UYGARLIK TARİHİ II - Deneme Sınavı - 9

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (Macaristan) Belgrat 3 Kasım 1918 / Triyanon 4 Haziran 1920

(Avusturya) Willaquiste 4 Kasım 1918 / Sen Jermen 10 Eylül 1919

1. Türk toplumu tarihsel, sosyal ve kültürel yapısı gereği yabancı işgale karşıdır ve bağımsız yaşama geleneğine sahiptir, Türk halkına güven esastır. 370 Uygarlık Tarihi

2. Rus Devrimi, ulusal kurtuluş savaşları için önemli bir güç yaratmıştır. Bu güçle gerçekleştirilecek dayanışma “Türk Kurtuluş Savaşı” na önemli katkı sağlayacaktır.

3. Büyük devletler dört yıllık Dünya Savaşı’ndan sonra savaşacak durumda değildirler, bu nedenle Anadolu’nun içlerine uzanarak bir silahlı çatışmayı göze alamazlar.

Nihayet yine Paris’in Sevr kasabasında 10 Ağustos 1920’de Osmanlı temsilcileri (Hadi Paşa, Reşat Halis, Rıza Tevfik - 433 Madde) tarafından Sevr Antlaşması imzalandı. Fakat M. Kemal Atatürk önderliğindeki Ulusal Mücadelenin başarıya ulaşmasıyla ölü doğmuş bir antlaşma oldu. Saltanat’ın kaldırılması, Cumhuriyet’in ilanı ve Lozan Antlaşması’yla Türkiye Cumhuriyeti Devleti bağımsız ve eşit koşullarda dünyadaki yerini aldı.

1913’te ABD’nin 28. Başkanı olan Woodrow Wilson, Dünya Savaşı’na kadar Monroe Doktrini ve Açık Kapı İlkesi adı verilen iki ana ilkeyi dış politika esası olarak belirledi. Birincisi ile Avrupa devletlerini kıtadan uzak tutmaya çalışırken, diğeriyle de Amerika’nın dışa açılımı sağlanmak istenmekteydi. Bu nedenlerle de başlangıçta Amerika’yı savaştan uzak tutmaya çalıştı.

1925’te Avrupa devletlerinin imzaladığı Locarno Antlaşmaları bütün sınırların güvenliğini ve bütün anlaşmazlıkların görüşmeler yoluyla çözümlenmesini karara bağlıyordu.

Bu dönemin en önemli gelişmelerinden biri de sömürgeciliğin tasfiyesidir. 19. yy. da Japonya’nın gerçekleştirdiği kalkınmayı, 20. yy. ın ilk çeyreğinde Anadolu’da Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Anadolu halkının da farklı bir açıdan (bağımsızlık savaşı ile) gerçekleştirmesi Asyalı ve Afrikalı uluslara örnek oldu. II. Dünya Savaşı’ndan sonra bu uluslar bağımsızlık için ayaklanmaya başladılar. En azından fiilî emperyalizmin sonu geldi. II. Dünya Savaşı sonrası dönemin bir başka önemli gelişmesi ise ABD öncülüğünde NATO’nun kurulmasıdır (Kuzey Atlantik Paktı, 1949). Buna Sovyet Rusya’dan cevap gecikmedi; ekonomik işbirliği ve koordinasyonu sağlayacak COMEKON ve Varşova Paktı (1955) kuruldu.

1913’te ABD’nin 28. Başkanı olan Woodrow Wilson, Dünya Savaşı’na kadar Monroe Doktrini ve Açık Kapı İlkesi adı verilen iki ana ilkeyi dış politika esası olarak belirledi. Doğru seçenek E'dir.

Yeniçağ Batı Avrupa’sında, ekonomik ve sosyal alanda başlayan dönüşüm, siyasal düşünce yapısında da değişimi beraberinde getirdi. Döneme damgasını vuran burjuvazi, ekonomik yapıya hâkim olduktan sonra, siyasal yapıda da etkinliğini arttırma mücadelesi içine girdi. Onun bu isteğini kuramsal anlamda dile getirenler Aydınlanma Dönemi düşünürleri oldu.
İşte bu yeni dünya görüşü, Aydınlanma Felsefesi olarak adlandırılmıştır. Aydınlanma Felsefesi İngiltere’de başlayarak Fransa’ya geçmiş ve Fransız İhtilali’nin düşünsel yönünü oluşturmuştur. Aydınlanma düşünürleri 1789 Fransız Devrimi’nin öncüleri olmuşlardır. Almanya’yı da etkileyen Aydınlanma Felsefesi, her ülkede o ülkenin sosyopolitik yapısına göre şekillenmiştir. Aydınlanma Felsefesinin İngiltere’de deneyci, Fransa’da akılcı, Almanya’da ise mistik akılcı yönü ön plana çıkmıştır. Aydınlanma düşüncesinin temelini bireyin özgürlüğü düşüncesi oluşturmuştur.

Galiçya cephesi yan cephelerimiz arasındadır. Doğru seçenek C'dir.

