetiştirmek, beslemek’ < ig- ‘eğmek’-(i)d [fiilden fiil yapım eki: pekiştirme görevindedir] -ser [şart eki]

ķantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < ķan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -ġalı
[zarf-fiil eki] Doğru yanıt C seçeneğidir

öngi ͡ ‘ayrı, başka, farklı’ < ön͡g ‘ön, dış’ +i [kalıplaşmış 3. tekil kişi iyelik eki]
ay- ‘söylemek’ -ur [geniş zaman eki]
igid- ‘yetiştirmek, beslemek’ < ig- ‘eğmek’-(i)d [fiilden fiil yapım eki: pekiştirme görevindedir] -ser [şart eki]
yılınga͡ ‘her yıl’ < yıl ‘yıl’ +ı [3. tekil kişi iyelik eki] +nga ͡ [yönelme durumu eki]
kidin ‘batı’ < ki ‘geri, arka’; (krş.: Türkiye Türkçesi geri<Eski Anadolu Türkçesi girü<
Eski Türkçe kirü) +din [çıkma durumu eki: bk. 2. Ünite Orhun ve Uygur Türkçeleri Arasındaki Farklar-6.] Doğru yanıt D seçeneğidir.

bulunçusuz ‘bulunmaz, ender’ < bul- ‘bulmak, ele geçirmek’ -(u)n [dönüşlülük eki] -ç
[fiilden isim yapım eki] +çu [isimden isim yapım eki] + suz [isimden isim yapım eki: yokluk sıfatları üretir] Doğru yanıt  D seçeneğidir.