UYGARLIK TARİHİ II

Fransız Devrimi’nin ve Anayasası’nın dayandığı tek temel kavram ulus egemenliği anlayışı olmuştu.

İngiltere’de 1830 Devrimlerinin etkisi reformist bir şekilde görüldü. 1832’de yeni bir seçim kanunu kabul edilerek, seçmen sayısı artırıldı. Böylece 1830 devrimleri İngiltere’de daha iyi bir demokrasi yolunda, bir adım daha atılmasını sağladı.

Avrupa’yı sarsan, 1848 Devrimleri ilkin Fransa’da başladı.

Bağımsızlık Bildirisi, demokrasi tarihi açısından çok büyük bir öneme sahiptir.  İnsanların doğuştan sahip oldukları devredilemez hakları vardır bunlar; yaşama, özgürlük ve mutluluğa erişme hakkıdır.

İ.Ö. 1600-1100 arasındaki dönemde Yunanistan’da kurulmuştur.

Tüm dünyada 19. yüzyılın başlarına kadar ekonomik hayat büyük ölçüde tarıma, küçük el sanatlarına ve ticarete dayanmaktaydı. Ekonomik hayatı, temel üretim aracı toprak ve ona bağlı faaliyetler belirlemekteydi. 18. yüzyılın ortalarından iti­baren ortaya çıkan yeni buluşlar, sanayinin bütün üretim süreçlerinde uygulandı. Buhar gücü ile çalışan makineler sayesinde, üretilen mal ve ürünlerde büyük üre­tim kapasitelerine ulaşıldı. Sanayi Devrimi terimi, kol gücünün yerine buharla işleyen makineler vasıtasıyla, kısa zamanda büyük üretim kapasitelerine ulaşan, fabrikalaşmış bir ekonominin doğurduğu sanayi, ticaret ve toplum yaşamında oluşan köklü değişiklikleri ifade etmektedir. Sanayi Devrimi, tarım ekonomisi ve onun üretim ilişkileri yerine, arka planın­da sermaye ve makinelerin yer aldığı yeni bir ekonomik yaşama geçmeyi sağladı. İlk olarak İngiltere’de ortaya çıktığı gözlemlenen Sanayi Devrimi, kısa denilebi­lecek bir zaman diliminde Batı-Avrupa ülkelerine de yayıldı. Sonuçları bakımın­dan günümüze kadar uzanan süreç boyunca da tüm dünyayı etkisi altına almayı başardı.

18. yüzyılın son çeyreğinde üretim teknolojisi önemli ölçüde değişen bir diğer İngiliz sanayi kolu, demir sanayiiydi. 1709’da Abraham Darby, sınırlı bir kaynak olan odun kömürü yerine, kok kömürü kullanarak demir elde etmeyi başarmıştı. Kömür, odun kömürüne göre yavaş yanan bir yakıt olup, yanması sırasında gere­ken hava basıncı için su gücünden faydalanılmaktaydı. 1775’te James Watt’ın buhar makinesini bulmasıyla beraber demir sanayii, odun ve suya olan bağımlılığından kurtularak, kömür ve kaliteli demir cevherlerinin bulunduğu yerlere taşınabildi. Kaliteli demir üretimindeki gelişmelere paralel olarak demirden, 18. yüzyılın son çeyreğinde köprü, bina gibi inşa işlerinde geniş ölçüde yararlanılmaya başlanmıştır. 19. yüzyılın ortalarına doğru demiryolları, lokomotifler, gemiler, çeşitli makineler, hava gazı sistemleri vb. alanlarda demir, yoğun olarak kullanılacaktır.

James Watt’ın buhar makinesi tıpkı dokuma sanayiinde olduğu gibi demir sa­nayiinin teknolojisinde de devrimsel bir etki yaptı. Buhar gücünün bu iki sektör­de ortaya çıkardığı şaşırtıcı sonuçlar dışında, ilk buluşların tetikleyici etkisiyle, 19. yüzyıl boyunca teknolojik gelişmeler hemen her alanda devam etti. Maden sanayii, kimya sanayii, dokuma sanayii vb. bütün sanayi kollarında ve teknolojik gelişmelere bağlı alanlar olan tarım, ulaşım ve haberleşmede de ilerlemeler görü­lecektir. 1807’de Amerikalı Robert Fulton buhar makinesini gemilere uyguladı. 1825’te demir raylar üzerinde yürüyen ve buhar kuvvetiyle çalışan ilk lokomotif çalışmaya başladı. 1844’lerden itibaren Samuel Morse’un telgrafı, 1876’dan itiba­ren Alexander Graham Bell’in telefonu Avrupa toplumlarını, sanayi öncesi dö­nemle kıyaslanmayacak şekilde değiştirdi.

7 Haziran 1776’da Virginya, Kongre’ye bağımsızlık kararı alınmasını teklif etti. Kongre, bağımsızlık ilkesini kabul etti. Tasarının kabulü üzerine, alınan bağım­sızlık kararının nedenlerini açıklamakla görevli Thomas Jefferson başkanlığında, bir heyet oluşturdu. T. Jefferson’un hazırladığı bildiri 4 Temmuz 1776’da Kongre tarafından kabul edildi.