Aydınlanma Felsefesi İngiltere’de başlayarak Fransa’ya geçmiş ve Fransız İhtilali’nin düşünsel yönünü oluşturmuştur. Aydınlanma düşünürleri 1789 Fransız Devrimi’nin öncüleri olmuşlardır. Almanya’yı da etkileyen Aydınlanma Felsefesi, her ülkede o ülkenin sosyopolitik yapısına göre şekillenmiştir. Aydınlanma Felsefesinin İngiltere’de deneyci, Fransa’da akılcı, Almanya’da ise mistik akılcı yönü ön plana çıkmıştır. Aydınlanma düşüncesinin temelini bireyin özgürlüğü düşüncesi oluşturmuştur.

Aydınlanma Çağı, toplumsal yaşamın ve düşünüşün aklın rehberliğinde yeniden düzenlendiği bir çağ olmuştur. Kant’ın “Aklını kendin kullanma cesaretini göster!” sözü, Aydınlanma Felsefesinin bu yönüne vurgu yapmaktadır. Nitekim insanın aklını kullanma cesareti bu dönemin parolası olmuştur. Aklın kullanılması da bilimin gelişmesinin önünü açmış; doğa bilimleri, deney ve gözlemin, aklın uygulama aracı olarak kullanılması sonucunda büyük bir gelişme göstermiştir. Newton ve Kopernik ile insanın evrene ilişkin görüşleri köklü bir değişime uğramış; Decartes ve Kant ile bu değişimin felsefi yönü oluşturulmuştur.
Evrensel akla dayanan ve genel yararı esas alan bu düşünce sistemi, 18. yy.’a damgasını vurmuştur. Aydınlanma Felsefesi, burjuvazinin yeni dünya görüşü idi. Bu dönemde burjuvazi, aklı esas alarak, siyasi rejimi kendi çıkarlarına göre şekillendirme mücadelesi içine girmiştir.

Aydınlanma felsefesinin ilkeleri, Bilim, doğa, felsefe, akıl, laiklik, mutluluk, özgürlük, kendine güven, hukuk.

Özgürlük: İnsanın düşünme ve düşündüğünü ifade etme özgürlüğü vardır.
Peşin yargılar ve sınırlamalar olmaksızın insanın kendini, evrendeki yerini ve doğayı
anlama çabası, akılcılığın gereklerindendir. Ayrıca Voltaire’in formülleştirdiği;
ticaretin zenginliği, zenginliğin özgürlüğü, özgürlüğün ticaretin gelişmesini ve
ticaretin gelişmesinin de devletin büyüklüğünü sağladığı inancı döneme hâkim
olmuştur.

Aydınlanma Felsefesi İngiltere’de başlayarak Fransa’ya geçmiş ve Fransız İhtilali’nin düşünsel yönünü oluşturmuştur. Aydınlanma düşünürleri 1789 Fransız Devrimi’nin öncüleri olmuşlardır. Almanya’yı da etkileyen Aydınlanma Felsefesi, her ülkede o ülkenin sosyopolitik yapısına göre şekillenmiştir. Aydınlanma Felsefesinin İngiltere’de deneyci, Fransa’da akılcı, Almanya’da ise mistik akılcı yönü ön plana çıkmıştır. Aydınlanma düşüncesinin temelini bireyin özgürlüğü düşüncesi oluşturmuştur.

Aydınlanma Çağı’nın en temel özelliği bu dönemin akıl çağı olmasıdır. Peşin yargılara karşı çıkılan bu dönemde, bireyin özgürlüğü düşüncesi ön plana çıkarılmıştır. İnsanın mutlu olmasını sağlayacak bir yönetim biçiminin oluşturulması hedeflenmiştir. Aynı zamanda insanlar arasında eşitliğin sağlanması amaçlanmıştır. Bu, kan soyluluğuna dayalı ayrıcalıkların ortadan kaldırılması anlamına geliyordu. En önemlisi de siyasal erkin kaynağının değişmiş olmasıdır. Bu güç, Tanrısal olmaktan çıkarılıyor, halka indiriliyordu. Aydınlanma Felsefesinin amacı peşin yargıları yıkmaktır. Dolayısıyla hedefi Katolikliğin getirdiği peşin yargılar ile siyasal peşin yargılardır. Böylece yeni bir dünya görüşü gelişmeye başladı. Hümanist felsefe, Rönesans ve Reform hareketi ile bağlantılı olarak gelişen bu yeni dünya görüşü, Avrupa tarihinde bir dönüm noktası olan Fransız İhtilali’nin düşünsel yönünü oluşturacaktır. Aydınlanma Felsefesinin temeli akılcılığa dayalıdır. Akıl herşeyin rehberi kabul edilecek; din, ahlak ve siyaset laikleştirilmeye çalışılacaktır. Amaç insanların mutluluğunu sağlamaktır. Bunun için de insanların eşit ve özgür olduğu düşüncesi öne çıkarılacaktır. Kendine güvenen, akılcı ve özgür insan tipi Aydınlanma Dönemi’ne damgasını vuracaktır. Ayrıca bu dönem, doğa bilimleri, hukuk ve felsefe alanında önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Bütün bu gelişmeler Aydınlanma Felsefesinin temel özelliklerini oluşturacaktır.

