UYGUR TÜRKÇESİ - Deneme Sınavı - 7

Eski Uygur metinlerinde yunt kelimesi “at (hayvan)” anlamında kullanılmıştır.

Eski Uygur devrine ait  “bodisavat tigin bu uluş bodun ayıġ ḳılınçlıġ-lar ḳılmışın körüp ertüngü buşuş-luġ ḳadġuluġ” metninde geçen ertüngü kelimesinde sıfat-fiil eki bulunmaktadır. Bu kelime şu şekilde kök ve eklerine ayrılır:

Yalnızca A seçeneğindeki bilgi yanlıştır. Bilindiği gibi Uygur alfabesi, Budizm ve Maniheizm dinî metinlerin, çok az olmak üzere Hıristiyanlıkla ilgili metinlerin ve dinî olmayan her türlü metnin yazımında kullanılmıştır. Ancak Uygur alfabesinin Türkler tarafından ne zamandan beri kullanıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak işlek Soğd el yazısı, 7. yy’da ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, bu alfabenin 8. yy’da Doğu Türkistan’da yaşayan diğer Türklerce kullanılmaya başlandığı, 9. yy ortalarından itibaren Koço Uygur Kağanlığı’nın kurulması ile Uygurlar arasında yaygınlık kazandığı genel görüştür. Uygur alfabesi, Turfan ve çevresinde 15. yy’a kadar kullanılmış ondan sonra yerini Arap alfabesine bırakmıştır. Kansu’daki Budist Uygurlar arasında bu alfabe dinî amaçlı da olsa 18. yy’a kadar kullanılmıştır. Budist kitabeleri Sarı Uygurlar tarafından klâsik Uygur dilinde, eski Uygur hareriyle yazılmaya devam etmiştir. Bu, Uygur yazısının Türkler arasında bin sene, hattâ daha fazla bir süre kültür yazısı olarak yaşamış olduğunu ispat etmektedir. Uygur yazısının 15. yy’da Osmanlı sarayında da kullanıldığı bilinir. Uygur alfabesi, İslâmî dönem eserlerinin bazı nüshalarının yazımında da kullanılmıştır. Kutadgu Bilig’in üç nüshasından biri olan Viyana nüshası Uygur harfleri ile yazılmıştır.

Müller ile aynı yıllarda A. von Le Coq, Mani yazmaları üzerinde çalışmıştır. Le Coq, Manichaica I’i, 1911’de; Manichaica II’yi, 1919’da; Manichaica III’ü, 1922’de Prusya Akademisi yayınları arasında yayımlamıştır.