Bağımsızlık Bildirisi, demokrasi tarihi açısından çok büyük bir öneme sahip­tir. Çünkü bir siyaset belgesinde ilk kez, insanların doğuştan bazı haklara sahip oldukları vurgulanarak, özgür ve demokratik bir yönetimin temel ilkeleri ortaya konulmaktaydı. Bildirinin temel esasları şu şekilde tanımlanabilir:

Bildirinin son kısmında ise despotizme karşı koloniler halkının, Amerika Birleşik Devletleri adıyla bağımsız bir devlet kurmaya karar verdiği ifade edilmek­teydi. Amerikan Bağımsızlık Bildirisi, yukarıda söylenen temel ilkeleriyle, dünya­daki diğer milletlere, demokrasi yolunda örnek oluşturan bir ilk belge özelliğini taşımaktadır.

Yürütülen askerî mücadele nihayet 19 Ekim 1781’de İngiltere’nin yenilgisiyle sonuçlandı. 3 Eylül 1783’te İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri’ni tanımak zo­runda kaldı.

Amerika Kıtası’nın keşfi sonrası Avrupalı sömürgeci ülkeler İspanya, Fransa ve İngiltere Amerika Kıtası’nda yeni koloniler kurdular. İngiltere 1607’de ilk ticaret kolonisini Virginia’da kurdu. İngiltere’den gelen göç­menler, bu yeni kıtaya yerleşmek suretiyle, Amerikan Bağımsızlık Savaşı’na kadar olan dönemde 13 koloni kurmuştu. Zamanla bu koloniler, İngiltere Krallığı’na bağlı sömürgeler hâline geldiler.

Kuzey Amerika’da oluşan bu 13 koloni halkı, diğer devletlerin kurduğu sö­mürge koloniler halkından önemli farklılıklar göstermekteydi. Diğer sömürgeci devletlerin kurdukları kolonilerden farklı olarak, İngiliz göçmenlerin yerleşerek oluşturdukları İngiliz kolonileri, Avrupa tipi bir toplumun yeni bir coğrafya üze­rinde farklı bir örgütlenmesiydi.

Yine bu kolonilerin halkı, İngiliz ve diğer Avrupa halkları gibi monarşik bir idareye yakın olmaktan daha çok, temelini eşitlik ve özgürlük kavramlarının oluş­turduğu liberal düşüncelere sahiptiler. Yeni Dünya’ya gelen bu göçmenlerin bü­yük çoğunluğu aynı zamanda, 16. ve 17. yüzyıllarda İngiltere’de kilisede reform yapmaya çalışan, Tanrı önünde eşitlik ilkesine inanmaları nedeniyle eşitliğe bağlı ve dinî kuralların basitleştirilmesini isteyen, Prütan hareketinin takipçisiydiler. Demokratik ilkeler ve uygulamalar, bu koloniler halkının yönetim tarzını oluş­turmuştu. Amerika Kıtası’nın, kuzey bölgelerindeki bu serbestlik ortamı, özerk devletler kurma düşüncesini geliştirmiştir. Çoğunluğunu Prütanların oluşturdu­ğu koloniler, eşitlikçi inançlarının etkisiyle, Kuzey Amerika’daki çoğunluğa dayalı ilk siyasal yönetimi kuracaklardır.

İngiltere’nin kendine bağlı kolonilerde, siyasi bakımdan, müdahalesinin sınırlı oluşu da, Amerikan Devrimi’nin gerçekleşmesinde bir etmen olarak kaydedil­melidir. İngiltere’nin, kolonilerin yönetimi bakımından müdahalesi, kolonilerin başına birer vali ataması yapmakla sınırlıydı. Bu kolonilerin hepsinin birer anaya­sası niteliğinde, özgürlük belgeleri bulunmaktaydı. Koloniler daha ilk kuruluşla­rında, özgürlüklerinin bir teminatı olarak, bunu yazılı bir belge hâline getirmeğe çalışmışlardı.

1215 tarihli Magna Carta Libertium’u tanıyan bu göçmen koloniler halkı, ver­giler konusunda oldukça hassastı. İngiltere’ye bağlanmalarından sonra da, ko­loniler halkının seçtiği yasama meclisleri ile kralın tayin ettiği valiler arasında, vergilerin toplanması ve harcanmasının kontrolü konularında zaman zaman da mücadeleler olmuştu.

Fransa’da 1789-1799 yıllarını kapsayan, burjuvazinin önderliğinde feodal yapılan­maya ve mutlak monarşiye son vererek, ülkenin siyasal ve toplumsal yapısının temellerini değiştiren ve ülkenin birliğini kuran, siyasal ve toplumsal değişim sü­recine “Fransız Devrimi” denmektedir. Fransız Devrimi, bir yandan burjuvazinin (bu sınıfın dünya görüşü) iktida­ra gelişine sahne olurken, bir yandan da zafer kazanan liberalizm çerçevesinde, dünyada ulusçuluk ve ulus devlet düşüncesinin gelişmesine neden oldu. 1789 Fransız Devrimi uygarlık ve dünya tarihi bakımından, kendisinden sonraki dö­nemin olaylarını öyle derinden etkilemiştir ki, onu ve etkilerini göz önüne alma­dan bugünün dünyasını anlamak mümkün değildir. Bu nedenledir ki, Yeniçağ’ı kapatan ve Yakınçağ’ı başlatan olay olarak kabul edilir.

Liberalizm: Temelinde “özgürlük” kavramının şekillendirdiği, düşünce özgürlüğü çerçevesinde, bireylerin ifade özgürlüğünü, sınırlamalar olmaksızın özel girişimciliğin ve serbest piyasa koşullarının ekonomik alanda geçerliliğini sağlamayı amaçlayan ve bu amaçların gerçekleşmesine yönelik olarak, toplumsal yaşama devlet vb. kurumların müdahalelerini en asgari seviyede tutmayı ve hukukun üstünlüğünü esas alan bir toplum düzenini hedefleyen öğreti.