UYGUR TÜRKÇESİ - Deneme Sınavı - 11

Budist Türk edebiyatında Çince’den çevrilmiş uydurma (=apocryphal) sutra’lar da vardır. Sekiz Yükmek “Sekiz Yığın” adlı sutra, bu türe girmektedir.

762’de Maniheizmin devlet dini olarak kabul edilişinden 840 yılında Uygurların Doğu Türkistan’a göç etmesine kadarki 80 yıl boyunca Maniheist Uygur edebiyatının ilk ürünlerini vermeye başladığı söylenebilir.

Günah çıkartarak tövbe etmek için hazırlanmış metinler arasında en önemlisi Huastvanift’tir. Koço ve Dunhuang çevresinde bulunan Huastvanift yazmaları, Mani ve Uygur alfabesi ile yazılmış olup bunların Soğdcadan çevrilmiş olabileceği sanılmaktadır.

Berlin Turfan yazmaları kolleksiyonundaki tıp metinleri, ilk olarak Reşid Rahmeti Arat tarafından işlenmiş ve yayımlanmıştır (Zur Heilkun- de der Uiguren -Uygurları sağlığa kavuşturma bilgileri üzerine-, Berlin 1930.).

Orhun Türkçesinde gelecek zaman çekimi -DAçI, -çI ve -sIK ekleri ile yapılırken Uygurcada bu zamanın çekiminde diğer eklerin yanı sıra -GAy ekinin görülmeye başlaması iki yazı dili arasındaki morfolojik farklardan biridir. -GAy eki, Köktürk harfleriyle yazılmış olan Uygurca Irk Bitig adlı kitapta da geçmektedir.

Budizmin 5 kuralı arasında "domuz eti yememek" bulunmamaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Fransa’daki Türkçe Budist yazmaların asıl bölümü P. Pelliot’ nun 1906-1909 yıllarında bulmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Aurel Stein’in 1900-1901, 1906-1908 ve 1913-1915 tarihlerinde yaptığı araştırma gezilerinde elde ettiği yazmalar, bugün İngiltere’de yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Cemaat toplantılarında rahiplerin halka okuduğu bu öyküler, çoğu zaman sutralar (Buda’nın vaazları) içine yerleştirilmiştir. Doğru yanıt B'dir.

Uygurlarda tiyatro sanatının varlığını doğrular nitelikte olan "körünçlemek" "seyretmek" anlamına gelmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Bu sutralar içinde en önemlisi S. E. Malov’un 1910’da bir kısmını Sarı Uygurların ibadethanelerinde bulduğu bir kısmını da özel şahısların ellerinden aldığı Suvarnaprabhasa sutra, Uygurca adı ile Altun Yaruk’tur. Doğru yanıt D'dir.

Budist Uygurlara ait yazılı ürünler arasında dharani (Uyg. darnı) adı verilen büyü formüllerinin yazıldığı metinler de vardır. Doğru yanıt C'dir.

İlk Türk şairi olarak bilinen Arpın Çor Tigin’in de aşk konusunda yazılmış bir şiiri, Maniheist yazmalar arasındadır. Doğru yanıt A'dır.

Berlin Turfan yazmaları koleksiyonundaki tıp metinleri, ilk olarak Reşid Rahmeti Arat tarafından işlenmiş ve yayımlanmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Bilge Kağan ve Köl Tigin yazıtlarında 1. tekil şahıs zamiri, men “ben” şeklinde geçer. Doğru yanıt C'dir.

8. P’LYXCY ’’VCY TWR CY TWZ’XCY
balıḳçı avçı tor-çı tuzaḳçı
balıkçı, avcı, torcu (ağ ile kuş avlayan), tuzakçı

4. ’WYL YYRYK T’RYYW XWŞ QWZXWN
öl yirig tarıyu ḳuş ḳuzġun
yaş toprağı ekerlerken kuş kuzgun

sansız ‘sayısız’ < sa- ‘hesap etmek’ –n ‘sayı’ [fiilden isim yapım eki] +sız [isimden isim-sıfat- yapım eki, yokluk eki]

–(ı)n ‘kendisi yapmak’ [dönüşlülük eki]

1. PWLWP ’YXL’YW P’LYX X’ KYRDY
bolup ıġlayu balıḳ-ḳa kirdi
hâlde ağlayarak şehre girdi