Aydınlanma Felsefesinin temel ilkeleri; bilim ve felsefe, akılcılık, laiklik, mutluluk, özgürlük, kendine güven ve hukuk olarak belirlenmektedir. Peşin yargılara karşı çıkılan bu dönemde, bireyin özgürlüğü düşüncesi ön plana çıkarılmıştır. İnsanın mutlu olmasını sağlayacak bir yönetim biçiminin oluşturulması hedeflenmiştir. Aynı zamanda insanlar arasında eşitliğin sağlanması amaçlanmıştır. Aydınlanma Felsefesinin temeli akılcılığa dayalıdır. Akıl her şeyin rehberi kabul edilecek; din, ahlak ve siyaset laikleştirilmeye çalışılacaktır. Amaç insanların mutluluğunu sağlamaktır. Bunun için de insanların eşit ve özgür olduğu düşüncesi öne çıkarılacaktır. Kendine güvenen, akılcı ve özgür insan tipi Aydınlanma Dönemi’ne damgasını vuracaktır. Ayrıca bu dönem, doğa bilimleri, hukuk ve felsefe alanında önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Bütün bu gelişmeler Aydınlanma Felsefesinin temel özelliklerini oluşturacaktır.

Adam Smith (1727-1790) de ekonomik yaşamın doğal yasalara bağlı bulunduğunu savunmuş ancak ulusların zenginliğinin kaynağının doğa değil emek olduğunu ileri sürmüştür. Nitekim 1776’da yayınlanan Ulusların Zenginliği adlı ünlü eseri kapitalizmin temel kitabı olacaktır. Ona göre ülke çıkarlarının korunması için serbest dolaşımın sağlanması ve gümrük duvarlarının kaldırılması gerekiyordu. Görüldüğü gibi bu düşüncelerle devletin ekonomiye müdahalesinin önüne geçilmeye çalışılıyor; ekonomik alanda liberalizmi savunan görüşler ileri sürülüyordu.

Voltaire, Candide adlı romanında insanlığın sorunlarının bilimsel ilerleme ile çözümlenebileceğine duyulan inancı eleştirerek, teknolojik gelişmelere bel bağlamak yerine insanın kendi kendisini geliştirmesi yani “kendi bahçesini ekmesi” zorunluluğunu vurgular. Rousseau ise eğitim konusuna eğilmiş ve Emile adlı romanında eğitimin amacının, insana yaşama sanatını öğretmek olması gerektiğine dikkat çekmiştir. Aydınlanma Çağı’nda İngiltere’de özellikle yergi alanında Jonathan Swift (1667-1745)’in ve Samuel Johnson (1709-1784)’ın ismi geçmektedir. Swift, Gulliver’in Gezileri adlı ünlü eserinde savaşı, kavgayı, kötülüğü eleştirmektedir. Johnson da eleştiri ve hiciv yazılarıyla, yazdığı İngiliz Dili Sözlüğü ve şiirleriyle İngiliz edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Bu yüzyılda Alman edebiyatında öne çıkan isim ise Gotthold Lessing (1739- 1781)’dir. Alman tiyatro türünün babası sayılan Lessing, eserlerinde akıl çağı konularını ele almıştır.

Rönesans Dönemi’nde İtalya’da din dışı müziğin ilk örneği olarak ortaya çıkan opera, 18. yüzyılda da egemenliğini sürdürmüştür. Ancak bu dönemde Georg Friedrich Handel (1685-1759), Christoph Gluck (1714-1787) ve Wolfgang Amedeus Mozart (1756-1791) gibi daha çok Alman sanatçılar öne çıkmıştır. Handel aynı zamanda oratoryo müziğinin de ilk bestecisidir. Ayrıca Johann Sebastian Bach (1685-1750) da orkestra, oda müziği ve sonat gibi müziğin pek çok türüne katkıda bulunmuştur. Görüldüğü gibi 18. yüzyılda pek çok alanda olduğu gibi müzik alanında da bir devrim yaşanmıştır. İlk senfoni ve quartet örneklerini veren Franz Joseph Haydn (1732-809) ile her türden çok sayıda eser besteleyen Mozart, Çağ’a isimlerini vermişlerdir. Haydn ve Mozart Çağı olarak da bilinen 18. yüzyılda müziğin merkezi olarak Viyana sivrilmeye başlar.

Locke, liberal bireycilikten ve mutlak iktidarın sınırlandırılmasından yana görüşler ileri sürmüştür. Temel hak ve özgürlüklerin özellikle de mülkiyet hakkının güvence altına alınmasını istemiş; aksi hâlde insanlara baş kaldırma hakkını tanımıştır. Hükümet Üzerine İki Deneme adlı eseriyle burjuvazinin isteklerinin tercümanı olmuştur. Ayrıca yasaları yapan ve uygulayan güçlerin ayrı ellerde toplanması gerektiğini savunarak demokratikleşme yolunda önemli bir adım atmıştır.